De missie van een genie

Tijdgeest

Had Bilderdijk een missie? Was hij een genie? “Het antwoord op deze vragen hangt sterk af van de waarden en de normen van de onderzoeker.” Bilderdijk is zowel bewonderd als verguisd. Waaruit bestaat zijn missie? Uit het analyseren en bestrijden van de tijdgeest. Wie meevoelt in die bestrijding, zal hem zien als een genie. Wie de tijdgeest juist positief waardeert, zal hem verre van geniaal vinden. .

Beginsel

Het ging Bilderdijk bij het waarderen van stromingen of ideeën om het beginsel. Bilderdijk bestrijdt de revolutionaire grondbeginselen. Gelijkheid, gelijke rechten en de vrijheid van meningsuiting beheersen als dogma’s het politieke debat in de negentiende eeuw. Bilderdijk verzet zich tegen de liberale mentaliteit waarin de autonome moraal wordt bejubeld en de uit de religie afgeleide moraal wordt afgewezen. Zijn kwalificatie is onomwonden: “Het zijn slopers van de kerk en de godsdienst, ze rekenen af met God, geweten en eer en leggen hun wetten van menselijkheid met geweld aan ieder op.” Dat moet herkenning oproepen!

Profeet

Da Costa typeert Bilderdijk als een profeet. Wie oog heeft voor de politieke en culturele werkelijkheid van de eenentwintigste eeuw, kan die typering alleen maar onderschrijven. De dichter Bilderdijk geeft de kern van de tijdgeest aan:

Dat is ’t recht der menslijkheid,

Daar moet elk voor buigen;

En wie anders denkt of zeit,

’t Franse moordtuig staat bereid

Om hem te overtuigen.

Verantwoordelijkheid

Het jodendom en het christendom hebben die gelijkheid juist niet uitgedragen. Zij ontlenen hun waarden en normen aan de openbaring en niet aan de autonome mens. “Beide godsdiensten [zijn] bovendien niet gebaseerd op de autonome, maar op de verantwoordelijke mens, die de geboden van God serieus neemt en gericht is op het goddelijke oordeel en op de toekomstige wereld.”

Actualiteit

Engelfriet verbindt in zijn monografie het gedachtegoed van Bilderdijk met actuele thema’s uit de hedendaagse politieke debatten. De beginselen van de revolutie werken door in onze tijd. Bilderdijk bestreed die beginselen. Kennisneming van die strijd is waardevol voor het politieke debat op alle bestuurlijke niveaus.

N.a.v. De missie van een genie. De spirituele wereld van orangist Willem Bilderdijk Bert Engelfriet Uitgeverij Buijten en Schipperheijn Amsterdam, 2010 Prijs: € 21,50

“In het late gedicht Eeuw drukt hij bovendien persoonlijk uit, hoe hij zijn eigen tijd beleefd heeft.

Deze eeuw zal nooit de mijne zijn;

Ach, rees in ’t eind de mijne!

Die eeuw waarop mijn uitzicht staart,

Die in mijn hart zich openbaart! (…)

In eenvoudige woorden geeft Bilderdijk hiermee te kennen, dat hij zijn eigen tijd als een in zichzelf opgesloten wereld heeft beleefd. (…) Bilderdijk leverde ook zakelijke kritiek op nieuwe denkwijzen en beginselen. (…) Zijn protest richtte zich tegen de opkomst van wijsgerige en natuurwetenschappelijke theorieën die de directe invloed van God ontkennen. Op zedelijk gebied signaleert hij de opkomst van de kantiaanse autonomie. In de praktijk komt dat beginsel erop neer, dat men zichzelf de wet wil stellen en handelt alsof er geen God is. In de filosofie wordt het bestaan van de geestelijke wereld ontkend, omdat men ervan uitgaat dat er niets buiten de kennis van ons verstand werkelijk bestaat.”

Bert Engelfriet, De missie van een genie. De spirituele wereld van orangist Willem Bilderdijk, pag. 142

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen