Verstaat gij wat gij leest?

De verstaanbaarheid van de Bijbel
- Ds. M. Krijgsman -

Merkt u dat Gods Woord echt moeilijk is om te verstaan?
Ik heb begrepen dat u met deze vraag niet zozeer de geestelijke verstaanbaarheid bedoelt, als wel het verstandelijk begrijpen van wat men leest. Ik wil beginnen met op te merken dat het mij, in de contacten die ik met jonge mensen heb, meevalt. We moeten ervoor waken om het zo te gaan voorstellen alsof Gods Woord enkel en alleen bestaat uit moeilijk te begrijpen woorden. Er zijn zowel in het Oude als Nieuwe Testament hele stukken die wat dit betreft geen enkel probleem opleveren.
Denk alleen al maar aan de geschiedenissen en gelijkenissen. Anderzijds zijn er gedeelten in zowel het Oude als Nieuwe Testament die wel moeilijk zijn om te begrijpen, hoe versimpeld we die ook zouden weergeven.
Het is niet voor niets dat Petrus van de zendbrieven van Paulus zegt dat sommige dingen daarin zwaar zijn om te verstaan en dat beperkt zich echt niet alleen uit tot de geestelijke verstaanbaarheid van deze passages.
De vraag is echter wel hoeveel moeite wij ervoor willen doen om deze moeilijkere passages uitwendig te begrijpen. Persoonlijk denk ik dat de bereidheid om wat extra moeite hiervoor te doen onder steeds meer mensen afneemt en dat niet alleen onder de jongeren. Het moet hap-klaar zijn; we moeten er niet al teveel moeite voor hoeven doen. Dit staat in schril contrast met de zeeën van tijd die we soms kwijt zijn voor andere veel minder belangrijke dingen.

Hoe komt het eigenlijk dat er zoveel geklaagd wordt dat Gods woord moeilijk is?
Ook al heb ik zojuist geprobeerd om dit iets te relativeren, sluit ik mijn ogen er niet voor dat er steeds meer jongere en oudere mensen komen, die moeite zullen hebben om Gods Woord alleen al uitwendig te begrijpen. Hoe minder lectuur zij lezen waarin de taal van Gods Woord wordt gebruikt, des te groter de kloof wordt. Zij vervreemden zich zodoende van het Schriftuurlijk-bevindelijke taalgebruik. Ik zal dit met een voorbeeld verduidelijken: Als iemand in een ander land gaat wonen en niet de moeite neemt om de taal van dat land te leren, dan kan hij wel zeggen dat hij de mensen niet kan verstaan, maar dan is wel de vraag op zijn plaats: Hoe komt het dat hij die mensen niet verstaat? Het eenvoudige antwoord is: omdat hij geen moeite wil doen om de taal van die mensen te leren. Zo is het ook met Gods Woord. Om het Woord van de levende God verstandelijk te begrijpen mogen we ons, dacht ik, toch wel wat moeite getroosten!

Op welke manier probeert u Gods Woord voor de (jeugdige) hoorder verstaanbaar te maken?
Ik probeer op eenvoudige manier de inhoud van Gods Woord dicht bij de jeugdige hoorders te brengen. Ik gebruik hiervoor geen onder de jeugd populaire taal, anderzijds probeer ik sterk verouderde woorden te vermijden.

Wat is volgens u belangrijk voor een predikant / catechiseermeester / meester of juf bij het ’overbrengen’ van Gods woord?
Allereerst is het belangrijk dat men zelf niet alleen uitwendig, maar ook inwendig verstaat wat men anderen voorhoudt. De voortdurende klem moet zijn: ‘Heere, onderwijs U mij in de heilgeheimen van Uw Woord.’
Vervolgens acht ik het van belang dat men in staat is om op eenvoudige wijze de kern van het Bijbelgedeelte weer te geven.
Deze grote verantwoordelijkheid binde de Heere maar gedurig op de harten van hen die zich telkens voor dit werk geplaatst zien, opdat zij zich afhankelijk zullen weten van de hulp van Hem, op Wie de Geest des Heeren rust, de Geest der wijsheid en des verstands, de Geest des raads en der sterkte, de Geest der kennis en der vreze des Heeren (Jes. 11:2).

De verstaanbaarheid van de preek
- Ds. B.J. van Boven -

Mij is gevraagd iets te schrijven over ‘de verstaanbaarheid van de preek’ en hoe een dominee met dit thema omgaat. Eigenlijk is het heel aangrijpend dát we over dit onderwerp iets moeten schrijven. Het tekent de geest van onze tijd, waarin velen de preek al gauw te moeilijk vinden en zeggen die niet te kunnen begrijpen. Dit zou betekenen dat dominees veel eenvoudiger moeten preken. En zeker, een dominee kan nooit té eenvoudig preken. Het kleinste kind moet van de preek ook iets na kunnen vertellen!
Anderzijds is het ook zo dat heel veel mensen veel meer hebben gestudeerd dan dat men vroeger kon doen. En dat zou betekenen dat men een preek toch wel enigszins moet kunnen bevatten!

Het probleem ligt waarschijnlijk iets dieper. Velen ‘verstaan’ de preek niet. Dat is op zichzelf geen nieuw verschijnsel. Paulus heeft aan de Korinthiërs geschreven: ‘Maar de natuurlijke mens begrijpt niet de dingen die des Geestes Gods zijn; want zij zijn hem dwaasheid en hij kan ze niet verstaan, omdat zij geestelijk onderscheiden worden.’
Wie wordt bedoeld met de natuurlijke mens? Onze kanttekenaar is niet onduidelijk: ‘Dat is, die geen andere of hogere wijsheid heeft, dan die hem het licht der natuur en het menselijk vernuft leert.’ Als we deze woorden ter harte nemen, dan verstaat niemand van nature een preek! We moeten van nieuws geboren worden om een geestelijk mens te mogen worden. Anders zullen wij de dingen die des Geestes Gods zijn nooit verstaan. We hebben allen één Uitlegger nodig, zoals ook eenmaal de Moorman nodig had, toen hij op weg was naar huis. De Heilige Geest kan alleen op het rechte spoor ons leiden. Maar daartoe bedient Hij Zich van knechten, die geroepen worden om Gods Woord te preken.

Hoe dient een geroepen knecht van God dan om te gaan met de ‘verstaanbaarheid’ van zijn preek? We zouden, in alle bescheidenheid (want wie is tot deze dingen bekwaam?), willen wijzen op drie belangrijke zaken.

Allereerst moet zijn preek Bijbelse taal bevatten. In onze preken moeten en mogen we altijd dicht bij de Heilige Schrift staan. En dat in onze betrouwbare Statenvertaling, zoals we die in de weg van Gods voorzienigheid (nog) mogen hebben. Juist daar wordt vandaag de dag zo aan getrokken! De vorst der duisternis zal alles doen om ons van Gods Woord los te krijgen. Daarom zal hij ook een aanslag plegen op de taal van de Schrift, zodat aangrijpende woorden als ‘verdoemenis’ en ‘rampzaligheid’ zullen verdwijnen. Maar zodat ook de onvervangbare woorden als ‘genade’, ‘zaligheid’, ‘vrede met God’, ‘gemeenschap met God’, enz. zullen verdwijnen. Wat heeft een dominee dan toch een belangrijke taak. Hij moet die begrippen gebruiken, maar ook uitleggen. En dat geldt ook voor de begrippen die wij in de orde des heils zo vaak gebruiken om uit te leggen hoe God een mens weer terug brengt in de verzoende betrekking met Hem.
Dan mogen de zaken als ‘wedergeboorte, inwendige roeping, toevallen van Gods recht, openbaring van de Middelaar, rechtvaardiging in de vierschaar der consciëntie en de weg van heiligmaking’ niet ongenoemd blijven, maar die zaken moeten ook verklaard worden.
Een dominee heeft zo nodig om eenvoudig gemaakt (en gehouden) te worden om die grote heilgeheimen in zijn prediking te verklaren.

Ten tweede moet zijn preek ook eenvoudige taal bevatten. Zoals reeds geschreven is, moet het kleinste kind iets van de preek kunnen navertellen, dan zal ook de oudste luisteraar er blij mee zijn! Dat betekent natuurlijk niet dat een preek kinderachtig moet worden.
Die eenvoud kan vooral tot uitdrukking komen in de (Bijbelse) voorbeelden die een dominee gebruikt. Zo hebben de profeten in het Oude Testament ook veel voorbeelden gebruikt om hun prediking te verduidelijken. Het is dus een bijbelse zaak als in een preek veel verhelderd wordt door (liefst bijbelse) voorbeelden.
Als een dominee wil benadrukken dat een zondaar als een onwaardige en rechteloze gebracht wordt bij de Middelaar, dan zijn daar de geschiedenissen van de Kananese vrouw en de bloedvloeiende vrouw zeer gepaste voorbeelden bij.
Die eenvoud mag nooit verzanden in populair taalgebruik, want de eerbied voor Gods heilig Woord moet toch vooral merkbaar zijn. We mogen op de kansel geen straattaal gebruiken. Er zijn genoeg andere manieren om kinderen en jonge mensen te benaderen dan populair taalgebruik. We moeten toch altijd maar beseffen dat een dienaar een ‘hemeltolk’ wordt genoemd en daarom te verwoorden heeft wat hij voor Gods heilig aangezicht verantwoorden moet. Dat maakt een preek zo diep ingrijpend, zowel voor de hoorders als voor de spreker zelf.

Ten derde moet zijn preek bovenal gezalfde taal bevatten. Daarmee bedoelen we waar in een gebed nog al eens om gevraagd wordt, namelijk of de Heere zou willen zalven door Zijn Geest. We bedoelen met ‘gezalfde taal’ dus niet zomaar een bepaalde trant of manier van preken, want daar kan verschil over zijn onder Gods knechten.
We bedoelen daarmee ook niet dat een dominee zeer emotioneel wordt of heel snel gaat spreken, want er zijn onder Gods knechten in dat opzicht veel verschillende karakters. Maar we bedoelen daarmee dat de Heilige Geest zijn eenvoudige woorden wil gebruiken met kracht! Dat kan Hij dan doen in het hart van een onbekeerde zondaar, zoals eens het hart van Lydia geopend werd onder de prediking van Paulus. Maar dat kan Hij ook doen als de woorden van een dienaar indalen in een door Hemzelf verbroken hart, bijzonder om de Parel van grote waarde te openbaren en te verklaren. Als dat gebeuren mag, dan valt de dienaar weg en blijft de Heere over, door het Woord dat hij brengen mag.

Tenslotte mocht de Heere ons allen één gebed leren dat iedere keer als we weer opgaan naar Gods huis zo onmisbaar nodig en dat is de Bedezang voor de predikatie, zoals Revius dichtte:

O God, Die onzen Vader goed
Door Christi bloed
Geworden zijt, geeft ons den Geest
Die ons ter waarheid leide.
Verhooret ons in deze stond,
Ontsluit den mond
Uws dienaars, dat aan minst’ en meest’
Uw lering hij uitbreide.
Daartoe, o Heer’, aan onze zijd’
Ontsluitet hart en oren,
Dat wij in ’t horen tonen vlijt,
En trouwe in ’t bewaren.
Opdat wij, al ons’ levenstijd,
Uw groten lof verklaren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen