Het verstaan van de Bijbelse boodschap

1. Is het een goed idee om de psalm/de tekst waarin een moeilijke begrip voorkomt, eerst door middel van een passend bijbelverhaal dichter bij de kinderen te brengen? (Bijvoorbeeld: hoe branden mijn genegenheên om 's Heeren voorhof in te treên geschiedenis van Davids vlucht) Bij de kleuters is het soms erg moeilijk psalmen begrijpelijk uit te leggen. Is het noodzakelijk dat aan kinderen op die leeftijd alle woorden uitgelegd worden of is het aanbieden van de belangrijkste woorden uit die psalm voor deze leeftijd ook voldoende?

Het is niet gemakkelijk om moeilijke begrippen en vooral ook dichterlijke taal in bijvoorbeeld de psalmen bij jonge kinderen of kinderen die moeilijk kunnen leren over te brengen. Vaak heeft het kind al verkeerde associaties gemaakt die vaak jaren later pas doorzien worden. Het is erg moeilijk om het kind van vaak een concrete en dus verkeerde voorstelling af te brengen en te leiden naar een abstracte.
Zo kan ik me nog een verkeerde associatie van mezelf herinneren toen ik als kind in klas 2 (dat is nu groep 4) rond Hemelvaartsdag Psalm 47:3 moest leren.

In de laatste regel staat: Is die hulde waard. Het woord hulde kreeg voor mij de betekenis van het woord ' gulden'. In het Zeeuws spreek je dit namelijk uit als 'hulden'. Het is vanzelf nooit verkeerd om aan het kind eerst te vragen wat er bijvoorbeeld met genegenheên bedoeld wordt. Anderzijds zullen we er achter komen dat de diepste betekenis niet zomaar is over te brengen. Ons uitgangspunt moet altijd zijn om op een zo eenvoudig mogelijke wijze aan te sluiten bij het niveau van het kind. Het belangrijkste is dat de verzen goed gememoreerd worden voor een mogelijk gebruik in de toekomst. Het voornaamste in dit alles is om het kind het besef bij te brengen dat we bezig zijn met Gods Woord, dat van nature voor ons een grote verborgenheid is. De Heere moet dit Zelf aan ons openbaren en in ons hart de zin ervan verklaren. Dat geldt voor iedereen, oud en jong.

2. Kunnen termen als 'verzoening', 'bekering' ook toegelicht worden met voorbeelden uit de Bijbel om daarna pas te proberen met eenvoudige woorden de inhoud van het begrip te omschrijven?

Het is zeer goed om de kinderen al zo vroeg mogelijk met belangrijke termen (liever: essentiële waarheden uit Gods Woord!) als bijvoorbeeld ' verzoening' en 'bekering' bekend en vertrouwd te maken. De bijbelvertellingen moeten steeds stapje voor stapje deze begrippen vullen op een tere en ernstvolle wijze. Met name de noodzaak van de waarachtige bekering als een eenzijdig werk Gods zal zo benadrukt moeten worden.

3. Is het goed een lijst of boekje te maken met bijbelse kernbegrippen en een eenvoudige toelichting daarbij?

Het kan zeker geen kwaad om een boekje aan te leggen met deze bijbelse kernbegrippen als: bekering, verzoening, rampzaligheid, gelukzaligheid, enzovoort. Wel moet we in de toelichting niet alleen eigen omschrijvingen geven, maar wel die zeer nauw verbinden aan de Heilige Schrift.

4. Is het nodig in de preek voor ons bekende woorden, maar voor veel jongeren toch minder bekend, uit te leggen? Of moeten we het juist niet te eenvoudig maken; jongeren kunnen zich de betekenis met enige moeite wel eigen maken.

W e moeten niet schromen om een bepaalde terminologie, onder ons vanouds bekend, te blijven gebruiken. Uiteraard zal de prediker daar dan uitleg aan moeten geven op een schriftuurlijk-bevindelijke wijze. W e kunnen nooit eenvoudig genoeg zijn om in alle ernst onze medereizigers te wijzen op de gevaarvolle staat waarin men van nature verkeert en wat er gekend moet worden om welgetroost te kunnen leven en zalig te sterven. De drie wezenlijk stukken ellende, verlossing en dankbaarheid moeten duidelijk inhoud krijgen tijdens de prediking.

5. Hoe is te bevorderen dat jongeren meer zelfstandig de Bijbel lezen? Moet op catechisatie ook eens aandacht gegeven worden aan bijbellezen? Bijvoorbeeld de opbouw van een moeilijke zin ontleden/uitleggen en de betekenis van bepaalde woorden of zinnen verklaren. Of is een bijbelleesrooster voor hen een goed hulpmiddel?

Allereerst zal het lezen van de Bijbel al op jonge leeftijd gestimuleerd moeten worden. Daarin hebben de ouders het goede voorbeeld te geven. Daar begint het namelijk mee. Wordt er in elk gezin nog minimaal drie maal per dag uit Gods Woord gelezen in aanwezigheid van het hele gezin? Zorgen alle ouders ervoor dat hun kinderen op de kamer een Bijbel heeft?Voorleven is zo ontzettend belangrijk. Ook moet er nagegaan worden of de kinderen ook daadwerkelijk Gods Woord lezen. Het geven van een bijbelleesrooster kan goed zijn, mits dit aansluit bij de leeftijd van de jongere die het betreft.
Op catechisatie staat in de les de bestudeerde stof centraal en daarin gaat het om de inhoud van Gods woord. Bepaalde gedeelten komen als het goed is elke les aan de orde. Tijdens de les moet in ieder geval een opengeslagen Bijbel aanwezig zijn. Het is zeker een goede oefening om de catechisanten te laten meelezen om ze zo met Gods Woord te leren omgaan.

6. Hoe staat u tegenover oud/nieuw taalgebruik in de preek? Is het goed om ook 'eigentijdse' woorden te gebruiken voor de jeugd of is het juist goed om vast te houden aan het oude? in onze gemeente wordt nog steeds oude druk gelezen. Er komen weieens reacties zoals: dat woord gebruiken wij nu toch niet meer (wijf, ende). Moeten we, ook voor onze jeugd, juist hier niet aanpassen?
In hoeverre mag een predikant zich aanpassen in de preek om het begrijpelijker te maken voor de hoorders? Denk dan ook aan het lezen van 'oudvaders'. Als die veel gelezen worden, zijn ze meestal wel 'met het verstand' te volgen, maar wordt dit nagelaten, dan wordt het steeds moeilijker ze te 'begrijpen'. Hoe gaan we hier mee om?

Het taalgebruik tijdens de preek moet ernstvol en bewogen zijn. Het is vanzelf niet nodig om de hoorders te gaan aanspreken in de zeventiende-eeuwse taal. W e moeten ieder aanspreken in onze eigen taal. Als we in ons taalgebruik geen oude woorden gebruiken als wijf, kan dat de lachlust opwekken van jongeren, omdat die woorden tegenwoordig een andere 'lading'hebben. Het is goed om tijdens leesdiensten preken te lezen van oudvaders, mits bepaalde woorden die niet gangbaar meer zijn of van betekenis veranderd zijn, vervangen worden door passende, eigentijdse woorden. De ouderling van dienst heeft de taak om daar zorg voor te dragen.
Uiteraard behoort hij niet preken te verminken door opzettelijk bepaalde passages eruit te laten om het naar eigen theologisch inzicht toe te snijden. Dergelijke praktijken getuigen van hoogmoed en het ontbreken van respect voor het eigene van de oudvader of de overleden predikant van wie een preek gelezen wordt. Belangrijk blijft echter dat ons taalgebruik eerbiedig blijft: de taal is hier immers het voertuig waardoor Gods Woord verkondigd wordt.

7. Hoe gaat het tijdens catechisatielessen? Wat wordt er behandeld? Zijn er over het algemeen nog catechisanten die vragen stellen of wordt er juist waargenomen dat ze het aanhoren en dat er weinig interactie is?

Deze vraag bevat drie verschillende vragen. Een catechisatieles is heel wat anders dan een bijbelles of een godsdienstles op school. Catechisatie is kerkelijk onderwijs waarin wezenlijke kennis van de Goddelijke waarheden uit Gods Woord systematisch onderwezen moet worden. Nog steeds wordt het zeer heldere vragenboekje van Ds. Hellenbroek 'Voorbeeld der Goddelijke Waarheden, voor eenvoudigen, voor eenvoudigen die zich bereiden tot de belijdenis des geloofs' tijdens de lessen als de hoofdstof behandeld. Het is als het ware een dogmatiek in het klein. Aan de hand van deze leidraad geven wij onze lessen. Het is dus voluit een theologische methode.
Bij de behandeling valt steeds weer op hoe actueel de inhoud van dit oude vragenboekje nog steeds is. De catechisanten moeten ruimte hebben tot het stellen van vragen. W e mogen van ze eisen dat ze de opgegeven stof goed beheersen. Dan alleen is er ook een zinvolle interactie mogelijk. Een andere wijze van overhoren dan de meest gebruikelijke is zeer aan te bevelen. Men zou bijvoorbeeld tien minuten in kleine groepjes de catechisanten elkaar kunnen laten overhoren. Dit hangt uiteraard af van de grootte en de leeftijd van de groep.

8. Wat is de plaats van beeldmateriaal bij kleuters tijdens de bijbelles? Hoe kijkt u aan tegen het gebruik van bijvoorbeeld een flanelbord tijdens de bijbelse vertellingen? Er wordt wel eens gezegd dat het beter is als ieder kind zichzelf een beeld vormt bij het verhaal of doet het afbreuk aan de eerbied, aan het gezag van bijbelse personen, enz.?

Het gebruik van beeldmateriaal tijdens de vertelling zou ik willen afraden. Het leidt het kind alleen maar af van het wezenlijke dat moet worden doorgegeven. De leerkracht moet door middel van het woord en gebonden aan het Woord de bijbelse geschiedenis op een ernstvolle en bevattelijke wijze voor het kind doorgeven. Het kind heeft voldoende verbeeldingsvermogen om zich in een bepaalde alledaagse situatie in te leven.
Wel kan het goed zijn om bij de evaluatie van de vertelstof beeldmateriaal te gebruiken om bepaalde elementen in de vertelling nader toe te lichten: zoals de woestijn, een altaar, de tabernakel, de kleding, enzovoort. W e zullen met zorg dit materiaal moeten kiezen.

9. Wat vindt u ervan als wat moeilijkere/ abstractere woorden worden vervangen, bijvoorbeeld zonde door 'stoute dingen', enz. Of vindt u dat ook minder begaafde kinderen deze woorden moeten leren begrijpen?

Vervanging van wezenlijke bijbelse begrippen leidt bijna altijd tot het vervallen in eufemismen. Het is beter op een ernstvolle wijze deze begrippen met voorbeelden vanuit Gods woord door middel van de bijbelvertellingen en dagelijkse voorbeelden uit de praktijk van het kinderleven systematisch te vullen.
Uitleggen op een voor het kind begrijpelijke wijze is iets anders dan vervangen. Dit is dan ook voluit wat in het Doopformulier bedoeld wordt met: 'doen onderwijzen in de voorzeide leer'.

10. Langere psalmen worden wel eens in tweeën gedeeld. Is het wel goed een langere psalm in tweeën te delen, aangezien de inhoud vaak één geheel vormt? Komt de boodschap van de psalm dan nog wel goed over? Is het niet beter bijvoorbeeld een week langer over de hele psalm te doen?

Het is vanzelf beter om het hele psalmvers aan te leren omdat het geheel een eenheid vormt. Dan is het inderdaad vanzelfsprekend dat men in zo'n geval twee weken neemt voor een lange psalm. Dit alles hangt ook sterk af van de leeftijd en het niveau van de kinderen. Leerkrachten moeten in staat zijn om dit voldoende in te schatten.

11. Als kinderen op maandag uitleg hebben gehad over een psalm, wordt deze vaak tijdens de andere dagen ingeoefend. Vaak merk je (vooral bij jonge kinderen) dat de betekenis dan alweer vergeten is en de woorden gedachteloos worden gezongen. Heeft u tips?

• Het kan goed zijn om elke morgen gezamenlijk de psalm op te zeggen waarbij de leerkracht zelf duidelijk articulerend; eerst de regel zelf zegt en de kinderen daarna laten nazeggen.
• Na het opzeggen is het verstandig dat de betekenis van bepaalde moeilijke woorden (maximaal twee of drie) de hele week herhaald wordt.
• Daarna volgt het zingen van het gehele psalmvers.

12. Welk advies zou u iemand geven die u toevertrouwde de preken niet te begrijpen, omdat zijn niveau laag is?

Wanneer we een dergelijk signaal krijgen van een lid van de gemeente die gedurig onder het gehoor is, kan het goed zijn om concreet te vragen wat hij niet begrijpt. Dat kan zeer onderscheiden zijn: heeft het te maken met dogmatische termen die in de preek gebruikt worden of betreft het hier vragen over het geestelijke leven in de ziel. Regelmatige pastorale begeleiding door een ambtsdrager is hier noodzakelijk. Men kan dan meer persoonlijk ingaan op de vragen die men heeft.
De te houden preek die bedoeld is voor de gehele gemeente kan vanzelf niet worden aangepast. Anderzijds kan het nooit fout zijn om zoveel mogelijk in begrijpelijke taal die door iedereen wordt verstaan ons uit te drukken.

13. Ziet u mogelijkheden voor het onderwijs om bijbelse begrippen als 'rechtvaardigheid', 'genade', 'heiligmaking', enz beter uit te leggen / in te scherpen, zodat ze in de preek beter begrepen worden?

In de beantwoording van een vorige vraag ben ik hier al op ingegaan. Nogmaals: dergelijke wezenlijke dogmatische begrippen moeten systematisch op een eenvoudige wijze worden ingescherpt. Dit vereist een nauwe samenwerking, een en 'eensgeestes' zijn, tussen ouders, de school en de catechisatie.

14. In hoeverre maakt u nog gebruik van uw ervaring in het onderwijs bij het geven van catechisatie?

Tijdens het catechiseren neem je vanzelf vroegere ervaringen in je lesgeven mee. Zo heb ik bijvoorbeeld graag een whiteboard of flip-over om de kern van de les vooraf weer te geven. De kinderen vinden het fijn om een overzicht van de stof van de les hebben.
Vooral voor de oudere catechisanten kan dit duidelijkheid geven. Een goede voorbereiding is dan ook erg belangrijk. We moeten onder biddend opzien blijven onderzoeken. De catechisanten voelen het direct aan of we vanuit het hart vandaan of uit sleur onze les geven.
Over het algemeen genomen is het het beste om een vaste lesstructuur aan te houden. De kinderen weten dan waar ze aan toe zijn. Het is niet eenvoudig om kinderen te boeien met de stof die aan de orde is. Heldere en eenvoudige voorbeelden uit de praktijk zijn erg belangrijk. Kinderen moet ook ruimte gegeven worden om op een gepaste wijze hun vragen over de stof te stellen. Ook moeten we onze eigen beperkingen bij de beantwoording niet uit de weg gaan.

15. Welk advies zou u leerkrachten in het speciaal onderwijs willen geven als het gaat om het overbrengen van de bijbelse boodschap aan kinderen met een beperking?

Leerkrachten in het speciaal onderwijs hebben vaak een kleine groep met kinderen met heterogene problemen. Door de verbreding van de zorgstructuur op de basisscholen zijn er relatief gezien meer kinderen met concentratie- en gedragsproblemen in het reguliere onderwijs. Hier is zeker een eenvoudige en strakke lesstructuur van belang. Een korte pakkende inleiding gerelateerd aan de persoonlijke situatie kan goed vooraf gaan. Eenvoudig, schriftuurgetrouw en boeiend vertellen is noodzakelijk om de aandacht vast te houden. De vertelling mag niet te lang gaan duren.
Wel moet men concrete eisen stellen ten aanzien van het gedrag tijdens de vertelling, bijvoorbeeld:
• handen zijn eerbiedig gevouwen;
• je kijkt de juf, meester aan, enzovoort.

16. Op welke wijze kan met deze kinderen rekening gehouden worden op de catechisatie?

Laat deze kinderen participeren in het geheel van de catechisatieles. Vooral bij het overhoren houden we rekening met hun niveau op een zodanige wijze dat ze het gevoel krijgen dat ze er helemaal bij horen. Voor en na de les is het goed om regelmatig persoonlijk contact met ze te hebben door een vriendelijk woord of een eenvoudig praatje. Ze hebben dat echt nodig.
Verder is het goed om ze in verband met de vaak zwakke concentratie meer vooraan te plaatsen in de buurt van degene die catechiseer. Het een en ander hangt ook sterk af van de beperking. Elke catechisant met leer- en/of gedragsproblemen is anders en zal een eigen aanpassing nodig hebben. Ik raad aan om per catechisant te beoordelen hoe we hier mee om moeten gaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen