Bedankje

Het afleggen van een regeringsverklaring bij de start van een nieuw kabinet is nog niet eens zo’n oude traditie in Den Haag. Echt nodig is het ook niet, want er is geen enkele staatsrechtelijke regel die het kabinet opdraagt om zo’n verklaring in de tweede Kamer af te leggen. Toch hoort zo’n verklaring er al decennia bij. Het is ooit wel ‘de parlementaire investituur’ van het kabinet genoemd. Tijdens zo’n debat moet blijken of een meerderheid van de tweede Kamer vertrouwen heeft in het kabinet.

Wel aardig om te vermelden is, dat in het Nederlandse parlementaire systeem het vertrouwen niet blijkt uit het uitspreken van vertrouwen, maar uit het uitblijven van wantrouwen. In onze staatsrechtelijke verhoudingen heeft een kabinet het vertrouwen totdat het tegendeel blijkt. Dat tegendeel wordt zichtbaar gemaakt in een motie van wantrouwen, die uiteraard ook nog eens moet worden aangenomen.

Nieuw is oud
Met het aantreden van Mark Rutte heeft Nederland een nieuwe premier. Mark Rutte. Bij eerdere optredens van nieuwe kabinetten was de nieuwe minister-president ook de oúde ministerpresident. In 2003 en 2007 volgde premier Balkenende zichzelf op. Hetzelfde gebeurde in 1998 toen premier Kok aan zijn tweede kabinet begon. In 1986 en 1989 ging het net zo omdat Lubbers het vaantje overnam van Lubbers. Leuk detail: in onze verhoudingen is het aantal premierswisselingen dan ook kleiner dan het aantal kabinetswisselingen.

Dat detail krijgt nog meer reliëf door in te zoomen op de goede gewoonte dat bij het afleggen van de
regeringsverklaring de nieuwe minister-president altijd een paar woorden van dank uitspreekt aan het adres van zijn voorganger en diens ploeg. Mark Rutte deed dat dinsdag in de richting van Balk enende. Balkenende heeft dat ook een paar keer moeten doen. In 2002, toen hij nog vers was, bedankte hij z’n roodpaarse voorganger Kok, en daarna in 2003 en 2007 gaf hij zichzelf en de net vertrokken bewindslieden een schouderklopje.

Zonnetje
Ook die ‘bedankjes’ zijn een Haagse traditie. Dit goede gebruik is, voor zover valt na te gaan, geïntroduceerd door dr. L.J.M Beel, een van de invloedrijkste KVP-politici van na de oorlog. In 1946 zette hij deze traditie in door bij zijn eerste optreden als premier vooral voorganger ir. Schermerhorn in het zonnetje te zetten: “Het vorige kabinet heeft bij zijn optreden verklaard zijn werkzaamheden te zullen richten op herstel en vernieuwing en onder de bezielende leiding van zijn voorzitter, dien ik van deze plaats gaarne hulde breng, heeft het inderdaad menige schrede op weg naar dit doel gezet”.

Het uitbundigst werd oud-premier dr. W. Drees bezongen. Beel, die na de val van Drees’ laatste van vier kabinetten in 1958 kort een interimkabinetje leidde, had z’n mond vol aan deze zin: “Het nieuwe kabinet wenst van deze plaats hulde en dank te brengen aan hem die gedurende meer dan dertien jaren deel heeft uitgemaakt van alle naoorlogse kabinetten en ruim tien jaren aan vier van deze kabinetten op voortreffelijke wijze leiding heeft gegeven, oud-minister-president dr. Drees, thans minister van Staat, aan wie Hare Majesteit de Koningin met ingang van gisteren ontslag heeft verleend uit zijn ambt, onder bijzondere dankzegging voor de uitnemende diensten, onder dikwijls zeer moeilijke omstandigheden aan Haar en het Koninkrijk bewezen”.

Magertjes
Moeilijk had minister-president Den Uyl het in 1973. Hij moest de door hem te vuur en te zwaard bestreden voorganger Biesheuvel bedanken. ergens verstopt in de regeringsverklaring kon er nog net mee door dat “de bewindslieden van het kabinet-Biesheuvel respect verdienen door de toewijding waarmee zij onder menselijk gezien zo ondankbare omstandigheden, hun taak hebben vervuld”. Magertjes, erg magertjes.

In het lastigste parket zat premier Van Agt in 1981. Graag zou hij nog vier jaar hebben doorgeregeerd met de VVD en Wiegel, maar de kiezers hadden hem veroordeeld tot een coalitie met de grootste opponent van de oppositie, Den Uyl. en dus moest Van Agt laveren tussen eigen zin en tegenzin. Met als gevolg een ongetwijfeld door den Uyl afgedwongen erg plichtmatige passage: “Het behoort tot de edelste gebruiken van ons staatkundig bestel dat een aantredend kabinet zijn aanvaardingsrede opent met een eerbewijs aan degenen die in de voorafgaande periode het ambt van minister of staatssecretaris hebben vervuld. Graag houden wij ook dat gebruik in ere”.

En dan hoor je Den Uyl knorren: “Er is, dat spreekt vanzelf, verscheidenheid van oordeel over de wijze waarop onze maatschappij moet worden ingericht en dus is er verschil in waardering voor het in de voorbij jaren gevoerde beleid”. Neutraal eindigt het met: “Wij brengen onze voorgangers dank voor de toewijding waarmee zij hun taak hebben vervuld”.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen