Gigantische klus

Afschaffing onderwijs
Er zijn 7229 scholen die basisonderwijs verzorgen, 658 scholen bieden voortgezet onderwijs aan en het vervolgonderwijs (beroeps, HBO en WO) gebeurt door 137 scholen. Als ze per 1 januari allemaal gesloten worden, dan scheelt dat de overheid 35 miljard euro op jaarbasis. Zo’n bedrag is ongeveer nodig om op lange termijn de overheidsfinanciën dekkend te krijgen. een absurd voorbeeld natuurlijk, maar het geeft wel aan hoe groot de financiële problemen van de overheid zijn.

Probleem
Hoe groot is het probleem eigenlijk? Volgend jaar wordt een tekort verwacht van 6,7% van het nationaal inkomen (BBP). In euro’s gaat het dan om een bedrag van ruim 30 miljard. Zo’n 100 miljoen per dag. Voor een gezin met drie kinderen betekent dat een tekort van 10.000 euro op jaarbasis. De overheidsschuld is de afgelopen drie jaar toegenomen van 46% naar 66% van het BBP. Daarbij moet natuurlijk wel bedacht worden dat daar ook extra bezittingen tegenover staan door de banken die gekocht zijn voor 80 miljard euro. Maar ondertussen helpt dat niet om de financiële problemen op te lossen. Over schuld moet rente betaald worden en het is nog onzeker wat die banken weer op gaan brengen.

Toekomst
En dan te bedenken dat de afgelopen jaren juist bespaard was om extra geld opzij te zetten voor de uitdagingen die we in de toekomst hebben. Door de vergrijzing en de toenemende kosten in de zorg was het financiële beeld al niet rooskleurig. Minder jongeren die voor meer ouderen voldoende geld in het latje moeten brengen, brengen de toekomstige financiën al in een wankel evenwicht. en daar kwam de financiële crisis overheen. Daardoor hebben we nu een dubbele uitdaging. In de eerste plaats moeten we de tekorten die veroorzaakt worden door de financiële crisis terugverdienen. In de tweede plaats moeten we op langere termijn weer uitkomen op een financieel plaatje dat we met elkaar op kunnen hoesten. Deskundigen schatten de inspanning die daarvoor nodig is op zo’n 40 miljard euro. Dit bedrag zou het komende kabinet dat D.V. in 2011 start moeten gaan bezuinigen.

Uitgaven
Een bedrag van 40 miljard euro is een gigantische opgave. Met het absurde onderwijsvoorbeeld nog in het geheugen is al direct duidelijk dat het nieuwe kabinet dit niet zomaar voor elkaar kan krijgen. Figuur 1 geeft de uitgaven van de overheid in 2009 weer. Voor onderwijs wordt verreweg het meeste uitgegeven. Wie bovenaan begint en 40 miljard wil bezuinigen, kan maar liefst negen ministeries sluiten. Dan hebben we dus geen politie, rechters, leger, subsidies, woningbeleid, milieubeleid, ondersteuning van bedrijfsleven en nog wat van die nuttige zaken over.

Stap voor stap
Wie bovenstaande cijfers op zich in laat werken, moet wel tot de conclusie komen dat een opgave van 40 miljard euro niet in één kabinetsperiode valt te halen. er zal meer tijd gewonnen moeten worden en stap voor stap beknibbeld moeten worden op de uitgaven. Struisvogelpolitiek helpt echter ook niet. Wie de problemen te lang voor zich uitschuift zal er te laat achter komen dat een duurzame financiële toekomst onhaalbaar is. Daarom moet wel maximaal ingezet worden op bezuinigingen zodra het kan. Natuurlijk niet zolang de crisis voortduurt. Maar wel zodra het kan. Laten we eens een paar mogelijkheden bekijken.

Onderwijs
Dan nog even serieus over het onderwijs. Volgens mij is dit het slechtste aangrijpingspunt voor serieuze bezuinigingen. Als iets nodig is voor een goede toekomst is het wel een goed onderwijssysteem. Nu al besteden we ten opzichte van andere landen zeker niet veel aan het onderwijs. We zitten op het gemiddelde van de rijke landen. Ons land heeft voldoende investeringen nodig in kennis en innovatie om ook op lange termijn voldoende werkgelegenheid te hebben voor de bevolking. Daarom is voor het onderwijs eerder extra geld nodig, dan minder.

AOW
Momenteel wordt het meest gediscussieerd over de AOW. Als die op lange termijn zo aangepast wordt dat op den duur mensen pas met hun 67e recht hebben op AOW, dan scheelt dit volgens het CPB 3,5 miljard euro op jaarbasis. Nog geen 10% van de benodigde bezuiniging dus. Niet voor niets pleitte het vooraanstaande SeR-lid professor Bovenberg voor een verdere ophoging naar 68. en dat in een klimaat waarin Jongerius van de FNV met alternatieven hoopt te komen om de verhoging van de AOW-leeftijd te voorkomen. terecht zit niemand te wachten op een verdere verhoging van de AOW-leeftijd. Het is ook de vraag of dat veel oplevert. Natuurlijk wordt er wel wat bezuinigd op overheidsuitgaven. Maar het is pas echt een bijdrage als mensen feitelijk door blijven werken. Daar moeten werknemers dan wel de energie en motivatie voor hebben. Ook moeten werkgevers bereid zijn soepeler met ouderen om te gaan. een makkelijke oplossing is het dus zeker niet.

Sociale zekerheid
Ook in de rest van de sociale zekerheid gaat het om forse bedragen. In totaal gaat er zo’n 22 miljard aan overheidsgeld om. De afgelopen jaren is echter al stevig geprobeerd het mes te zetten in sociale regelingen. Onderzoeken wijzen uit dat er geen makkelijke methoden zijn om hier fors te besparen. Natuurlijk wel als we zouden accepteren dat we niet langer een welvaartsstaat zijn en toe willen naar een Amerikaanse situatie. Het aantal Nederlanders dat die kant op wil is echter uiterst gering. Niettemin zal de sociale zekerheid nogmaals scherp tegen het licht gehouden moeten worden. een vangnet moet er zijn waar nodig, maar mensen moeten zelf hun geld verdienen waar mogelijk.

Zorg
Een andere grote kostenpost is de zorg. De overheid geeft hier 15 miljard aan uit, maar daarnaast brengen bedrijfsleven en gezinnen ook nog eens zo’n 35 miljard op via werkgeversbijdragen, nominale premies en eigen bijdragen. De ervaring leert echter dat bezuinigen op de zorg ongelooflijk moeilijk is. Het leidt onmiddellijk tot wachtlijsten met ongewenste gezondheidseffecten tot gevolg. De afgelopen jaren stegen de zorgkosten met bijna 3% per jaar. er is geen serieuze studie die voorspelt dat met of zonder extra beleid een daling van de uitgaven mogelijk is. Natuurlijk heeft het zin om maximaal in te zetten op kostenbeheersing. Maar of hier nu miljarden te besparen zijn?

Inkomsten
Als onvoldoende bezuinigd kan worden, dan moeten de inkomsten omhoog om het huishoudboekje op orde te krijgen. De grootste inkomstenposten zijn momenteel de loon- en inkomstenbelasting, de BtW en de belasting op winst. Op korte termijn de belastingen verhogen is geen goed plan. Dat remt de economische groei nog verder, omdat mensen en bedrijven dan minder te besteden hebben. Je zou eigenlijk willen dat de belastingen naar beneden gaan. Voor sommige belastingen zal dat ook haast wel moeten, omdat de concurrentie met landen met lage belastingen toeneemt. Maar dat zijn wel landen die veel minder uitgeven aan zorg, onderwijs en sociale zekerheid. De internationale trend is dan ook dat de belastingen verlaagd worden. Dus veel ruimte lijkt hier ook al niet te zijn.

Uitdaging
Dit is een verhaal zonder al te veel oplossingen. Dat is ook niet de bedoeling. We hebben voldoende tijd om te zien hoe de economische situatie zich ontwikkelt. Het maakt nogal wat uit of volgend jaar een flink herstel zichtbaar wordt of dat de economie blijft kwakkelen. In het eerste geval helpt groei om inkomsten te beheersen (uitkeringen) en zal de schuld verminderd kunnen worden (verkoop banken). In het tweede geval hebben we een probleem. Dan moeten we duidelijke keuzes gaan maken. Naar wat voor Nederland willen we in de toekomst? Welke beleidsprioriteiten zijn het belangrijkst? De verkiezingsprogrammacommissie van de SGP gaat ook weer aan de slag voor de verkiezingen van 2011. Dit soort vragen zullen centraal staan. In ieder geval staan we voor grote uitdagingen. Hoe kunnen we, menselijker wijs gesproken, garanderen dat onze jongeren een goede toekomst hebben? Hoe voorkomen we dat mensen die buiten de boot vallen geen reddingsboei meer hebben? Waar kunnen we het geld vinden voor voldoende investeringen in onderwijs en zorg?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen