Zeven katernen geestelijke liederen - eindpunt of startpunt?

Tussen het verschijnen van de eerste door de 'Werkgroep Muzikale Vorming' van de K.L.S. uitgegeven liederen in november 1979 en de uitgave van de zevende bundel in 1987 ligt een tijdsbestek van meer dan zeven jaren. In die jaren hebben de afnemers van de muziekkaternen kennis kunnen maken met 104 liederen die in hoofdzaak gedicht zijn door predikanten uit de periode van de Nadere Reformatie. Willem Sluiter is goed vertegenwoordigd, maar ook liederen van Revius, Groenewegen, Van Lodenstein, Schortinghuis en anderen treft men in de verzameling meer dan eens aan. De meest frequent voorkomende dichter buiten de 17e en 18e eeuw is L.G.C. Ledeboer.

Teksten

De meeste teksten waren voor het lezerspubliek onbekend en zij misten dan ook het bekende en de voor sommigen vertrouwde toon van andere gezangen. Het kenmerkende van de teksten is, dat de meeste in meerdere of in mindere mate bevindelijk van aard zijn. De individuele gelovige weent erin over zijn zonde en verdorvenheid, neemt er de toevlucht tot Christus' bedekkende gerechtigheid en leert de Heere in beginsel met de rei van hemelingen de lof en de dank toebrengen.

De gezangen waarmee velen van ons vertrouwd waren, misten in veel gevallen het beklemtonen van 's mensen ellendestaat en bezongen een Zaligmaker voor Wie - ook in de tekst van het lied - zo weinig plaats gemaakt was.

De meerdere geestelijke diepgang van de teksten brengt - zoals ik sommige gebruikers van de katernen heb horen zeggen - wel een verhoging van de moeilijkheidsgraad met zich mee. Enerzijds zou ik willen stellen, dat de teksten in dezen niet afwijken van de taal uit de Bijbel, de psalmberijming en de preek zoals die 's zondags gehouden of voorgelezen wordt. Anderzijds ben ik me bewust van het feit dat het doen begrijpen van deze teksten door kleuters een zeer moeilijke opgave is. Het onderzoek dat de afgelopen jaren door de werkgroep verricht is, heeft wel aangetoond, dat degene die liederen wil vinden die voor jonge kinderen zeer geschikt zijn, deze buiten de kring van schrijvers uit de Nadere Reformatie moet zoeken. In de

praktijk zou dat neerkomen op het 'aanhoren' van dichterlijk talent uit de reformatorische gezindte van nü.

Melodieën

Ook in een ander opzicht komen de liederen die tot nu toe geselecteerd zijn, niet vertrouwd over. De meeste hebben een niet bekende melodie. Zo gebruikten sommige dichters nogal eens een toenmaals bekende wereldlijke melodie en soms ook een Duitse wijs uit de Lutherse liederenschat. Ook de door de werkgroep gemaakte melodieën, bijvoorbeeld bij de gedichten van Ledeboer, zijn alle nieuw. Dit brengt ongetwijfeld een 'inzingperiode' met zich mee, dat is begrijpelijk. Toch is mijn persoonlijke ervaring in het zingen van deze liederen met kinderen, dat deze zich de melodieën tamelijk snel eigen maken. Zoals bij het aanleren van zoveel zaken het geval is, staat of valt ook dit met een al of niet gedegen voorbereiding. Alleen iemand die een melodie goed beheerst, is in staat deze anderen aan te leren.

Het klankidioom is wel eens wat anders, wat minder liefelijk, dan sommigen van ons zouden wensen. Men hoede zich echter voor goedkoop sentiment. Ik ben van mening, dat de muzikale smaak in onze gezindte soms te zeer is aangetast door hetgeen zeker niet door de beste musici uit de romantische negentiende eeuw naar voren is gebracht. Bezie bijvoorbeeld de liederen 'Scheepke onder Jezus hoede', 'Ziet in blinde razernij' en 'Heer ik hoor van rijke zegen' eens vanuit een zuiver melodisch standpunt, dus met het voorbijzien van alle tekstgegevens. Het zal toch een ieder duidelijk zijn dat van deze melodieën een geheel andere sfeer uitgaat dan van de psalmwijzen. Het Geneefse psalter is het grootste muzikale erfgoed dat het calvinisme heeft opgeleverd: Er gaat een eenvoud en een stoere zeggingskracht van uit. Qua sfeer zullen de melodieën van het reformatorische geestelijke lied eenzelfde geest moeten ademen. Anders komen we terecht in de wateren van de godsdienstige en muzikale beleving die zo kenmerkend is voor de opwekkingsbewegingen en allerlei evangelische groeperingen, waarin goedkope romantiek uit de vorige eeuw wél haar sporen heeft nagelaten. Zou dit geen breuk met de traditie van de reformatie inhouden?

Enquête

Nu er ruim honderd liederen zijn uitgegeven, heeft de Werkgroep Muzikale Vorming een vragenlijst rondgestuurd die een ieder de mogelijkheid biedt zijn mening over de selectie kenbaar te maken. Suggesties en op-en aanmerkingen van de gebruikers kunnen dan worden verwerkt. Tevens is

het doel van deze enquête te peilen in hoeverre de behoefte aan een definitieve bundel aanwezig is.

Wij hopen dat de liederen in de afgelopen periode hun weg in onze kring in enige mate gevonden mogen hebben, zodat een definitieve uitgave wenselijk is. Dat zou dan het startpunt van een aantal afrondende aktiviteiten betekenen.

Definitieve uitgave

In de eerste plaats zullen de gekozen liederen op een bepaalde manier overzichtelijk gerangschikt en door middel van een alfabetisch register gemakkelijk toegankelijk gemaakt moeten worden.

Ten tweede is het de bedoeling in de bundel een aantal (ook minder bekende) liederen op te nemen uit de 'Nederlandtsche Gedenck-clanck' van Adriaan Valerius. Enkele psalmen van Datheen, Marnix van St.-Aldegonde en Revius zullen de liederenvoorraad completeren.

In de derde plaats zal de bundel worden voorafgegaan door een historische inleiding, waarin de auteurs, hun literair werk en de ontwikkeling van de dichtkunst in de Nadere Reformatie besproken worden. Naast een liedbundel zal de definitieve uitgave dus ook een boek zijn waarin over de achtergrond van deze liederen het een en ander te lezen is.

Tenslotte wordt het door sommigen wenselijk geacht van elk lied een meerstemmige zetting op te nemen. Dit zou een goede mogelijkheid bieden de liederen in onze gezinnen te gebruiken, omdat deze dan op het orgel of een ander klavierinstrument begeleid zouden kunnen worden.

Als de Heere het geeft zou deze zangbundel dan een bijdrage kunnen leveren aan het uitbouwen en verdiepen van een Bijbels verantwoorde muziekcultuur in de reformatorische gezindte. Het is bovenal de wens van de werkgroep dat de Heere deze liederen zou willen gebruiken tot uitbreiding van Zijn koninkrijk en tot onderwijzing en leiding op de enige weg ter zaligheid. Dan zou Hij Zelf er de eer van mogen ontvangen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen