Zondag: Van rust- naar werkdag? (2)

De sabbat is scheppingsordinantie

Het moet voor ons vaststaan, dat de herkomst of de oorsprong van de sabbat consequenties heeft voor het vraagstuk sabbat en zondag (eerste dag der week). Welnu terstond zij reeds gezegd, dat wij voor de herkomst van de sabbat niet terug moeten tot het volk van Israels, maar wij moeten terug naar de aanvang van het bestaan van de wereld: de schepping. In Genesis 2:2 en 3 lezen wij immers: Als nu God op de zevende dag volbracht had Zijn werk, dat Hij gemaakt had, heeft Hij gerust op de zevende dag van al Zijn werk dat Hij gemaakt had. En God heeft de zevende dag gezegend en dien geheiligd; omdat Hij op denzelven gerust heeft van al Zijn werk hetwelk God geschapen had om te volmaken. Het Hebreeuwse werkwoord sjabat betekent ophouden, staken, rusten en daarvan is het zelf-standig naamwoord sjabbaat dat rust betekent afkomstig. Hier wordt ons de sabbat nog wel niet met de naam sabbat maar toch als zevende dag beschreven. De sabbat nu had betekenis voor God en mens.

Waarom nu behoorde tot de decaloog, de zedewet, het sabbatgebod? “Wel de mens, zo schrijft dr H. Bavinck, genoot voor de val de hemelse sabbat nog niet, evenals aan de wisseling van dag en nacht, was hij ook onderworpen aan die zes dagen van arbeid en rustte op de zevende dag; rustdag en werkdagen waren ook voor de val onderscheiden, het religieuze leven eiste toen een eigen vorm en dienst en dag naast het leven der cultuur.”

Dr. G.Ch. Aalders schrijft in de Korte Verklaring op Genesis: “Dat in deze uitspraak: toen zegende God de zevende dag en heiligde die, gedoeld wordt op de menselijke rustdag zal wel moeilijk te betwisten zijn: Zegenen en heiligen zijn handelingen die betrekking hebben op dingen, die vallen binnen de sfeer van het leven der mensen. God maakt voor hen de wekelijkse rustdag tot een zegen en zondert die af van het gewone en alledaagse leven, om die dag een aparte bestemming te geven, een bestemming waardoor hij een “heilig” karakter krijgt, met God en Zijn dienst in bijzonder rapport wordt gebracht. De onderhouding van één dag rust, na zes werkdagen is scheppingsordinan-tie. Dit blijkt nog eens duidelijk uit het ritme van bezig zijn en rusten waarin ook het beelddrager Gods zijn van de mens uitkomt. Dit wordt ook duidelijk gezegd in het vierde gebod van de decaloog naar de lezing van Exodus 20:8-11. In deze lezing, die nogal verschilt met die in Deutero-nomium 5:12-15 wordt voor het eerst een gebod in de positieve gebodsvorm gegeven: “Gedenk........ Dit woord wijst er duidelijk op dat de sabbat reeds onder Israel bestond, voordat het gebod gegeven werd, hetgeen overeenkomt met Exodus 16:4 en 5,20-30. Deze sabbat is door God aan Israel gegeven tot een teken voor altoos, Exodus 31:17. Een teken van de HEERE en Zijn verbond met het volk. Daarom nam de HEERE de onderhouding van dit gebod zo zwaar op.

Het “predikte” de HEERE als de God van Israel en Israel als het volk van deze levende God. In Exodus 20 gaat het om het religieuze karakter van de sabbat: namelijk het navolgen van God in het ritme van het werken en het rusten, het heiligen van God in het eren van Zijn Naam, en in het zich laten werken van Gods Zegen, In Deuteronomium 5 wordt bovendien nog de nadruk gelegd op het vreugdevolle van de door God verleende vrijheid en het sociale element, dat daarmee ten nauwste verbonden is. Deze elementen gelden niet alleen voor Israel maar zij gelden voor alle volken der wereld, omdat het gebod teruggrijpt op de schepping. De sabbat is de dag, die de Heere gemaakt heeft en die Hij geheiligd en gezegend heeft.” Moeten wij nog filosoferen over de oorsprong van de sabbat, als van Kenitiesche oorsprong etc. De sabbat is uit God.

Nu zijn er theologen, die zeggen: U moet zich eens voorstellen, wat het zou betekenen wanneer de sabbat inderdaad op een scheppingsordinan-tie zou teruggaan. De consequentie was dan immers, dat de sabbat in het Nieuwe Testament onmogelijk afge-schaft kon zijn. Dat is echter een simplistische voorstelling van zaken. De reden daarvan is gelegen in het feit, dat men geen onderscheid wil maken tussen het morele, het blijvende, en het ceremoniële, het verdwijnende, in het vierde gebod. Tussen de blijvende en verdwijnende vorm van het vierde gebod moeten wij onderscheiden. Doch voordat wij hier iets over schrijven, wil ik u niet onthouden dat ook Calvijn spreekt over de sabbat als scheppingsordinantie.

Calvijn over de sabbat als scheppingsordinantie

Calvijn spreekt over de sabbat als scheppingsordinantie, dat blijkt met name uit zijn commentaar op Genesis 2:3. “God heeft elke zevende dag voor rust bestemd opdat Zijn eigen voorbeeld tot een duurzame regel zou zijn. En: die instelling is niet voor een enkele eeuw of volk, maar aan heel het menselijk geslacht gegeven.” Voor Calvijn is ook de nieuwtestamentische rustdag in deze scheppingsordinantie gegrond.

Dat blijkt ook wel in Zijn Institutie. Daar somt hij een drietal oorzaken op waarom het vierde gebod gegeven is: “De hemelse Wetgever toch heeft door de rust van de zevende dag het volk Israel die geestelijke rust willen afbeelden waardoor de gelovigen van hun eigen werken moeten rusten om God in zich te laten werken. Ten andere heeft Hij gewild, dat het een bepaalde dag zou zijn, op welk zij zouden bijeenkomen om de wet te horen en de ceremoniën te verrichten, of immers die zij in het bijzonder zouden besteden in de overdenking van Zijne werken, opdat zij door deze herdenking zouden geoefend worden tot godzaligheid. Ten derde heeft Hij aan de dienstbaren en aan hen die onder het gebied van anderen zijn een dag van rust willen toestaan, om op den-zelven verpozing te mogen hebben van de arbeid.” Even verder schrijft hij: “Maar dewijl de twee laatste oorzaken onder de oude schaduwen niet moeten geteld worden, maar op alle tijden evenzeer passen, zo heeft, hoewel de sabbat afgeschaft is, evenwel thans nog dit bij ons plaats, dat wij op bepaalde dagen tot het horen van het Woord, de breking van het heilig brood en tot de openbare gebeden samenkomen; vervolgens dat de dienstbaren en werklieden verpozing van hunne arbeid worde verleend.” En wat verderop: “En indien dezelfde noodzakelijkheid op ons rust, als om welke de Heere voor de Joden de sabbat heeft ingesteld zo mag niemand zeggen, dat hij ons niet aangaat. Want onze zeer voorziende en goedertierene Vader heeft zowel onze behoefte willen te hulp komen, als die der Joden.” Calvijn blijkt vervolgens een voorstander te zijn, dat dagelijks een gedeelte van de dag voor godsdienstoefening werd afgezonderd, maar door zwakheid en de liefde niet toestaat meer te eisen van de mens, houden wij ons aan de regel die ons door Gods wil is opgelegd. Voorts verdedigt hij, dat de apostel in Colossenzen 2:16, Galaten 4:10 en Romeinen 14:5 niet doelt op de algehele afschaffing van het vierde gebod, maar op de toenmalige verkeerde onderscheiding der dagen. Uit zijn commentaar op Handelingen 20:7, 1 Korinthe 16:2 en Lukas 4:16 blijkt duidelijk dat voor Calvijn de dag des Heeren in de plaats van de Joodse sabbat is gekomen. Ook in zijn preken over Deuteronomium 5:12-14 en 13-15 blijkt heel duidelijk dat één dag per week als rustdag het blijvende, het algemeen geldende is, dat niet door Christus is weggenomen.

Wordt vervolgd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen