De overstap naar het SBO

In mijn begeleiding heb ik te maken met kinderen die een cluster 3-indicatie hebben en met een rugzakje (extra geld en extra begeleiding) op de basisschool zitten.
Deze kinderen hebben een lichamelijke beperking, een meervoudige beperking (verstandelijk en lichamelijk), zijn zeer moeilijk lerend (verstandelijke beperking) of zijn langdurig ziek.
Voordat ik ambulant begeleider was, ben ik verschillende jaren leerkracht geweest in het Speciaal Onderwijs. Vanuit deze ervaring help en begeleid ik leerkrachten die een cluster 3 leerling in de klas hebben.
Doordat elke leerling, elke leerkracht en elke school anders is, is het elke keer maatwerk. Elk jaar is het ook weer de vraag of de basisschool nog de juiste plaats is voor de leerling of dat de overstap naar het Speciaal Onderwijs gemaakt moet worden.
Die overstap naar Speciaal Onderwijs is moeilijk. Niet alleen voor het kind zelf, maar ook, en soms nog meer, voor hun ouders. Wat is belangrijk bij zo’n overstap?
Waar moet je rekening mee houden? Hoe kun je het voorbereiden? Wanneer maak je zo’n overstap? Dit zijn vragen waar ik in dit artikel aandacht aan wil besteden.

De kinderen die ik begeleid, hebben allemaal een cluster 3-indicatie. Dit betekent dat deze kinderen naar het Speciaal Onderwijs kunnen of met een rugzak naar het basisonderwijs gaan. Als ouders dan kiezen voor het basisonderwijs is het belangrijk om als school het kind en de ouders de mogelijkheid te geven om naar de basisschool te gaan. Je kunt als school wel denken dat dit niet kan, maar dat is vaak een gevoel en kun je niet met zekerheid zeggen. Geef daarom het kind en zijn ouders de mogelijkheid en kijk dan vanuit de praktijk of het wel of niet gaat lukken.

Het idee leeft soms bij leerkrachten dat kinderen met een cluster 3-indicatie toch op het Speciaal Onderwijs thuis horen. Daar hebben ze de juiste zorg en aandacht en dat kan de basisschool toch niet leveren, maar dit kun je (nog) niet zeggen voor de leerling die je op school of in de klas krijgt. Je kunt pas zeggen of iets niet gaat als je het geprobeerd hebt. Als school krijg je voor de leerling een rugzakje. Hiermee kun je extra begeleiding inzetten en extra materialen aanschaffen. Met behulp van dit rugzakje is het misschien wel mogelijk om het juiste onderwijs te bieden voor de leerling. Ik zou daarom zeggen: probeer je gevoel of je eigen idee eens aan de kant te zetten en ga het proberen. In de praktijk zie ik hele mooie voorbeelden en zie je het kind met een beperking opbloeien, maar zie je ook een enorme betrokkenheid tussen de leerlingen in de klas ontstaan.

Ouders van een kind met een cluster 3-indicatie, die kiezen om hun kind naar de basisschool te laten gaan, adviseer ik altijd om op het Speciaal Onderwijs te gaan kijken. Ouders weten dan wat Speciaal Onderwijs is, hebben het een keer gezien en mocht de stap naar het Speciaal Onderwijs in de toekomst nodig zijn, dan is het bekend wat dat onderwijs inhoudt. Gaan ouders kijken op het Speciaal Onderwijs, dan kunnen ze bovendien bewuster de keus maken tussen Basisonderwijs en Speciaal Onderwijs. Een keus maken voor Basisonderwijs, terwijl ouders geen beeld hebben van Speciaal Onderwijs, kan eigenlijk niet.
Er leven veel vooroordelen over het Speciaal Onderwijs, vooral veroorzaakt door onbekendheid. Door ouders een oriëntatiebezoek te laten maken kun je onbekendheid wegnemen en kun je zorgen voor een reëler beeld bij ouders. Doordat het nog niet gaat om een plaatsing op het Speciaal Onderwijs is een bezoek meer ongedwongen.

Zit het kind op de basisschool, dan is het belangrijk om als school eerlijk te zijn. Benoem in gesprekken met ouders altijd wat goed gaat met hun kind, maar ook wat nog problemen oplevert. Het is niet eerlijk om te doen of alles goed gaat, als dat niet zo is. Horen ouders dan halverwege een schooljaar dat overstap naar Speciaal Onderwijs nodig is, dan begrijpen ze daar niets van, omdat het toch altijd goed ging. Ouders weten ook dat er iets is met hun kind, dus is het ook logisch dat niet alles goed gaat.
Als school en ambulant begeleider zie je het vaak al ruim van te voren aankomen als een kind het niet gaat redden op de basisschool. Je ziet het contact verminderen, je ziet het leren moeilijker worden, je ziet het welbevinden achteruit gaan, enz.
Deze signalen moet je zo vroeg mogelijk aankaarten naar ouders toe. Zij kunnen dingen dan al een plaatsje geven en zichzelf (soms onbewust) al voorbereiden op een overstap. Je moet ongeveer een jaar rekenen voordat je daadwerkelijk de overstap maakt. Natuurlijk zal het bij sommige ouders korter kunnen, maar naast omschakeling in denken bij ouders moet je ook tijd nemen voor aanmelding en overdracht naar het Speciaal Onderwijs.

Wanneer het welbevinden van het kind niet goed meer is, wanneer er nauwelijks vooruitgang is of wanneer de school niet de juiste zorg voor de leerling kan bieden, dan is het soms nodig om de stap naar het Speciaal Onderwijs te zetten. Voor ouders en het kind is die stap vaak moeilijk. Het betekent dat hun kind verder van huis zal moeten, de hele dag weg is, ouders hun kind meer los zullen moeten laten, hun kind toch niet mee kan komen met leeftijdgenoten, hun kind contacten met buurtgenoten zal moeten missen. Allemaal teleurstellingen die ouders en hun kind vaak al zoveel hebben meegemaakt in hun leven. Voor het gevoel moeten ouders weer een stap terug doen. Het is heel belangrijk om ouders te laten vertellen wat hun zorgen zijn. Luister naar hen en erken hun zorgen. Het gaat om hun kind die de stap moet maken. Het gaat er niet om dat hun kind minder is als het naar het Speciaal Onderwijs moet, maar ouders moeten hun verwachtingen weer bijstellen en aanpassen, dat kost tijd. Geef ze die tijd om het te verwerken. Forceer een overstap niet. Soms betekent het wel eens een extra gesprek inplannen met ouders. Doe dat dan ook. Laat ouders nogmaals horen wat de redenen zijn waarom overstap geadviseerd wordt. Laat ouders hun verhaal nogmaals vertellen.
Neem de tijd. Het gaat niet om welk merk frisdrank je aanschaft, maar over de toekomst van hun kind.
Het is belangrijk om als school en AB-er duidelijk te maken waarom je de overstap adviseert. Probeer ouders niet te overtuigen, maar benoem de redenen. Als je duidelijk kunt maken dat het in het belang van hun kind is dat het kind de overstap maakt, dan wordt het voor ouders makkelijker. Het kind of de ouders hebben niet gefaald. Vaak heeft het kind juist zijn uiterste best gedaan om op de basisschool te functioneren. Het gaat erom dat het kind zich niet meer gelukkig voelt en zich niet voldoende kan ontwikkelen. Uiteindelijk adviseer je een overstap, omdat dat het beste voor hun kind is.

Voor leerkrachten is de overstap soms net zo goed moeilijk. Voor hun gevoel hebben zij gefaald, omdat het kind het niet gaat redden. Het is dan goed om te kijken wat voor extra zorg je allemaal hebt ingezet en hoeveel meer dat is in vergelijking met andere kinderen. Wat ik in mijn begeleiding merk is dat veel scholen echt tot het uiterste gaan om het kind op school te kunnen houden. Accepteer dan als het echt niet lukt.
Als basisschool heb je beperkingen die je niet kunt veranderen. De grootte van de klassen en de prikkels die daarbij op kinderen afkomen, kun je niet wegnemen; wanneer contact met andere kinderen er nauwelijks meer is, kun je dat niet gaan forceren; wanneer je meer begeleiding moet gaan inzetten dan je vanuit rugzakje kunt betalen, zit je aan de grenzen van je kunnen als basisschool en is de stap naar Speciaal Onderwijs nodig. Het is niet voor niets dat het Speciaal Onderwijs er is en als het echt nodig is, moet en mag je daar gebruik van maken.

Veel ouders denken dat hun kind moeite zal hebben met de overstap. Natuurlijk is het een hele stap en kost het spanning bij het kind, maar in de praktijk zie ik vaak dat het kind de overstap makkelijker maakt dan de ouders. Ongemerkt geven ouders iets van hun spanning wel over aan hun kind. Pas als ouders merken dat hun kind weer beter in zijn vel zit, zich verder ontwikkelt en ook op het Speciaal Onderwijs zijn plekje heeft gekregen, zie je dat ouders het kunnen accepteren en zijn ze blij dat ze de stap hebben genomen. Uiteindelijk gaat het om het beste voor hun kind. Als ouders uiteindelijk in de praktijk zien dat het Speciaal Onderwijs het beste voor hun kind is, geeft het rust.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen