Doelwit · Bestuurlijke boete (I)

Het heeft enkele jaren geduurd, maar het lijkt er nu toch echt van te komen. Als de Eerste Kamer de wetsvoorstellen steunt die afgelopen maart in de Tweede Kamer zijn behandeld, dan krijgen de Nederlandse gemeenten er per I januari 2008 een nieuw handhavingsmiddel bij: de bestuurlijke boete. Maar wat kunnen ze er mee? En wat vooral niet? In dit artikel wordt, na een korte inleiding, ingegaan op de bestuurlijke boete en verkeershandhaving: het volgende artikel zal ingaan op de bestuurlijke boete en bouwlmilieuregelgeving alsook de praktische uitvoering.

Twee wetswijzigingen

Het idee om gemeenten de bestuurlijke boete als handhavingsmiddel te geven ter bestrijding van overlast in de openbare ruimte, dan wel ter bestrijding van parkeeroverlast, is niet nieuv^. Balkenende II schreef in haar regeerakkoord reeds: 'Toezichthouders, onder regie van de politie, moeten de politie in staat stellen zich te concentreren op haar eigenlijke kerntaak en de goede uitvoering daarvan. Daartoe kunnen gemeenten de bestuurlijke boetes inzetten''. Er is een tweetal wetsvoorstellen in stemming gebracht: de eerste is de 'Wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 in verband met de invoering van een bestuurlijke boete voor overtreding van een aantal voorschriften betreffende het laten stilstaan en parkeren van voertuigen, en voor andere lichte verkeersovertredingen' (Wet bestuurlijke boete fout parkeren en andere lichte verkeersovertredingen). De tweede wijziging is de 'Wijziging van de Gemeentewet in verband met de invoering van de bestuurlijke boete voor overtredingen van een aantal voorschriften bepaald bij gemeentelijke verordening betreffende overlast in de openbare ruimte' (Wet bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte). De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt de wetswijzigingen niet ver genoeg gaan en presenteerde op 4 oktober in 2005 een position paper over de bestuurlijke boete met de naam 'Bogor^ maakt gemeenten veiliger'l

Wat is bestuurlijk handhaven?

Bestuurlijke handhaving betekent dat het bestuursorgaan dat beleid vaststelt, ook is belast met het toezicht op naleving (handhaving). In dit geval is dit het college van Burgemeester en Wethouders. De bestuurlijke boete is een boete opgelegd door het bestuur met de onvoorwaardelijke verplichting tot betaling van een geldbedrag. De boete is bedoeld om de overtreder te straffen. Andere bestuurlijke handhavingsinstrumenten, zijn de bestuursdwang en de dwangsom.Toch bestaan er nadrukkelij­ ke verschillen tussen de bestuurlijke boete enerzijds en de twee hiervoor genoemde handhavingsinstrumenten anderzijds. De bestuurlijke boete is een bestraffende sanctie. Dit wordt ook wel een punitieve sanctie genoemd. Bestuursdwang en dwangsom zijn slechts om een onwettige situatie op te heffen, of om herhaling te voorkomen. Een tweede verschil is het feit dat bij de bestuurlijke boete de overtreder niet eerst een waarschuwing ontvangt, voordat hij wordt beboet. Op deze wijze is er sprake van lik op stuk beleid.Ten derde is het voordeel van de bestuurlijke boete dat deze door een en dezelfde instantie opgelegd en onmiddellijk uitgevoerd wordt: te weten het bevoegde bestuursorgaan. Beleid en handhaving zijn hiermee in één hand.

Waarom de bestuurlijke boete?

In de Memorie van Toelichting op de Wet bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte wordt door de ministers Remkes en Donner een helder beeld van een bestaand probleem geschetst. In lokale verordeningen zijn strafbaarstellingen van onwenselijk gedrag als wildpiassen en het verkeerd aanbieden van huisvuil geregeld. De bestraffing ervan valt op dit moment onder het strafrecht. Het komt er nu dus op neer dat de gemeentelijke toezichthouder wel mag opletten of er iets aan de hand is, maar dat hij of zij geen boete mag opleggen.

Invoering van de bestuurlijke boete was dus noodzakelijk omdat gemeenten door het rijk worden aangesproken op het organiseren van integraal veiligheidsbeleid, terwijl ze niet beschikken over voldoende bestuursrechtelijke instrumenten om dat beleid integraal te handhaven. Een tweede reden is dat juist de gemeente door burgers wordt aangesproken op overlast in de openbare ruimte en verloedering van het straatbeeld, terwijl de bestuurlijke boete wordt de strafrechtsketen ontlast, zodat de politie en justitie meer capaciteit hebben voor zwaardere zaken. Ook kan het gemeentebestuur meer sturen, zodat zij zelf prioriteiten kan benoemen in de handhaving.Ten slotte heeft de gemeente meer mogelijkheden voor versterking van de handhaving omdat de ontvangsten, anders dan bij strafrechtelijke boeten, naar de gemeenten gaan.

Welke overtredingen?

Het is relevant om na te gaan voor welke soorten overtredingen de bestuurlijke boete kan worden ingezet. De wet kent een vijftal groepen, die hieronder geciteerd worden: I. Gedragingen die zich afspelen in hetpublieke domein dan wel in (bedrijfs)gebouwen (bijvoorbeeld illegale straatartiesten); 2. Feiten met een geringe normatievelading, waardoor de dader geen ernstige morele blaam treft (bijvoorbeeld het betreden van plantsoenen); 3. Situaties waarbij geen sprake is vaneen gevaarzettend karakter van de feiten zelf (bijvoorbeeld loslopende honden); 4. Situaties waarbij geen sprake is vangedragingen die zelf weliswaar niet direct gevaarzettend zijn, maar waarbij het risico van escalatie zo groot is dat politieoptreden wenselijk is (bijvoorbeeld het afleveren van vuurwerk); 5. Het effect van de overtreding is kleinschalig en beperkt tot de onmiddellijke omgeving waarin de overtreding plaatsvindt (bijvoorbeeld het toepassen van ondeugdelijk bouwmateriaal in een woning.Als dit in een heleVinexwijk zou gebeuren is het dus niet kleinschalig).

Bestuurlijke boete en verkeershandhaving

Een van de grootste bedreigingen van de verkeersveiligheid, voornamelijk binnen de bebouwde kom, is de overtreding van de maximumsnelheid. Dit is de reden voor het feit dat gemeenten in de eerste fase van het project Duurzaam Veilig Verkeer ruim € 400 miljoen hebben besteed aan infrastructurele aanpassingen zoals verkeersdrempels en wegversmallingen. Hier moet men echter terughoudend mee omgaan, omdat anders de aanrijtijden van hulpdiensten in het gedrang kunnen komen. Daarom is er in 1997 een convenant ondertekend door deVNG en het ministerie van Verkeer en Waterstaat dat de weg sober zou worden ingericht. In 'ruil' daarvoor zou de handhaving worden geïntensiveerd.

De regionale handhavingsteams, onder leiding van het Openbaar Ministerie (OM), zijn echter vooral actief bij zogenaamde 'black spots', of'hot spots': plaatsen waar de overlast het meest hinderlijk is. Deze plekken komen per definitie nauwelijks in woonwijken voor, zeker buiten de grote steden niet. Hierdoor komt de verkeershandhaving onder druk.Als gemeenten zich bij het OM beklagen over het gebrek aan handhaving, wijst het OM op het feit dat de infrastructurele maatregelen zelfhandhavend moeten zijn. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel, terwijl er nauwelijks iets aan handhaving gebeurt.

Metingen van 3VO in 2004 liegen er niet om: 85 procent van de automobilisten rijdt te hard, waarvan 65 procent meer dan 10 kilometer te hard rijdt. Ook'overtredingen die de plaats op de weg betreffen van voetgangers en fietsers' worden in de Memorie van Toelichting genoemd. De meest in het oogspringende en veiligheidsbedreigende overtreding van deze groep weggebruikers is wel het negeren van rood licht. Dit geldt overigens ook voor voetgangers Dit is de reden dat deVNG in haar position paper aangeeft zeer teleurgesteld te zijn over het feit dat snelheidsovertredingen en het negeren van verkeerslichten niet kunnen worden bestraft met een bestuurlijke boete.

De procedure is in politiek Den Haag wat wonderlijk verlopen. Bij de behandeling van deze wetswijziging stemde de Kamer in met een amendement van het intussen vertrokken VVD-kamerlid Luchtenveld, waarmee ook het negeren van rood licht door fietsers en voetgangers in de wet werd opgenomen. De ministers van Verkeer en Waterstaat en Justitie staken hun licht over deze kwestie op bij de Raad van State. Dit gezaghebbende adviesorgaan zag geen bezwaar in de toevoeging.Toch besloten voornoemde ministers het rijden door rood buiten het wetsvoorstel te houden. Op deze wijze is verkeershandhaving, zeker met betrekking tot fietsers en voetgangers, nauwelijks gebaat bij de invoering van de bestuurlijke boete. Overige handhaving, die wel binnen de wet valt, is een druppel op de gloeiende plaat. Ruud Luchtenveld is tegenwoordig wethouder in Amersfoort. Hij vindt dat er sprake is van een uitgekleed wetsvoorstel. In hetVNG Magazine lucht hij zijn hart: 'ik had liever gezien dat gemeenten meer armslag was gegeven, dan houd je het onderwerp ook lokaal. Nu blijven gemeenten afhankelijk van het Openbaar Ministerie'''.

Conclusie

De bestuurlijke boete is een nieuw handhavingsmiddel voor gemeenten, dat zich nadrukkelijk onderscheid van andere middelen zoals de dwangsom en bestuursdwang. De bestuurlijke boete is enerzijds bedoeld voor verkeershandhaving en anderzijds voor het bestrijden van overlast in de openbare ruimte. Doordat handhaving van roodlichtnegatie (= door rood rijden) buiten het wetsvoorstel gehouden is, blijft een belangrijk probleem over. Een probleem waar de politie, in verband met haar andere taken, nauwelijks aandacht aan besteedt. De grootste veiligheidswinst wordt namelijk bereikt door handhaving op voorschriften inzake snelheid en verkeerslichten. Dat er genoeg uitdagingen voor de gemeente overblijven, komt in de volgende Doelwit aan de orde. Deze uitdagingen hebben echter meer betrekking op het beperken van overlast in de openbare ruimte. Behalve handhaving bij fout parkeren biedt het wetsvoorstel met betrekking tot verkeershandhaving nauwelijks iets nieuws.

Just van Toor Voorlichter

' Regeerakkoord Balkenende II, 16 mei 2003, hoofdstuk Veiligheid en justitiële keten ' Bogor: Boete Ongewenst Gedrag Openbare Ruimte ' Te vinden in beleidsdossier bestuurlijke boete op vwm.vng.nl '' Salverda, K. Groen licht voor bestuurlijke boete (VNG Magazine 6 april 2007 pag. 7)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen