Kwaliteitszorg...

De overheid lijkt steeds meer te kiezen voor achteraf controleren dan voor vooraf voorschrijven. Dit is te zien bij ontwikkelingen binnen het onderwijs die op dit moment onze aandacht vragen. Daarbij denken we aan de financiering van het onderwijs in de vorm van lumpsum, integraal personeelsbeleid en kwaliteitszorg. Deze ontwikkelingen maken de scholen in toenemende mate verantwoordelijk voor hun eigen beleid. In deze bijdrage willen we kijken naar de kwaliteitszorg. De bijdrage moet gezien worden als een aanzet waarin gekeken wordt naar w a t we verstaan onder kwaliteitszorg en hoe we ermee aan de slag kunnen.

kwaliteitsbeleid en indicatoren
Het feit dat de overheid steeds meer kiest voor verantwoording achteraf wil niet zeggen dat er geen richtlijnen vooraf worden gegeven. Heel nadrukkelijk wel, want waar moet anders verantwoording van worden afgelegd? Sterker nog, scholen zijn verplicht een kwaliteitsbeleid tevoeren en dit in het schoolplan te beschrijven. De zorg voor de kwaliteit kan aan de hand van zes indicatoren worden getoetst:
1. De school heeft inzicht in de eigen uitgangssituatie. De opvattingen van de school zelf staan centraal.
2. De school heeft haar doelen geformuleerd. De opvattingen over goed onderwijs zijn geformuleerd in concrete doelen. 
3. Kwaliteitszorg en schooltoezicht De school evalueert systematisch de kwaliteit van de opbrengsten en van het onderwijs en leren. De school hanteert bepaalde procedures, instrumenten en criteria om regelmatig de kwaliteit van het onderwijs te evalueren.
4. De school werkt gericht aan verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Er worden verbeterdoelen opgesteld, waarbij gekeken wordt welke mogelijkheden er zijn, gelet op de middelen. Het gaat hierbij vaak over verbetertrajecten voor de langere termijn.
5. De school legt verantwoording af aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Er vindt een open communicatie over het effect van de verbeteractiviteiten plaats.
6. De zorg voor kwaliteit is systematisch. Er is regelmaat in de evaluatie en in de verbeteractiviteiten die de school onderneemt. Het management verzorgt een duidelijke aansturing. De school treft maatregelen om de kwaliteit te behouden.

Het bevoegd gezag en kwaliteitsbeleid
Op grond van de wet en het bovenstaande is het bevoegd gezag van een school verantwoordelijk voor:
• uitvoeren van beleid, zodat voldaan wordt aan de wettelijke deugdelijkheidseisen
• uitvoeren van beleid, zodat de school waarmaakt wat ze extra belooft
• bewaken (=controleren) van de kwaliteit van het onderwijs middels een kwaliteitscyclus
• nemen van maatregelen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren

Inspectie en kwaliteitsbeleid
De inspectie controleert de kwaliteit door te bezien:
1. In hoeverre het onderwijsleerproces in de groepen van voldoende kwaliteit is
2. In hoeverre de school opbrengsten van voldoende niveau realiseert
3. In hoeverre de schoolcondities voldoende gunstig zijn voor de kwaliteit van het onderwijsleerproces en voor het bereiken van opbrengsten van voldoende niveau

De school en kwaliteitsbeleid
Daaruit volgt dat de kwaliteitscyclus bestaat uit de volgende onderdelen:
-de school moet haar doelen bepalen en uitvoeren
-de school moet controleren of het gelukt is om de doelen in voldoende mate te realiseren
-de school moet maatregelen treffen om aan de hand van de uitkomsten verbeterdoelen te bepalen
Een school met een goed systeem van kwaliteitszorg draagt zorg voor mogelijkheden om de kwaliteit en mogelijke verbeterpunten in kaartte brengen en planmatig te werken aan behoud en zo mogelijk verbetering van de onderwijskwaliteit. Voor het basisonderwijs geldt bovendien dat scholen die een goed kwaliteitszorgbeleid voeren iets betere opbrengsten hebben.

Begrips-en plaatsbepaling
We kunnen spreken over kwaliteit, kwaliteitszorg e.d., maar wat verstaan we precies onder deze begrippen. Onder 'kwaliteit' kan worden verstaan: de goede dingen goed doen, waarbij duidelijk onder woorden moet worden gebracht wat de goede dingen zijn. Zorgen voor kwaliteit is doelgericht met anderen samenwerken om de goede dingen goed te doen. Wat betreft kwaliteitszorg kan worden gesteld dat 'kwaliteitszorg een cyclisch (leer)proces is, waarbij een school zelf, systematisch, de kwaliteit van een aantal vastgestelde onderwerpen bespreekt, beschrijft, realiseert, beoordeelt of laat beoordelen en evalueert, gericht op het vasthouden of verbeteren van haar kwaliteit'. Daarbij gaat het om de vragen:
• welke goede dingen belooft de school?
• doet de school die goede dingen goed?
• wat doet de school met de beoordelingen?
• wat zijn de effecten van verbetertrajecten?
Als er gewerkt wordt met kwaliteitszorg, moet de plaats van kwaliteitszorg helder zijn. Alle middelen moeten ten dienste staan van het primaire proces. Kwaliteitszorg is een goed middel om daar zorg voor te dragen, waarbij helder moet zijn dat kwaliteitszorg gezien dient te worden als een middel en niet als een doel op zich.

Beschrijven van kwaliteitsindicatoren
Om door de bomen het bos te blijven zien is het van belang en wordt aanbevolen om te kiezen voor een onderwerpgebonden benadering. De visie op het onderwerp of de onderwerpen moet helder onder woorden worden gebracht. De kwaliteit van een onderwerp kan het best worden beschreven in de vorm van kwaliteitsindicatoren (meetpunten om de kwaliteit te kunnen bepalen). Als deze beschrijving voor iedereen inzichtelijk is, wordt globaal duidelijk wat kwaliteit is. De school levert pas kwaliteit als de gestelde kwaliteitsindicatoren (doelen) in voldoende mate gerealiseerd worden. Kwaliteit moet dus blijken! Het komt er concreet op neer dat de school moet beschrijven welke goede dingen ze doet. Daarna moet de school (laten) controleren o.b.v. gestelde doelen of ze die goede dingen goed doet. De doelen moeten daarom altijd 'smart' beschreven worden: specifiek, meetbaar (dat kan ook zijn: aantoonbaar, merkbaar, bespreekbaar en/of bevraagbaar), acceptabel, realistisch en tijdgebonden. Het is van belang samen goede doelen te formuleren.

Afstemming onderwerpen
Er wordt gesproken over een onderwerpgebonden benadering. Over welke onderwerpen hebben we het dan? Op welke onderwerpen moet de kwaliteitszorg van een school voor basisonderwijs betrekking hebben? Zonder inspectievolgend te worden, lijkt het verstandig te kijken naar de onderwerpen die door de inspectie in het waarderingskader zijn opgenomen. Deze onderwerpen doen ertoe. Deze onderwerpen zijn in gezamenlijkheid dekkend voor de kwaliteit van het onderwijs. Zeker in het kader van zelfevaluatie is het aan te bevelen om als school in ieder geval dezelfde onderwerpen te kiezen als de inspectie, omdat dan over hetzelfde wordt gesproken.

Het onderwerp 'identiteit'
Enerzijds gelukkig heeft de inspectie 'identiteit' niet tot onderwerp verheven. Het zal duidelijk zijn dat dit onderwerp voorop dient te staan in ons onderwijs. Toch kan gesteld worden dat, al zou er geen apart onderwerp 'identiteit' zijn, het wel merkbaar en zichtbaar moet zijn binnen de school. Juist omdat de inspectie de 'identiteit' niet beschrijft, ligt hier een uitdaging om te komen tot een eigen beschrijving van de identiteit, passend bij de eigen school. Anderzijds is het betreurenswaardig dat het lijkt dat identiteit er niet toe doet, waaruit misschien de conclusie kan worden getrokken dat deze geen invloed zou hebben op de kwaliteit. Juist vanwege de identiteit ligt er de opdracht en uitdaging om kwaliteit te leveren.

Onderwerpen van de inspectie De onderwerpen van de inspectie zijn onderverdeeld in verschillende domeinen.
Domein 1: Zorg voor kwaliteit
1. Kwaliteitszorg
Domein 2: Onderwijs en leren
2. Leerstofaanbod
3. Leertijd
4. Pedagogisch klimaat
5. Didactisch handelen
6. Zorg en begeleiding
Domein 3: Opbrengsten
7. Opbrengsten
Domein 4: Beleid en organisatie
8. Professionalisering
9. Interne communicatie
10. Externe contacten
11. Contacten met ouders
12. Inzet van middelen
13. Schooladminstratie en schoolprocedures
Naast deze 13 onderwerpen kan er natuurlijk ook voor andere onderwerpen worden gekozen. Net is al gesproken over het onderwerp identiteit. Daarnaast kan gedacht worden aan b.v. integraal personeelsbeleid, omgaan met verschillen (FVCS). Wel moet worden bedacht dat hoe meer onderwerpen er aan de orde moeten komen, hoe moeilijker het is om gestalte te geven aan het cyclische karakter van kwaliteitszorg.

Een methodische aanpak
Na het bovenstaande te hebben gelezen, rijst wellicht de vraag: Hoe gaan we hiermee aan de slag? Een methodische aanpak kan er als volgt uitzien:
1. Onderwerpen kiezen Zoals al gezegd: het vaststellen van onderwerpen voor kwaliteitszorg is van belang. Vandaar dat het ook als eerste wordt genoemd. Daarbij lijkt het voor de hand te liggen om naast identiteit in ieder geval voor alle onderwerpen van de inspectie te kiezen. Deze onderwerpen lijken er toe te doen. Daarnaast kunnen, zoals al eerder aangegeven, eigen onderwerpen worden gekozen.
2. Quick Scan Het uitvoeren van een Quick Scan. Hoe staat het op dit moment met de kwaliteit van ons onderwijs oftewel waar staan we? Op basis van de gegevens verkregen via Quick Scan, inspectiebezoek e.d., zal er voor het schoolplan een kwaliteitsprofiel en een lange-termijnplanning opgesteld moeten worden.
3. Prioritering N.a.v. de quick scan zal er een prioritering (rangorde) in de onderwerpen moeten worden aangegeven. Uitgaande van het gegeven dat kwaliteit meer betekenis krijgt naarmate het gekoppeld wordt aan een concreet onderwerp zal het team vooral betrokken worden bij aspecten betreffende de domeinen 'algemeen', 'onderwijs en leren' en 'opbrengsten'. De directie zal  zich vooral richten op aspecten betreffende de domeinen 'zorg voor kwaliteit' en 'beleid en organisatie'. De kwaliteit zal op een duidelijke wijze beschreven moeten worden. De missie en visie moeten helder zijn. Daarop zijn de indicatoren c.q. doelen gebaseerd. De indicatoren moeten uitgewerkt worden in bij de school passende kernkwaliteiten. Er moet goed nagedacht en veel gesproken worden over de indicatoren c.q. doelen, omdat daarop het beste gestuurd kan worden.
4. Doelbepaling Zoals aangegeven moeten de doelen met elkaar helder geformuleerd worden. Er moet overeenstemming en instemming zijn om aan deze doelen te werken. Daarbij is het van belang om het gekozen onderwerp te beschrijven. De beschrijving bestaat uit visie, na te streven doelen, beoordeling en voorgenomen verbeterpunten. Met beoordeling wordt bedoeld dat afgesproken wordt op welke wijze, na de afgesproken periode, bepaald kan worden of de doelen zijn bereikt. Deze beschrijving kan voorgelegd worden aan externen, waaronder de inspectie. Deze stap in de aanpak is noodzakelijk om samen helder te hebben waar het naar toe moet oftewel waar we voor gaan. En waar voor gegaan wordt, moeten wel de goede dingen zijn.
5. Verbeterplan Aan de hand van de geformuleerde doelen zal er een verbeterplan worden opgesteld om de gestelde doelen te kunnen bereiken. In het verbeterplan staat in ieder geval wat er in het aanstaande jaar verbeterd moet worden. In concept is opgenomen wat er de drie jaren daarna verbeterd kan worden. Een verbeterplan zal uit een aantal onderdelen bestaan t.w. domein, (kwaliteitsaspect, doel (indicator), verbeteractiviteit, tijdpad, betrokkenen, middelen, professionalisering, (beoogd) resultaat en evaluatie (hoe, wanneer, wie).
6. Uitvoering en evaluatie Na al het bovenstaande heeft er veel voorbereidend werk plaatsgevonden, maar is er meet-, merken/of zichtbaar nog niets verbeterd. Het (De) opgestelde verbeterplan(nen) moeten in de praktijk worden uitgevoerd. Bij verbeteringen gaat het erom ze teambreed uit te voeren, vooral door samen te werken en samen te leren. In het verbeterplan staat opgenomen wanneer er geëvalueerd moet worden. Dat tijdstip moet worden aangehouden. Omdat er doelen zijn geformuleerd, kan gemakkelijk gekeken worden of de doelstelling is behaald.

Kwaliteitszorg schoolplan IPB
Het primaire proces, het onderwijs aan de kinderen, moet centraal staan. Dat moet van goede kwaliteit zijn. Kwaliteitszorg is een goed middel om daar zorg voor te dragen, waarbij helder moet zijn dat kwaliteitszorg gezien dient te worden als een middel en niet als doel op zich. Kwaliteitszorg dient integraal te zijn. Dat komt o.a. tot uitdrukking in het schoolplan, wat gebaseerd is op het kwaliteitsprofiel (n.a.v. de Quick Scan). Integrale kwaliteitszorg is de basis voor een integraal schoolplan. Beide zijn basis voor integraal personeelsbeleid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen