DE DOODSTRAF!?

Terwijl ik dit zit te schrijven, is er een ontvoeringszaak aan de orde. Uit een ziekenhuis is een enkele dagen oude baby ontvoerd. Op dit moment weten ouders en politie niet wat er precies is gebeurd. In een krant las ik van een kennis van de ouders die opmerkte dat als er iets ergs met de baby is gebeurd, degene die er voor verantwoordelijk is, het niet waard is nog te blijven leven.

Kortom, deze persoon pleitte voor de doodstraf.

Je ziet en hoort het wel vaker. Als er wat ergs gebeurt (moord op kinderen, ontvoering met dodelijke afloop, terreuracties, e.d.) dan klinkt de roep om het herinvoeren van de doodstraf in sterkere mate dan voorheen.

Schrijver dezes moet nog wel eens een spreekbeurt vervullen voor een kiesvereniging of een studievereniging en het is wel opmerkelijk dat vooral de laatste tijd het onderwerp "doodstraf' als onderwerp wordt opgegeven.

Als je zo de kranten bijhoudt, als je de discussies tijdens vergaderingen aanhoort, dan lijkt het soms wel dat mensen alleen maar voor de doodstraf zijn, zodra het weer eens aan de orde is. Er zijn, anders gezegd, weinig mensen die op een gefundeerde wijze niet tegen de doodstraf zijn.

Een poosje geleden vroeg men mij voor een regio van de sectie studerenden een inleiding te houden over de doodstraf. Na het houden van de inleiding ontstond er een redelijk geanimeerde discussie.

Verschillende vragen werden wel besproken maar niet beantwoord.

Vandaar dat bij de redactie van dit periodiek en de inleider de gedachte ontstond om er wat verder op door te gaan. Gebruikelijk is dat de sectie sturderenden verslag uitbrengt van de gehouden inleidingen. Dat zal hieronder ook gebeuren. Maar daarnaast zullen wat vragen worden gesteld. Vragen waar men destijds niet helemaal uitkwam. Het is dan nu de bedoeling dat lezers van dit blad in de pen gaan klimmen om in kort bestek (max. 1 A4-tje) hun zienswijze te geven. Een aantal reacties zouden in een van de volgende nummers van Criterium geplaatst kunnen worden. Mocht daar aanleiding toe

zijn dan zal ondergetekende nog een slotartikeltje aan de kwestie wijden. Diegenen die hun reactie geplaatst zien, kunnen een kleine beloning tegemoet zien.

Puntsgewijs volgt nu een verslag van de in Goes op 14 mei 1988 gehouden inleiding.

Uitgangspunten

Het is opmerkelijk dat in deze eeuw aan de ene kant de doodstraf als straf voor moord steeds meer is uitgebannen, terwijl er periodiek toch nog weer de roep om de doodstraf klinkt. Soms is het wel zo dat een meerderheid van de bevolking voor de doodstraf is. Deze "periodieke golfbeweging" heeft, lijkt het, enkel te maken met het feit dat de burgerij soms wordt geconfronteerd met werkelijk ergerlijke misdrijven. Alhoewel elke moord ergerlijk is, lijken de mensen toch een onderscheid te maken. Schiet de ene misdadiger de andere dood, dan geeft dat weinig emotie. Wordt er echter en top-industrieel ontvoerd en in koelen bloede vermoord dan houdt dat de mensen weken lang bezig. Wordt er een kind verkracht en vermoord, dan is de verontrusting in de samenleving groot en de roep om herinvoering van de doodstraf daaraan rechtevenredig.

"Zo'n onschuldig kind, de moordenaar moet worden gestraft met de doodstraf."

Het is even jammer als gevaarlijk dat de samenleving op deze wijze op moord reageert. Onbewust maakt men dan een onderscheid tussen de ene en de andere moord.

De Bijbel geeft een ander uitgangspunt: Wie des mensen bloed vergiet, zijn bloed zal door de mens vergoten worden; want God heeft de mens naar Zijn beeld gemaakt." (Gen. 9 : 6)

Deze tekst leert ons drie dingen:

- de straf welke op moord staat;

- waarom de moordenaar moet worden gestraft;

- en door wie de moordenaar moet worden gestraft;

De laatste twee vragen werden wat verder uitgewerkt. Met een beroep op Romeinen 13 werd betoogd dat weliswaar de mens de doodstraf dient uit te voeren maar dat dit niet inhield dat de

bloedwraak kon worden gepropageerd. Het is de overheid die geroepen is het zwaard te hanteren om het kwade te weren en het kwade ook te straffen. Artikel 36 N.G.B. geeft een heel duidelijke legitimatie van deze overheidstaak.

Verzuimt de overheid haar taak, dan is dit nimmer een reden het recht in eigen hand te nemen.

De reden voor de doodstraf is ook heel duidelijk: "Want God heeft de mens naar Zijn beeld gemaakt." Dus de moordenaar, degene die bloed vergiet, tast daarmee en daardoor Gods beeld aan.

De vraag of we voor de doodstraf moeten zijn, komt dan ook niet aan de orde. We mogen er niet tegen zijn. Verder mogen we geen onderscheid maken tussen moorden: et neerschieten van een misdadiger is net zo erg als het vermoorden van een kind. Onze reactie op beide voorvallen dient gebaseerd te zijn op hetgeen Gen. 9 : 6 ons leert.

Extreme vormen van doodslag

Nu kan er een onderscheid worden gemaakt tussen moord en onopzettelijke doodslag. We kennen allemaal wel twee voorbeelden:

- een overvaller schiet in koelen bloede iemand neer alleen om geldelijk gewin = moord;

- een houthakker hanteert een bijl. De bijl vliegt van de steel en daardoor komt iemand om = onopzettelijke doodslag.

En tussen die twee voorbeelden zit een groot aantal situaties waarbij het in veel gevallen erg moeilijk is om een afgewogen oordeel te geven.

Of maken we het ons moeilijk?

Het huidige strafrechtstelsel Het is wel bekend dat we in Nederland een bijzonder humaan strafrechtstelsel hebben. Dit heeft te maken met de uitgangspunten van dit stelsel. Grof gezegd kwam met de Verlichting, Franse Revolutie of ook wel daarvoor de gedachte op dat de mens van

paradijsval bepalend is voor het maatschappelijk en persoonlijk leven, maar niet ontkend kan worden dat met name tijdens de genoemde perioden dit soort gedachten structureel bepalend waren voor de inrichting van de samenleving. Ook voor de inrichting van het strafrechtstelsel.

Als we er van uitgaan dat de mens van nature goed is dan kom je vanzelf tot de conclusie dat er verzachtende omstandigheden zijn _voor degenen die zich komen te misdragen. Immers, de van nature goede mens komt niet vanuit zichzelf tot misdaden. In een strafrechtstelsel met dergelijke uitgangspunten zal getracht worden de oorzaken van de misdaad op te sporen in die zin dat vaak de omgeving, een bepaalde opvoeding enz. als "schuldige" wordt gebrandmerkt.

Met als gevolg dat men alle aandacht richt op het weer reclasseren van degene die zich heeft misdragen (reclassering is op zich uiteraard geen slechte zaak). Maar de vergeldingsgedachte (dus u heeft iets verkeerd gedaan en behoort daarom te worden gestraft) raakt dan wel op de achtergrond. Moderne strafrechtsgeleerden willen in het geheel niet weten van een vergeldingstaak van de overheid of de maatschappij.

Als we echter de moderne opvattingen ook maar enigszins volgen, komen we er, als we het over de doodstraf hebben, bepaald niet uit. Dan maken we het onszelf nodeloos moeilijk. De Bijbel is duidelijk: "Diens bloed zal vergoten worden." Vergelding vanwege de daad, het aantasten van Gods beeld.

Verschillende vormen van bloedvergieten

Toch kan het niet zo zijn dat elk bloedvergieten door een mens, wordt bestraft met de doodstraf. Ik heb het dan nog niet eens over de soldaat in oorlogstijd die een vijand doodt.

In Exodus 21 : 12 staat dat de moordenaar zekerlijk gedood zal worden. Maar in de volgende twee verzen staat dat het alleen gaat om de doodslager die moedwillig gehandeld heeft, om met list te doden.

Dus er is een categorie doodslagers die niet gestraft behoefde te worden. Deze konden vluchten naar de vrijstad. Alhoewel de vlucht en met name het verblijf in de vrijstad ook als een straf gezien moet worden; immers men was op dat moment niet vrij om te gaan of te

staan waar men wilde.

De vraag nu is of we in deze tijd ook algemene regels kunnen stellen voor (gesteld dat de doodstraf was ingevoerd, maar het geldt ook voor het bepalen van de strafmaat nu we geen doodstraf kennen) in hoeverre we met de omstandigheden waaronder een misdaad is begaan, rekening kunnen houden.

We kennen de voorbeelden wel: een krankzinnige , iemand slaat in een vlaag van verstandsverbijstering , een vertwijfelde moeder doet haar kind , enz.

Is er in dit soort situaties aanleiding om te zeggen: de daad kan iemand niet worden toegerekend omdat de betrokkene op dat moment, om wat voor reden dan ook, zijn wil niet kon bepalen?

Maar nog verder. Men kan werkelijk zonder opzet een ander doden. Door een ongeluk of door een misverstand. Is er dan reden om af te zien van strafvervolging? Denk aan de vrijstad. Toch in zekere zin een straf.

Straf en preventie

Maar terugkomend op de doodstraf? Lezen we Gen. 9 : 6 letterlijk, dan staat het strafelement voorop. Immers de straf volgt op het vergieten van het bloed.

Maar is er ook een reden gelegen in het preventieve element van straf (dus de overheid straft streng in de "hoop" dat andere burgers worden weerhouden dezelfde misdaden te plegen)?

Het lijkt een theoretische kwestie. Dat is het wellicht niet. Neem de handelaar in heroïne. Deze weet dat met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid tengevolge van zijn heroïne, mensen zullen overlijden.

Als men nu zegt: de doodstraf behoort alleen te worden toegepast voorzover er ook daadwerkelijk en door een aanwijsbare persoon bloed vergoten is, dan kan met de handelaar niet de doodstraf opleggen. Men zou hem hooguit levenslang kunnen opbergen.

Zegt men: de doodstraf kan ook preventief werken, (bijvoorbeeld met een beroep op Zondag 40: ik mag een ander niet kwesten of moedwillig in gevaar laten begeven of mijzelf moedwillig in gevaar begeven, enz. en als dat toch gebeurt, draagt de overheid het zwaard om de doodslag te weren) ziet dat zwaard van de overheid ook op het recht de doodstraf uit te voeren in die gevallen dat er (nog) geen

moord is gepleegd?

Neem ook degenen die bewust het milieu vervuilen. Zodanig dat er slachtoffers vallen. Wat is dan de taak van de overheid?

Tot slot

Hierboven werden wat losse gedachten gerangschikt.

Wellicht lezen we in een volgend nummer van Criterium zinnige bijdragen over de hiervoor opgeschreven vraagpunten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen