De zekerheid van het geloof bij de Erskines (1)

1. Onderwerp

De Erskines zijn ook in ons land heel bekend geworden door de vele geschriften die van hen zijn uitgegeven in onze taal.

De geschriften die wij van deze mannen uit Schotland hebben, zijn de neerslag van hun prediking. Hun prediking is in de diepste zin van het woord echte evangeliebediening in betoning van geest en kracht geweest. Wie zich er toe zet om hun preken te lezen en te overdenken, vindt geestelijk voedsel voor hongerige harten en dorstige zielen. Zij waren pastor op de preekstoel.

In vele preken komt ook het aspect van de zekerheid van het geloof aan de orde. De zekerheid van het geloof is altijd weer een onderwerp dat onze aandacht vraagt en ook onze aandacht ten volle waard is. De bedoeling van deze artikelen is om samen van deze door Gods Geest gezalfde predikers te leren voor ons persoonlijk geestelijk leven. Niet minder is dit onderwerp van belang voor ambtsdragers om ook echt geestelijke leiding en geestelijke raad te kunnen geven aan mensen die met deze vragen naar een pastor toekomen.

2. Geschiedenis

Voor de volledigheid willen we eerst even wat historische gegevens kort naar voren brengen. Dit is voor het onderwerp van de zekerheid van het geloof niet onbelangrijk.

Als we het over de Erskines hebben, bedoelen we de broers, Ralph en Ebenezer. Ebenezer was de oudste van de twee. Hij werd in 1680 geboren. Ralph in 1685. Ebenezer heeft twee gemeentes gediend, Poartmoak en Stirling, en Ralph heeft jarenlang in Dunfermline gestaan. Ze zijn dus predikant geweest in de eerste helft van de achttiende eeuw. In deze jaren is er in de Schotse kerk een heftig conflict geweest, dat bekend staat onder de Marrow-controversy. Ook de gebroeders Erskine hebben in dit conflict een duidelijk standpunt ingenomen. Samen met onder andere Thomas Boston. We kunnen hier uiteraard niet dat conflict uitvoerig bespreken, maar een paar dingen zullen we toch naar voren moeten halen.

Dit conflict ontstond naar aanleiding van een boek van waarschijnlijk Edward Fisher. Het draagt de titel: The Marrow of Modern Divinity. Nu wordt met de modern divinity, de nieuwe theologie van de Reformatie bedoeld. Het gaat dus om het merg van de gereformeerde theologie. Het merg van de gereformeerde theologie is voor Fisher het juist verstaan van het verbond der werken en het verbond der genade. Het gaat dan voornamelijk om de rechte verhouding tussen Wet en Evangelie. Dit kleine boekje dat in de vorm van een samenspraak is geschreven, verdedigt met alle nadruk de leer van de rechtvaardiging van de goddeloze door het geloof in Christus alleen. Uit de werken der wet zal geen vlees gerechtvaardigd worden voor God.

Toen dit boek aan het begin van de achttiende eeuw weer herontdekt werd (het was reeds geschreven in 1645), werd dit boek het middelpunt van het conflict. Er was in de tijd van de Erskines een tendens in de prediking die men als neonomianisme kan kenschetsen. Allerlei voorbereidende werkzaamheden en geschiktheden werden als voorwaarden gesteld alvorens een zondaar de toevlucht tot Christus mocht nemen. Het gevolg was een moraliserende prediking. Goede werken en levensverbetering zijn nodig om door God te worden aangenomen in genade. Wanneer een predikant leerde dat een goddeloze gerechtvaardigd werd door het geloof alleen zonder de werken, was hij al spoedig een verdacht persoon. Hoe was men zover gekomen? Deze prediking van het neonomianisme was weer een reactie op het antinomianisme. De vertegenwoordigers van deze stroming leren dat een christen vrij is van de wet. Zowel het neonomianisme als het antinomianisme worden door de Marrow-men bestreden. In de bestrijding van het neonomianisme neemt ook de samenhang tussen geloof en zekerheid een belangrijke plaats in. Die samenhang tussen geloof en zekerheid is ook een belangrijk thema in het boek van Fisher. Ds. C. Harinck schrijft over deze kwestie in zijn boek Om het hart van het Evangelie (Houten, 1994): De heilszekerheid krijgt in het boek The Marrow of Modem Divinity eveneens veel aandacht. De zekerheid van het heil werd ondermijnd doordat men het verkrijgen van deze zekerheid te veel grondde op de innerlijk genadeblijken in plaats van op de onfeilbare beloften van God. Fisher wilde opnieuw laten zien dat de zekerheid van het heil in Gods genadige belofte is. Hiermee in verband staat de leer van de heiligmaking. Doordat men de geschiktheden om genade te ontvangen zo voorop stelde werd de heiligmaking wettisch.

Dit Marrow-conflict zal ertoe bijgedragen hebben dat de verhouding geloof en zekerheid in verschillende preken aan de orde wordt gesteld. Tevens kunnen we uit de prediking van de Erskines opmaken dat er velen waren die worstelden met deze vragen. Meermalen voeren de Erskines in hun preken zo n vragende en zoekende ziel sprekend in om hem vervolgens pastorale leiding te geven vanuit de Schriften.

We hebben ook een preek van Ebenezer die dit onderwerp uitgebreid behandeld. Niet zo heel lang geleden is dit geschrift opnieuw in het Nederlands uitgegeven. Deze preek staat ook in de serie “A1 de werken”.

Verder hebben we uiteraard de bekende studie van dr. P.H. van Harten, “de prediking van Ebenezer en Ralph Erskine, Evangelieverkondiging in het spanningsveld van verkiezing en belofte”.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen