Van dualisme naar opportunisme?

Verhouding raad en college

Een sterk, daadkrachtig en slagvaardig gemeentebestuur kent een gemeenteraad en een college van burgemeester en wethouders (B&W), die elk een eigen taak en verantwoordelijkheid hebben. Dit wordt aangeduid met de term dualisme. De gemeenteraad bepaalt de hoofdlijnen en houdt toezicht op B&W. B&W zorgen voor het dagelijks bestuur, inclusief de voorbereiding en uitvoering van de besluiten van de gemeenteraad. B&W en de gemeenteraad zijn samen één gemeentebestuur. Ze hebben gezamenlijk de opdracht om het goede te zoeken voor onze gemeenschap. B&W en de gemeenteraad vullen elkaar aan en nemen hun eigen verantwoordelijkheid, maar ze respecteren ook de verantwoordelijkheid van de ander. Het dualisme onderscheidt zich van het monisme en het opportunisme. Bij monisme maken de wethouders deel uit van de gemeenteraad. Ze beoordelen en controleren dan hun eigen voorstellen. Dat maakt verantwoordelijkheden diffuus en het lokaal debat minder wervend. Vandaar dat destijds het dualisme is ingevoerd. In onze gemeente lijken we de afgelopen vier jaar echter te zijn doorgeschoten naar het opportunisme. Bij opportunisme is elk besluit weer een verrassing, afhankelijk van de windrichting. De coalitie installeert wel een college en laat dat ook rustig zitten, maar laat zich in de raad weinig gelegen liggen aan de voorstellen van hun eigen college. De coalitie laat zich overigens ook weinig gelegen liggen aan elkaar. Voor een onbevangen toeschouwer op de tribune is volstrekt onduidelijk welke partijen de coalitie vormen. Het moge duidelijk zijn dat dit opportunisme het bestuurlijke gezag en de slagkracht van het gemeentebestuur niet bevordert. Het zorgt voor onverwachte wendingen, maar komt de geloofwaardigheid niet ten goede. We vatten het nog een keer samen met het schema hieronder:

ZIE VOOR HET SCHEMA: HET ORIGINEEL

Bevindingen

Na de verkiezingen van maart 2006 vormen CDA, Ronde Venen Belang (RVB) en VVD de nieuwe coalitie. Samen bezetten zij 13 van de 23 zetels in de gemeenteraad. De coalitie trad aan met vier wethouders (waaronder de drie lijsttrekkers van de coalitiepartijen) en ging aan de slag onder het thema ‘Samen Sterk met onze Inwoners’. De coalitie zei zelf daarover: “De missie Samen Sterk met onze Inwoners beschouwen wij als een afspraak; de afspraak om samen te werken en de inwoners centraal te stellen. Respectvol, elkaar gunnend en optimaal gebruik makend van elkaars inbreng. Samen betekent de verbinding echt aangaan. Samenwerken is dan elkaar sterken en versterken. Zo krijg je een zo daadkrachtig mogelijk bestuur met en voor onze inwoners.” In ons onderzoek hebben we de 482 raadsbesluiten van de afgelopen vier jaar op een rij gezet. Niet alle besluiten zijn even spannend. Het grootste deel is unaniem, daar is iedereen het over eens. Zes van de tien keer dat de gemeenteraad niet-unaniem tot een besluit kwam, stemde de coalitie verdeeld. Van de 190 niet-unanieme besluiten gaat het in 59 gevallen om een raadsbesluit op een B&W-voorstel. De overige 131 niet-unanieme besluiten betreffen stemmingen over moties en amendementen.

Om te kijken naar de samenwerking tussen de coalitie in de raad en het college is het van belang nog apart te kijken naar de groep B&W-voorstellen. Stemt de coalitie wellicht alleen verdeeld over moties en amendementen, dus over de inbreng van de raadsfracties zelf? En steunt de coalitie wellicht wel eensgezind de voorstellen van haar eigen college? Niets is minder waar! De coalitie binnen de raad is niet Samen Sterk, maar coalitie en college zijn evenmin Samen Sterk. Want ook van de eigen collegevoorstellen wordt de minderheid, nog geen vier van de tien, unaniem door de eigen coalitie gesteund.

Ter afsluiting van de kwantitatieve analyse hebben we nog gekeken naar het stemgedrag binnen fracties. Hieruit blijkt dat zowel CDA als RVB (de twee grootste coalitiepartijen dus) vaak verdeeld stemmen. Ook hier kunnen we niet spreken van Samen Sterk!

Conclusie

De cijfermatige analyse geeft aan dat verdeeld optreden meer regel dan uitzondering was, ook bij de grote besluiten. De coalitie was namelijk zeer verdeeld over drie van de meest ingrijpende dossiers van de afgelopen periode. Uit de cijfers blijkt dat de coalitie de afgelopen periode haar motto ‘Samen Sterk ...’ niet heeft waargemaakt en dat dit afbreuk heeft gedaan aan het gezag, de geloofwaardigheid en de bestuurskracht van ons gemeentebestuur. En dat gaat ons aan het hart. ‘Leve het opportunisme!’ was een passender vlag geweest om de lading te dekken.

Onze analyse is gebaseerd op één enkele gemeente voor één raadsperiode. Er zou nog veel te bespiegelen zijn over oorzaken, achtergronden en ontwikkelingen. Dat valt echter buiten het bestek van dit artikel. Met onze analyse signaleren wij een ontwikkeling waarvan we ons afvragen of die herkenning oproept ‘in den lande’. Dan is het zaak om serieus te kijken naar oorzaken en achtergronden. Vormt de geschetste situatie een herkenbare trend of is De Ronde Venen hierin uniek?

Hendrik Palm (SGP), fractievoorzitter ChristenUnie- SGP De Ronde Venen Trineke Palm (CU), onderzoeksmasterstudent politicologie aan de Vrije Universiteit

Kampen

Het is herkenbaar dat de overgang van monisme naar dualisme veel aanpassing vraagt van raad en college. De SGP maakt in Kampen geen deel uit van de coalitie. We kunnen daarom niet precies aangeven op welke manier en in welke mate het college en de coalitiepartijen achter de schermen de klokken gelijkzetten. Wat opvalt is dat de coalitiepartijen in de openbare vergaderingen meer dan voorheen ruimte vragen en nemen om hun eigen, van het college afwijkende mening te geven over een raadsvoorstel.

We hebben als raad samen met de griffie en het college veel geïnvesteerd om aan het proces van dualisme de juiste invulling te geven. Het is op dit moment zeker niet zo dat elk raadsvoorstel van het college blind wordt overgenomen door de coalitiepartijen. Er is bepaald ruimte voor kritiek, waarbij het concreet voorkomt dat we als raad besluiten een voorstel af te wijzen of door te verwijzen naar de volgende commissiebehandeling. Wel is het zo dat er voor de raadsvergadering afstemming plaatsvindt tussen de coalitiepartijen, in aanwezigheid van de wethouders. De coalitiepartijen binnen de gemeenteraad van Kampen hebben aan het begin van de raadsperiode een coalitieprogramma opgesteld. De uitwerking op hoofdlijnen is vastgelegd in een uitvoeringsprogramma. Hierbij is ook rekening gehouden met de wensen die breed in de raad leven. Het stelselmatig verdeeld optrekken zoals geschetst in de praktijk van De Ronde Venen is in de raad van de gemeente Kampen niet aan de orde. In die zin zijn we in Kampen op de goede weg om het dualisme op de juiste manier gestalte te geven.

Eibert Spaan Voorzitter SGP-fractie Kampen

Nunspeet

In Nunspeet wordt het college gevormd door drie partijen: Gemeentebelang, ChristenUnie en SGP. In de eerste periode na de invoering van het dualisme maakte ook het CDA deel uit van de coalitie. In de jaren na 2002 zijn er geen grote politieke verschuivingen geweest. Ter voorbereiding op het duale stelsel is er door de raad veel geïnvesteerd in wat het duale stelsel inhoudt. Inmiddels zijn er nog maar 2 van de 21 raadsleden die in het monistische stelsel hebben geacteerd. Bijna alle raadsleden kennen dus alleen het duale stelsel.

Voor wat betreft het kenmerken van de wijze van besturen van de raad in verhouding tot de voorstellen van het college, beschik ik niet over een gedegen analyse van alle besluiten. Mijn indruk is dat de raad van Nunspeet meestal duaal opereert. Uiteraard vervallen ook de Nunspeetse raadsleden wel eens in wat je zou kunnen kenmerken als opportunisme, maar dit gebeurt niet vaak. In Nunspeet is er sprake van een goede afstemming tussen de coalitiepartijen. Dat laat onverlet dat je soms vanuit een bepaalde overtuiging als coalitiepartij niet voor een collegevoorstel kunt stemmen. Wat dat betreft hebben raad(sfracties) en college een zelfstandige verantwoordelijkheid.

Chris Stoffer Voorzitter SGP-fractie Nunspeet

Neder-Betuwe

Voor mij is de situatie niet herkenbaar. Binnen onze coalitie van SGP-PvdA-ChristenUnie bestaat een redelijke mate van unanimiteit. Accent- en visieverschillen daargelaten, waarbij het dan vooral draait om de kernopvattingen van de partijen, zoals zondagsrust, subsidiëring, recreatie en toerisme. Dat er verschillend wordt gestemd over moties en amendementen hoort mijns inziens bij het politieke spel, maar dan moeten coalitiepartners wel aanspreekbaar blijven op het hoofdlijnenakkoord. Een goede onderhandelaar zal overigens altijd enige vrije ruimte voor zijn partij bedingen. Een volledig dichtgetimmerd akkoord kan zelfs leiden tot andere bestuurlijke ongelukken.

Als blijkt dat de coalitie te vaak verdeeld stemt, moet men zich afvragen of die coalitiepartijen wel bij elkaar passen en/of elkaar in voldoende mate vertrouwen. Dat valt met dualisme of monisme niet op te lossen. In onze gemeenteraad heeft afwijkend stemmen niet geleid tot verdeeldheid binnen de coalitie. Maar die partijen gaan wanneer het nodig wordt geacht, voorafgaand aan de besluitvorming bij elkaar op de koffie.

Hans Keuken Wethouder gemeente Neder-Betuwe

Reimerswaal

Ik prijs mezelf gelukkig dat de situatie in Reimerswaal wezenlijk anders is dan in De Ronde Venen. De coalitie, bestaande uit SGP (7 zetels), CDA (3 zetels) en PvdA (2 zetels), samen 12 van de 19 zetels, stemt zelden verdeeld. De goede onderlinge verhoudingen, het constructieve overleg dat bij gevoelige dossiers plaatsvindt en het elkaar wat gunnen ligt daaraan ten grondslag. In de raadszaal verrassen we elkaar dan ook niet met afwijkend stemgedrag. Gaat het om principiële zaken, dan wordt vooraf naar elkaar aangegeven hoe we in bepaalde dossiers staan. Als raadslid heb ik ook een aantal jaren in het monistische systeem meegedraaid. Ik kan niet zeggen dat de invoering van het dualisme enige winst voor de politiek en de burger heeft opgeleverd. Als wethouder woon ik zo veel mogelijk de fractievergaderingen bij, veelal om de nodige informatie te verstrekken en de fractie bij te praten over allerlei ontwikkelingen. Uiteraard neemt de fractie zelfstandig haar besluiten. Gelet op wat er in de afgelopen jaren met elkaar is bereikt, blijkt de Reimerswaalse aanpak voor alle partijen bevredigend en effectief te zijn.

Jaap Sinke Wethouder gemeente Reimerswaal

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen