ROND EEN NAAM

In diverse dogmahistorische werken komen we de zogenaamde stroming hypercalvinisme tegen, in ongunstige zin. Deze stroming zou de leer van Calvijn en diens gereformeerde tijdgenoten, het calvinisme, radicaliseren. Ze zou alle gereformeerde perken te buiten gaan door in de prediking sterk de eenzijdigheid van het soevereine Godswerk te benadrukken. Hypercalvinisten zouden niet alleen de leer der predestinatie prediken als troost voor Gods ware volk, maar ook de gehele preek binnen het dogmatisch kader van het Welbehagen Gods plaatsen. Binnen de gereformeerde gezindte is het daarom wel een erge beschuldiging als men tot deze stroming gerekend wordt.

Nu zijn we er al enigszins aan gewend dat dr. C. Steenblok tot de ultra-gereformeerden - deze term is van dr. A.A. van Ruler-wordt gerekend. Dr. C. Graafland rekent hiertoe 'de stroming die uit de negentiende eeuwse Orthodoxie" - ds. Fransen is een belangrijk vertegenwoordiger - is ontstaan. Dr. Steenblok en ook ds. Kersten zijn volgens hem dé vertegenwoordigers van deze stroming. Bij hen neemt de verkiezing een dominante plaats in; een algemeen en welmenend aanbod van genade aan de gemeente wordt afgewezen; het heil wordt voorgesteld aan allen; de belofte geldt alleen voor de uitverkorenen. Hoewel dr. Steenblok volgens Graafland wel in de lijn van Calvijn en de Dordtse Leerregels theologiseert, zou hij evenals ds. Kersten de gereformeerde leer in predestiaanse zin radicaliseren: de dubbele predestinatie dient de prediking te beheersen.

Ds. C. Harinck daarentegen reserveert hiervoor de term hypercalvinisme. Hij doelt hiermee vooral op de Ger. Gem. in Ned. en met name dr. Steenblok. Volgens De Schotse Verbondsleer 'zoekt de hypercalvinist een grond in de mens voor de aanbieding van Christus en de verbondsweldaden". Ds. Harinck verwart hierbij het voorwaardelijke van de Baxterianen, die een door de mens zelf te volbrengen voorwaarde leerden, met het voorwaardelijke in de aanbieding bij de aanhangers van de gereformeerde leer. Daar uit de werken van dr. Steenblok duidelijk is dat hij wars is van remonstrantisme en amyraldisme en de gereformeerde leer hem dierbaar is, mogen we ons wel afvragen of ds. Harinck hem soms niet heeft bedoeld als hij het over de hypercalvinist heeft? In zijn De uitgestrektheid van de verzoening stelt ds. Harinck dat de hyper-

calvinist 'een kloppend systeem' wil aantreffen: 'Bij een beperkte verzoening hoort een beperkte nodiging tot het heil. Er moet overeenstemming zijn tussen de personen, die het Evangelie nodigt en de door Christus aangebrachte verzoening.' Ds. Harinck maakt zich sterk om de 'universele zijde van Christus' verzoening' te prediken: de prediking van de algenoegzaamheid van Christus' offerande als grond voor een algemeen en onvoorwaardelijk en welmenend aanbod van genade. Daarbij wordt ook de particuliere zijde van de genoegdoening gepredikt: de kracht van Christus' offerande is voor de uitverkorenen. Ds. Harinck neemt het hypercalvinisme ernstig: het is een 'kwaad' even groot als het 'Remonstrantisme' daar zij de 'opdracht om de belofte van het Evangelie alle mensen zonder onderscheid te prediken, nalaten'. Voor alle hoorders zijn immers de evangeliebeloften bestemd. Hij maakt in De Schotse Verbondsleer duidelijk wat hij hiermee bedoelt: de evangeliebeloften zijn voor elke hoorder bestemd, de verbondsbeloften voor de uitverkorenen. Zo plaatst hij ook de schorsing van ds. R. Kok in een ander licht. Kok zou geen onderscheid gemaakt hebben tussen verbondsbeloften en evangeliebeloften. Daarom ook zouden velen de besluiten rond ds. Kok verwarrend en raadselachtig vinden. Is ds. Harinck niet geheel van amyraldistische invloed verschoond gebleven, hoewel hij deze stroming bestrijdt? Was het toch niet zo'n onjuiste greep van dr. Steenblok om het amyraldisme en het algemeen en onvoorwaardelijk en welmenend aanbod van genade in eikaars verlengde te zien liggen? Volgens Graafland is het amyraldisme vaak niet bewust onderkend en die dit wel deden beschouwden het als verkapt remonstrantisme. Dr. Steenblok heeft het gevaar van deze stroming en van het prediken van een algemeen aanbod aan alle hoorders op grond van de algenoegzaamheid van Christus' verdienste krachtig bestreden: 'Deze uitspraak is minder juist en daarom te mijden. Immers, als Christus genoegzaam voor iemand gestorven is. dan is Hij ook voor hem gestorven. Maar voor niemand is Christus slechts gestorven genoegzaam of alleen in die zin, gestorven, zonder dat Hij tegelijk krachtdadig voor hem gestorven is en de zaligheid werkelijk toegebracht heeft. De verwerving der zaligheid strekt zich dan dus tot meerderen uit dan de toepassing. Ook is het Gods wil geweest, dat Christus alleen en uitsluitend zou sterven voor de uitverkorenen, terwijl de Borgstelling van Christus in orde volgde op de uitverkiezing. Ook daardoor was van eeuwigheid al vastgesteld, dat Hij niet genoegzaam voor verworpenen zou lijden, ja in het geheel niet.' Deze 'hypercalvinist' is hierin gereformeerd, dus een calvinist!

They pretend to support us, but if they have to make a choice then they drop us and call us “hyper-calvinist”.

Ds. J. Roos in Mout Zion, vol. 3, januari 1994.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen