Brandweerzorg en rampenbestrijding

Een vierde bestuurslaag voor veiligheid? Een Ministerie van BZK ('van Veiligheid'? ) aan het stuur van regionale veiligheidsdepartennenten (veiligheidsregio's) met veiligheids'graven' (directeuren veiligheidsregio) die verregaande bevoegdheden krijgen in het lokale bestuur? De verantwoordelijkheden en bevoegdheden van burgemeesters, colleges en raden worden zo op een sluipende wijze uitgehold. Grootschalig organiseren en centraliseren zijn binnen de veiligheid tot een standaardreflex verworden, ondanks debacles in onderwijs en zorg waar leerlingen (en leraren? ) hun directeur niet kennen, waar verpleegsters worden bedolven onder formulieren en protocollen en waar beroepseer wordt 'onteerd' en uitgehold. Moet het tegen beter weten toch die kant op met de brandweer?

In een van onze vorige nummers van De Banier brachten wij de ontwikkelingen vanuit het perspectief van het Rijk in beeld. Deze keer een bijdrage vanuit het perspectief van de lokale democratie en het lokale bestuur. Cees van Beek schreef deze vanuit zijn rol als initiatiefnemer voor de oprichting van een vakvereniging voor Brandweervrijwilligers en als medeauteur van het essay 'Een vurig pleidooi' waarover meer in dit artikel.

Inhaalslag

De rampen vanVolendam en Enschede maakten (nog eens) duidelijk dat een inhaalslag noodzakelijk was. De gemeenten, individuele gemeenten daargelaten, hebben hun verantwoordelijkheid genomen en niet gewacht op de afloop van het oeverloze getouwtrek om geld met het Rijk, dat al sinds 1998 aan de gang was. Sinds 2001 hebben gemeenten uit eigen middelen, vaak ten koste van reserves en andere beleidsterreinen, meer dan I miljard euro besteed aan de professionalisering van hun brandweerkorpsen' zonder hiervoor één euro van het Rijk te krijgen. DeVNG becijferde dat het gaat om jaarlijks ? 335 miljoen euro. En dit is exclusief de kosten van de nog komende ICT-ontwikkelingen.

VNG

Ondanks deze inspanningen, verkondigt de VNG het standpunt dat kwaliteit en efficiency het best georganiseerd kunnen worden in een 'uitgebedde' en regionaal opgeschaalde brandweer. Een standpunt waar zelfs de VVD recentelijk indirect afstand van nam. Mark Rutte op het partijcongres van I I mei: 'Ik vraag mij ernstig af of wij er als WD goed aan hebben gedaan de schaalvergroting van de publieke sector te steunen. Schaalvergroting in zorg en onderwijs zou leiden tot efficiency en hogere kwaliteit. Maar wat is daar in de praktijk van terecht gekomen? ' Als je dit leest, wordt het standpunt van de VNG volkomen onbegrijpelijk (en onhoudbaar? ).

Waarom regionaliseren?

Welke problemen worden daar nu mee opgelost? Wat worden gemeenten en brandweerkorpsen daar nu beter van? Niemand die daar echt een inhoudelijk antwoord op kan geven. Men denkt kennelijk dat een verbetering van de rampenbestrijding niet zal gaan lukken zonder een geregionaliseerde brandweer. Ondanks het vervallen van de wettelijke verplichting in het regeerakkoord, zijn regionale brandweerorganisaties plannen aan het uitwerken om de gemeentelijke brandweerkorpsen op te heffen - met hulp en geld van het Minis-terie van BZK. Zo wordt de lokale professionele brandweerzorg (minimaal 96% van ons werk) buiten de directe invloed van het lokale bestuur en democratie geplaatst! De Raad voor Financiële Verhoudingen^ stelt niet alleen dat de voorgenomen regionalisering (ook nog eens) gepaard zal gaan met hoge frictie- en reorganisatiekosten, maar maakt zich bovendien zorgen over de verdere uitholling van de lokale democratie: het ontbreken van politieke afstemming met andere beleidsterreinen alsmede afnemende lokale betrokkenheid.

Het bredere kader

Het plannen van de veiligheidsregio en de regionalisering van de lokale brandweerkorpsen lijken deel uit te maken van een meer bredere strategie om veiligheid 'uit te bedden'. De introductie van het begrip 'regionale veiligheid' doet ernstig vermoeden dat het lokale integrale veiligheidsbeleid daaraan ondergeschikt gemaakt gaat worden. De schaal van het openbare bestuur zou niet meer passend zijn voor de schaal van de maatschappelijke problemen^! 'Gemeenten kunnen het kennelijk niet meer aan'. In die context moet het recente lOO& V-rapport over de bestuurlijke aansturing van de Brandweerzorg geplaatst worden''. Dit type rapporten brengen naar gemeenten slechts een standaardreflex, namelijk: zo gauw mogelijk regionaliseren.

Het zou, althans zo menen wij, andersom moeten zijn. Namelijk een uitwerking van het gemeentelijke overstijgende in een gezamenlijk gedragen regionaal beleid. Als basis daarvoor is het lokale integraal veiligheidsbeleid onmisbaar. Immers: wat, als straks als een vierde bestuurslaag voor veiligheid, aangestuurd door het Ministerie van BZK, de dienst gaat uitmaken^? Verdampt dan niet elke betrokkenheid op lokaal niveau? Hoe wordt dan lokale verantwoordelijkheid waargemaakt? Hoe bureaucratisering (afstand van 'de klant') voorkomen^? De plannen voor de regionalisering van de gemeentelijke brandweerkorpsen monden uit in dit grotere kader: een centrale sturing op lokale veiligheid losgeweekt van de directe invloed van ons staatsbestel.

De Brandweervrijwilligers

Zij staan volgens Haverkamp^ stevig onder druk.Verdere belasting is uiterst riskant.Vrijwilligers zien hun binding teloor gaan en zullen hun activiteiten noodgedwongen beëindigen. De vernietiging van eeuv/enoud sociaal l< apitaal lijkt daarmee aanstaande: een risico dat leefbaarheid en veiligheid (op termijn) kan aantasten.Voor Nederland zou dat ook in economische zin (verveelvoudiging kosten) een ramp zijn. Noch de fragiele vrijwilligersbalans, noch de recente rampen, noch de behoefte aan professionalisering (die op hoofdlijnen grotendeels is afgerond) zijn gebaat bij een lokale ontworteling, opgeschaalde bureaucratisering dan wel beheer op grote afstand van de incidentbestrijding en zorgplicht. Integendeel, juist binnen lokale betrokkenheid wordt menige ramp al in de kiem gesmoord, zullen de vrijwilligers het best gedijen én blijft de uitruk ook in de toekomst verzekerd tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

Eind 2006 heeft een aantal brandweermensen het initiatief genomen om de 23.000 brandweervrijwilligers te gaan verenigen. Zij vonden dat de vrijwilligers het heft in eigen handen moesten nemen: invloed en zeggenschap op onderwerpen die hen direct en indirect aangaan. Hoewel dit initiatief niet echt goed is ontvangen bij de NVBR, geleid door de regionale commandanten, - men vindt het maar niks als al hun plannen straks moeten worden voorgelegd aan een vrijwillige vakbond -.groeit het inmiddels stevig door.Voor het eerst in de historie groeit het uit tot een landelijke beweging. Zie hiervoor het kader waarin melding wordt gemaakt van een eerste landelijke oprichtingsbijeenkomst.

Resumé

De maatschappelijke urgentie voor deze plannen ontbreekt. Regionalisering van de brandweer is onnodig, gaat de burger erg veel geld kosten (verdubbeling inwonerbijdrage zal uiteindelijk geen uitzondering zijn) en holt de positie van het gemeentebestuur en de lokale democratie uit. Het is in ieder geval geen verbetering; het lijkt een stevige verslechtering. Overigens pleiten wij in dit artikel niet voor een terugzetten van de klok. U kunt in onze publicatie 'Een vurig pleidooi'*, die wij recentelijk aan alle gemeenten (fractievoorzitters) toegestuurd hebben, lezen welke oplossingsrichting wij voorstaan.

Uitnodiging

Wij nodigen de lezer uit een kijkje te nemen op de website www.veiligheidlokaal.nl waar u vele interessante en relevante documenten kunt vinden over de plannen rond regionalisering. Een bezoek aan de website www.brandweervrijwilligers.nl voor de belangenvereniging voor Brandweer Vrijwilligers in oprichting is ook de moeite waard. U kunt dan kennis nemen van achtergronden, intenties en motieven achter deze beweging.

Cees van Beek Algemeen Commandant Brandweer Zwartewaterland

1 Centrum Beleidsadviserend Onderzoek, 'Openbare Orde en Veiligheid: uitgavenontwikkeling 2001 -2005, Deelrapport584005-17', Amsterdam, 27 september2006.

2 Raad voor Financiële Verhoudingen, 'Advies bekostigingswijze veiligheidsregio', Den Haag, 31 oktober 2006.

3 j. Don Berghuijs, Van Rood of voor Paars; op weg naar het veiligheidsbestel in 2015', Nederlandse Vereniging voor Brandweer en Rampenbestrijding, Arnhem, 2006.

4 Zie www.brandweervrijwilligers.nl voor brief over kwaliteit van dit rapport.

5 Eelco Brinkman in interview: '...: terug naartwee lagen, waarbij alleen het Rijk en de veiligheidsregio aan zet zijn, ...', NieuwsbriefCrisisbeheersing, Den Haag, November 2006, pagina 39.

6 Klaas Salverda, 'Ministerie van veiligheidmaakt land stuk veiliger', VNG Magazine, Den Haag, 22 december 2006. Peter vanHeemst, fractievoorzitter PvdA Rotterdam, stelt in het debat met Professor Muller, COTIUniversiteit Leiden, dat inhoud belangrijker isdan vorm, vraagt zich daarbij hardop af welke winst centralisering van veiligheid andersof> goot leveren dan het risico van grote bureaucratisering en afstand van de problemenin wijk en buurt. Hij stelt dat juist de krachtzou moeten liggen op integratie en het leggen van verbindingen tussen maatschappelijke sectoren.

7 Gerrit Hoverkomf), "Vuur als gemeenschappelijke vijand', Elzevier, Den Haag, 200S.

8 Visiegroep Veiligheid Lokaal, 'Een vurig Pleidooi', Olbo 2de gewijzigde druk, Hardenberg, mei 2007

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen