HET ONSTAAN VAN HET FORMULIER -2

Allereerst dienen we na te gaan, waarom en waartoe het avondmaals-formulier is ontstaan. De reformatie laat zeer veel zien. Het was geen revolutie, maar een Goddelijke daad. De Heere heeft daartoe geleid. Voor Zijn werk heeft Hij mannen ingeschakeld Dat is ook de wil van de Heere. De eeuwen door. Opvallend is, dat bij ’s Heeren werk mannen en eventueel ook vrouwen persoonlijk betrokken zijn. Geleid, geleerd en verlicht door de Geest van de Heere en daardoor kende men een hartelijke band aan het Woord van de Heere. De inhoud daarvan sprak voor hoofd en hart. Van betekenis voor kerk en staat. Alles werd gedaan om het Woord van de Heere centraal te stellen, bijzonder in de eredienst. De mis verloor haar zin en betekenis. Zij werd gezien en beleden als in strijd met het Woord van de Heere. Het kruiswoord van de Heere Christus: het is volbracht, verkreeg grote waarde en betekenis, nl. de eenmalige, geheel volbrachte offerande van Jezus Christus. In de samenkomsten van de gemeente behoorde het Woord te spreken en de sacramenten bediend te worden naar dit Woord. In verband hiermede werd het aantal sacramenten van zeven gereduceerd tot twee, nl. doop en avondmaal. En daar men overtuigd was dat de Heere een God van orde is, diende er ook in de kerken ‘orde’ te zijn. Vandaar ook de totstandkoming van een avondmaalsformulier. Nu toegespitst op ons formulier weten we dat de predikanten Johannes a Lasco en Martin Micron, verbonden aan de Nederlandse vluchtelingen gemeente van Londen, eraan gewerkt hebben. In 1533 moest de vluchtelingengemeente uitwijken naar het vasteland. Men kwam terecht in het Oost- Friese Embden. Een deel van hen verkreeg een gastvrij onthaal bij Frederik III, de keurvorst van de Paltz. De man die de stoot gaf aan de totstandkoming van de Heidelbergse Catechismus. Door de genadevolle leiding van de Heere ontstond in Frankenthal een gemeente. Als arbeiders voor en van de gemeente werden aangesteld: Caspar van der Heyden en Petrus Datheen. Aan Datheen werd door Frederik III opgedragen om te werken aan de reorganisatie van het gehele kerkelijk leven in calvinistische zin. In Frankenthal verscheen het Paltzische avondmaalsformulier. Het werd door Datheen vertaald in het Nederlands. Het origineel was opgesteld door Olevianus, de man die wij kennen als de medeopsteller van de Heidelbergse Catechismus.

Voor de samenstelling heeft hij gebruik gemaakt van het Geneefse formulier van Calvijn en van dat van a Lasco en Micron (Londen). Ook werd een deel genomen uit een Luthers formulier Maar al is het formulier op zich niet uitsluitend het werk van Olevianus, dat betekent niet, dat wij geen enkel gedeelte aan hem zelf te danken hebben. Een zeer sprekende passage in het formulier is van hem zelf, nl het gedeelte waarin de woorden voorkomen:dat Hij, nl. Jezus Christus gebonden werd opdat Hij ons zou ontbinden, daarna ontelbare smaadheden geleden heeft, opdat wij nimmermeer te schande zouden worden. Bovendien weten we, dat verschillende ontleende gedeelten zodanig samengevoegd zijn en tot een geheel gemaakt zijn, dat het geheel het stempel draagt van zijn geest. We mogen de Heere dankbaar zijn voor dit formulier. Het is nu reeds oud, maar niet verouderd. Men noemt het oude doopformulier het bekendste van de gereformeerde schatten. Het avondmaalsformulier is het schoonste. De woorden komen zo uit het Woord van de Heere. Geestelijk onderwijs wordt gegeven in de betekenis van het heilig avondmaal en het is een leidraad voor de viering van dit sacrament. We mogen, denkend aan de historie, niet voorbijgaan aan het feit, dat op 24 oktober 1563 in Heidelberg voor het eerst het avondmaal gevierd werd met gebruikmaking van het formulier, dat wij nog steeds horen lezen in de dienst. Wanneer we nu de inhoud van het formulier nagaan, dan zien we dat het bestaat uit twee gedeelten. Het eerste kan genoemd worden het leerstellige en het tweede het liturgische gedeelte. Het leerstellig gedeelte begint met:

1 de woorden van de inzetting.

2 de waarachtige zelfbeproeving met als onderdelen: het bedenken van de zonden; het geloof in de gewisse belofte van de Heere; de gezindheid tot dankbaarheid; de vermaning tot de onvernieuwden; een troostwoord tot de kleinmoedigen.

3 het doel van de viering.: herdenking van de dood des Heeren; de versterking van het geloof; de onderlinge verhouding en gemeenschap.

In het liturgische gedeelte gaat het over het gebed voor de eigenlijke handeling met daarna het treffende sursum corda: omhoog de harten!

De sacramentele formule’wordt aangegeven. Aanwijzingen worden gegeven wat er tijdens het communiceren kan geschieden. Na de vermaning tot dankzegging volgt het eigenlijke dankgebed. Deze indeling is helder. En verder? Terecht is gesteld: zoals bij de eerbiediging van het avondmaals-geheim past: de woorden sober, de stijl eenvoudig maar diep indringend in het hart. Vandaar dat het woord ‘heilig’ avondmaal hoort te leven voor ons. Het zou ons leven, onze kerkgang, ons dagelijks leven moeten beheersen. Ik vrees dat we er ver vandaan zijn, dat gezegd kan worden: dat zijn kerkgangers, dat zijn avond-maalgangers. Moet Handelingen 11: 26c ons beschamen en veroordelen of kan het bemoedigen en sterken in een wereld die in het boze ligt en een kerk die in het duister leeft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen