In gesprek met… een rouwende

In het artikel van E. Steenstra worden drie fasen van rouwverwerking genoemd:
a. Begrijpen en accepteren dat een geliefde echt en zeker is overleden.
b. Begrijpen en accepteren dat een geliefde nooit meer zal terugkomen.
c. (Opnieuw) leren leven zonder deze geliefde.

Hoe is dit in praktijk zichtbaar? Herken je dit?
Ja, dit herken ik zeker. Het begrijpen en accepteren dat een geliefde echt en zeker is overleden, beslaat de eerste weken. Het is allemaal erg onwerkelijk en je bent vreselijk druk met het regelen van allerlei zaken waar je nog nooit over nagedacht hebt. Het begrijpen en accepteren dat een geliefde nooit meer zal terugkomen duurt veel langer. Ik dacht bijvoorbeeld vaak bij bepaalde geluiden in huis: ‘Daar komt hij aan’. Ook droomde ik wel eens dat hij even was geëmigreerd en jaren later weer ineens bij ons was. Duidelijk zit je dan in de tweede fase. Na een jaar had ik het veel moeilijker dan de tijd rond de sterfdag, omdat de werkelijkheid dan meer tot je doordringt. Het heeft voor mij lang geduurd, voordat ik weer echt kon genieten van dingen. Dat is de laatste fase: (opnieuw) leren leven zonder de geliefde. Ik weet dat het bij iedereen verschillend is hoelang een fase duurt. Het is niet zo dat, als je weer kunt genieten van dingen om je heen, je klaar bent met je rouwverwerking. Een rouwproces is levenslang. Het is als een boek in de boekenkast waar ROUW op staat. Het is altijd zichtbaar. Soms pak je het boek uit de kast en lees je in het boek. Soms pak je het boek vaak, soms ook hele lange tijd niet. Het is geen goed teken als je het boek altijd in de kast laat staan of als je het juist altijd open voor je laat liggen. Als je te lang blijf steken bij één van de fasen in de rouwverwerking, is professionele hulp nodig. Het is fijn om eens te praten met iemand die er helemaal buiten staat en praktische tips kan geven.

In het genoemde artikel komt ook naar voren dat rouwen bij kinderen anders gaat dan bij volwassenen. ‘Als een kind rouwt, is het normaal dat het probleemgedrag gaat vertonen. Problemen die vaak worden genoemd bij kinderen die een ouder hebben verloren, zijn: (lichte vormen van) depressie, angst, agressie, slaapproblemen, onderpresteren op school en lichamelijke klachten. Verder kunnen er verschillende emotionele reacties worden verwacht, zoals ongeloof, instemming, smart, woede en schuldgevoelens.’ (E. Steenstra).

Is dit herkenbaar in jullie gezin en hoe kun je hiermee om gaan?
De problemen die hier worden genoemd, herken ik allemaal. Ik heb deze problemen gezien bij mijn gezinsleden maar ook bij mezelf. Bij kinderen komt dit vaak meer naar buiten toe dan bij volwassenen. Het is belangrijk om ruimte te geven voor al deze reacties op het verlies. Zoek een manier om te kunnen ontspannen. Ook is het belangrijk om met elkaar te praten. Dit kan heel moeilijk zijn voor kinderen die erg gesloten zijn en voor pubers. Dwing niet om te praten, maar bouw momenten in dat het kan. Het kan zijn dat iemand in het begin er niet over kan praten, maar later er veel behoefte aan heeft. Het is goed om je te realiseren dat problemen ook later ineens tevoorschijn kunnen komen. Rust en orde zijn erg belangrijk. Ook kun je als gezin activiteiten inplannen om met elkaar de rouw te verwerken. Voorbeelden zijn: samen naar het graf gaan, samen een grafsteen uitzoeken, samen de rouwdienst luisteren, samen foto’s uitzoeken, samen herinneringen opschrijven enz. Laat iedereen vrij om aanwezig te zijn bij zulke activiteiten. Als de problemen lang aanhouden en eerder erger worden dan beter, is het goed om professionele hulp in te schakelen. Als gezin zit je met hetzelfde verdriet en komen de emoties snel om de hoek kijken bij het helpen van andere gezinsleden. Dit kan te zwaar zijn.

E. Steenstra geeft in haar artikel ‘Als kinderen rouwen’ aan dat er vier risicofactoren zijn die problemen kunnen verminderen of juist verergeren. Eén van deze factoren noemt zij ‘Omgevingsfactoren’. De omgeving speelt een belangrijke rol. Hoe kunnen mensen in de omgeving een invulling geven aan het meeleven? Kun je ook concrete voorbeelden geven?
Inderdaad is het zo dat de omgeving een ontzettend belangrijke rol speelt. Het zijn vaak hele kleine dingen die mensen kunnen doen om de problemen te verminderen, maar helaas ook te verergeren. Het is belangrijk om goede vrienden om je heen te hebben staan. Ik denk bijvoorbeeld aan een buurvrouw die even binnen kwam vallen met een doosje vitaminepilletjes, elk dag moesten we er één nemen. Een tante kwam met een prachtig notitieboekje waarin we alles van de afgelopen periode konden opschrijven. Een ander kwam zomaar even praten, even samen stoffen. Bepaalde mensen sturen een kaartje of bellen even op bijzondere dagen. Deze kleine dingen doen je ontzettend goed. Kinderen kunnen vaak heel goed aangeven wat ze willen in hun omgeving. Het ene kind wil dat er veel aandacht voor is, het andere kind wil dat alles weer gewoon is. Vraag hier dus gerust naar. Dat geldt trouwens ook voor volwassenen. Sommige mensen vinden het moeilijk om met je te praten, omdat ze niet weten wat ze moeten zeggen. Zeg dat gewoon! Het is heel erg om te merken dat er na een half jaar al geen ruimte meer is om erover te praten. Dan voel je je eenzaam en kunnen problemen verergeren.

Per leeftijdscategorie verschilt het hoe een kind of jongere omgaat met rouw. Is dit ook bij jullie merkbaar in het gezin?
Ja, dat is zeker merkbaar. Een kind heeft momenten dat het heel verdrietig en/of angstig is en een jongere laat weinig emoties zien, maar voert een zware strijd vanbinnen. Ook het karakter speelt een grote rol.

‘Er wordt verschillend gedacht over de invloed van religie op het rouwverwerkingsproces. Aan de ene kant wordt gezegd dat personen met een christelijke overtuiging meer en dieper rouwen dan seculiere mensen, omdat het voor hen niet altijd duidelijk is wat de bestemming is van een overledene. Aan de andere kant wordt gezegd dat christelijke personen die rouwen meer kracht hebben als er zekerheid mag zijn dat een overledene bij God mag zijn. Daarnaast ontvangen christelijke mensen over het algemeen meer steun van familie en vrienden.’ Wat zijn jouw ervaringen hiermee?
Er is inderdaad verschil in het rouwproces tussen mensen die zekerheid hebben dat de overledene bij God mag zijn en mensen die deze zekerheid niet hebben. Het is groot als de Heere geeft dat je erin kan berusten. Vaak wordt afgevraagd wat de Heere met het sterfgeval voor heeft. Het is een roepstem. “Bereid uw huis want ook gij zult sterven.” Het is een troost dat Gods voorzienigheid over alle dingen gaat. Alle zorgen en verdriet mag je bij Hem neerleggen. Hij geeft kracht naar kruis. Zonder Zijn genadige ondersteuning zou je niet verder kunnen. Ik kan niet beoordelen of wij meer steun hebben gekregen en nog krijgen van familie en vrienden dan seculiere mensen.

Wat wil je aan de lezers nog meegeven?
Een luisterend oor is heel belangrijk! Niet alleen in het begin maar ook later! Vraag niet alleen hoe het met andere gezinsleden gaat, maar vraag het ook persoonlijk aan degene waar je mee praat. Al is dat moeilijk.

Titels van boeken die kunnen helpen in het rouwproces

Voor volwassenen:
Als ik beroofd ben – W. Visser
Een lege plaats – Ds. L. Terlouw
Rouwen om een kind – Drs. L.C. Klein - Vuijst
Broederziel alleen? – Minke Weggemans

Voor kinderen:
Rouw – Margonda Hartman - van der Vlies en Bettie Versluis
Mijn opa is gestorven – C.L.M. van Noort
De stoel van Peter is leeg – C.L.M. van Noort
Waarom mijn moeder? – C.L.M. van Noort

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen