De les van Oud en Drop

Zondagsopenstelling zorgt altijd voor heftige debatten. Dat is zonder crisis al het geval. Nu grijpen de liberale partijen de crisis aan als extra argument om onder aanscherping van de wet uit te komen. tot 1930 was er geen landelijke Winkelsluitingswet. Gemeenten maakten verordeningen om de winkelsluiting in de avonduren of op zondag te regelen. er woedde toen al 25 jaar een discussie of er een landelijke regeling moest komen vanwege de grote plaatselijke verschillen. een van de argumenten was dat winkeliers met personeel minder lang open konden zijn, terwijl winkeliers zonder personeel altijd maar doorwerkten.1 Dat is zo ongeveer het enige argument dat tegenwoordig precies omgedraaid is: nu zijn het de kleine winkeliers die beschermd moeten worden tegen de grootwinkelbedrijven. Zes dagen lang debatteerde de Kamer in 1930 over het wetsvoorstel van de regering. Uit de uitvoerige theologische en praktische beschouwingen bleken fundamentele verschillen. Maar in die debatten speelde de crisis nog geen rol. Pas twee jaar later was de crisis een argument om alsnog te proberen de invoering van deze wet te voorkomen.

Hoofd boven water
In september 2009 leek minister Van der Hoeven (CDA) te buigen voor de liberale druk om de Winkeltijdenwet niet te wijzigen. In verband met de crisis wilde zij haar voorstel liever een jaar uitstellen. De geschiedenis van 1933 herhaalt zich. Voor minister Verschuur (RKSP2) van Arbeid, Handel en Nijverheid was de sluiting op zondag in 1930 ‘de pit en smaak’ van het wetsvoorstel. Drie jaar later wilde hij de kort daarvoor in werking getreden Winkelsluitingswet toch wijzigen. Winkels waar consumptiegoederen verkocht werden, mochten ’s zondags meer open zijn. Het was een reactie op het initiatiefwetsvoorstel van de heer Vos van de Vrijheidsbond3. Vanwege de heftigheid van de crisis wilde dit Kamerlid meer ruimte voor zondagsopenstelling, omdat winkeliers het erg moeilijk hadden. Op de dag waarop hij zijn voorstel zou verdedigen, stuurde minister Verschuur de Kamer zijn voorstel voor “eenige tijdelijke verruiming van de verkoopgelegenheid op zondag (…) als een noodzakelijk middel, om de getroffen winkeliers te helpen in hun pogen, het hoofd in dezen crisistijd boven water te houden”. Invoering van de wet konden de liberale partijen niet voorkomen. Zij wisten toen wel met succes meer ruimte voor zondagsopenstelling te krijgen.

Oud en Drop
Binnenkort behandelt de Kamer twee wetsvoorstellen: het initiatiefvoorstel van SGP en SP om het gebruik van de toerismebepaling in de Winkeltijdenwet te beperken en het minder vergaande voorstel van de regering. Het zal dan niet alleen over de crisis gaan. VVD en D66 zullen dan opnieuw poneren dat een verbod om zondags open te zijn een knellend juk is voor winkeliers die vrijheid willen. Zij vinden dat winkeliers en gemeenten zelf moeten kunnen beslissen of de winkels op zondag open zijn, zonder bemoeienis van de landelijke overheid. Voor hun visie op het begrip vrijheid kunnen deze partijen een voorbeeld nemen aan de liberale voorman Oud4 in 1930. Hij had stevige kritiek op liberalen die tegen een regeling van winkeltijden zijn: “er zijn er, die stellen: er is vrijheid, wanneer de wetgever zich maar nergens mee bemoeit; de taak van den wetgever is een louter negatieve taak. Maar wij hebben toch langzamerhand wel geleerd, dat, wanneer men zich op dat standpunt stelt, er dan wel komt een vrijheid in naam, maar dat voor breede groepen van deze maatschappij van een werkelijke vrijheid geen sprake is. Wanneer men inderdaad een zoo groot mogelijke vrijheid over de geheele linie wil bereiken, is het noodig de bijzondere vrijheid van sommige personen aan banden te leggen.” De PvdA kan duidelijke lessen trekken uit de bijdrage van sociaaldemocraat Drop. Hij vroeg aandacht voor de maatschappelijke waarde van de zondag: “Dat bevordering der Zondagsrust wenschelijk is, zal ik niet nader betoogen. er is niemand meer, die dat ontkent. (…) Wij weten, dat in de gemeenten bij den strijd om de Zondagssluiting de kleine winkelier alles opofferde, zelfs zijn overtuiging, aan de vrees voor zijn concurrent. Daarin ligt voor ons een belangrijk argument te meer voor de Zondagssluiting.”

Krachteloos
Van Dis (SGP) concludeerde: “De wet gaat wel over zondagssluiting, maar dit wordt weer krachteloos gemaakt door de vele uitzonderingen.” Net als de bestaande Winkeltijdenwet gaf die wet gemeenten tal van mogelijkheden om vanwege ‘bijzondere omstandigheden’ de winkels toch open te stellen. Onder het mom van de crisis werd dat een paar jaar later nog versterkt. Ook in 1930 ging de wet niet uit van het principe dat winkels op zondag écht gesloten zijn. Het was een compromis met veel uitzonderingen, ook al deelde men vaak wel de opvatting dat de zondag juist bedoeld is om in vrijheid te vieren als de dag des Heeren. Het is te hopen dat in het komende debat over de Winkeltijdenwet meer geluisterd zal worden naar de les van Oud en Drop dan naar de echo van de crisisgrepen van Vos en Verschuur.


Noten:
1 Enkele jaren eerder was de achturige werkdag voor (onder meer) winkelpersoneel ingevoerd.
2 Rooms Katholieke Staatspartij, een van de voorlopers van het CDA.
3 Een voorloper van de VVD.
4 In 1930 Kamerlid voor de Vrijzinnig- Democratische Bond, later voor de VVD.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen