Gezagsmisbruik veroorzaakt gewetensmisvorming

Ondanks dat Lisa en Tom geen onderdeel zijn van het werkelijke conflict tussen hun ouders, zijn zij hier getuigen van. Vader is zowel verbaal als fysiek agressief naar moeder. Het getuige zijn van huiselijk geweld is ook een vorm van kindermishandeling. Wat voor invloed heeft deze situatie op het gezag van zowel vader als moeder. Hoe betrouwbaar is deze vader in zijn rol als gezagsdrager? Welke boodschap krijgen deze kinderen mee? Wat heeft dit voor invloed op hun geweten?

In dit artikel wordt ingegaan op het (dis)functioneren van gezag en geweten. De praktische vertaalslag naar de opvoeding en de knelpunten die daarin ervaren kunnen worden, zullen leidend zijn in mijn bijdrage.

Opdracht van opvoeden

Wie herkent het niet in de opvoeding van kinderen: de worsteling met gezag!? Je wilt dat je kinderen doen wat je van hen vraagt. Je wilt graag dat ze dit doen omdat jij het van hen vraagt en dat ze daarmee jou als ouder erkennen in de rol als gezagsdrager.

Ouders hebben de taak om hun kinderen op te voeden, waarin gezag en geweten twee belangrijke pijlers zijn. Ouders hebben van God het gezag gekregen over hun kinderen. Wat een verantwoordelijkheid! Een opvoeding ‘in de lering en vermaning van de Heere Jezus’. Het geweten van kinderen moet gevormd worden, waarbij ze leren wat goed en wat fout is. De vorming van dit geweten is essentieel voor de basisovertuigingen die ieder mens heeft. Wanneer deze vervormd zijn, heeft dit invloed op alle relaties die mensen hebben. Wanneer een kind bijvoorbeeld gecorrigeerd wordt op gedrag, maakt het verschil of het gedrag wordt afgewezen ‘je doet stout’ of dat het kind zelf wordt weggezet als ‘zijnde stout’.

Gezagsmisbruik

Wanneer er sprake is van een gezagsverhouding, is er vrijwel altijd een afhankelijkheidsrelatie. Dat betekent bijvoorbeeld dat een kind afhankelijk is van zijn ouders. Wanneer ouders hun gezag echter gebruiken om dingen doen of te vragen die niet goed zijn, is er sprake van gezagsmisbruik. Denk hierbij aan het gebruik van fysiek geweld zoals slaan, knijpen en schoppen. Ouders kunnen hun positie als ouder aandragen ter legitimatie van hun geweld.

Gewetensvorming

Elke ouder heeft de mooie en moeilijke taak om zijn/haar kinderen te leren wat goed en fout is. In tegenstelling tot de seculiere opvoeder hebben wij de Bijbel als uitgangspunt. De Bijbel heeft rijke adviezen voor ouders. Gewetensvorming begint al heel jong. Een klein kind dat eten op de grond gooit of slaat wanneer het niet gaat zoals hij of zij graag wil, dient gecorrigeerd te worden. Een kind leert daardoor wat wel en niet mag. Steeds opnieuw kan je versteld staan van de snelheid waarmee kinderen dit leren. Je hoort ze bijvoorbeeld ‘nee-nee’ zeggen, wanneer ze de theedoos leegtrekken. Onderschat echter in deze niet de non-verbale boodschappen die worden uitgezonden. De voorbeelden die een kind ziet, hebben invloed op het geweten. Een kind ‘leest’ deze boodschappen en geeft daar betekenis aan. Wanneer je het belangrijk vindt dat je kinderen elkaar uit laten spreken voordat er ‘ingebroken’ wordt, kun je dit verwoorden. Minstens zo belangrijk is dan dat je dit zelf laat zien hoe dit in de praktijk functioneert. Het woordelijk afwijzen van scheldnamen is belangrijk. Het correct verwoorden van frustraties in contacten met anderen heeft een grote invloed op de boodschap die kinderen meenemen in hun bagage in hun geweten. Een gouden tip is: ‘Bij opvoeden is een onsje voorbeeld beter dan een kilo preken’.

‘Gewetensmisvorming’

Misvorming van het geweten ligt op de loer. De meest uiteenlopende uitspraken, gedragingen en situaties kunnen aanleiding zijn tot een misvorming. Zo kan een onverwacht bezoek erg onhandig uitkomen. Dit laat je niet merken. Je heet je bezoek hartelijk welkom en vertelt dat je het waardeert dat ze zo langs komen wippen. Na vertrek komen de frustraties eruit. De kinderen zijn getuige van beide uitingen. Deze komen niet overeen met elkaar. Ze leren hiervan dat je eigen emoties naar anderen toe verborgen blijven, maar dat ze achteraf gedeeld worden waarbij de bezoekers ‘het er van langs krijgen’. Hoe weet een kind nu welke boodschap klopt?

Of de situatie dat een kind in het gezin straf krijgt omdat het zich niet aan de regels heeft gehouden. In afwezigheid van het gestrafte kind wordt over hem gesproken, waarbij hij uitgelachen wordt om zijn straf. Op deze manier ontstaat er onveiligheid in de relatie met de ouders. Elk kind heeft behoefte aan onvoorwaardelijke liefde, waarbij integriteit erg belangrijk is.

Veel verdergaand is het voorspiegelen van de ‘woorden van God’ als legitimatie van eigen handelen. Zo zijn er voorbeelden van seksueel misbruik waarbij de dader zei: ‘Dit is liefde, dat kan geen zonde zijn’. Vanwege de positie van de gezagsdrager, is er vaak weinig verweer tegen deze standpunten. Vaak heeft seksueel misbruik een verwrongen mens- en zelfbeeld tot gevolg.

De weerbarstige praktijk

Zoals genoemd ervaren veel ouders knelpunten in de opvoeding van hun kinderen rondom de thema’s gezag en gewetensvorming. Het is belangrijk als ouder te realiseren dat elke boodschap en gedrag invloed heeft op het kind. Wanneer er geweld wordt gebruikt om het gezag te handhaven, is er een heel groot risico op een verwrongen geweten. Een kind leert dat geweld goed is wanneer het gezag niet wordt nagevolgd. Een kind leert dit niet alleen, maar ervaart veel meer de letterlijke of figuurlijke pijn van het geweld. Geweld is namelijk niet alleen slaan, maar omvat eveneens verbaal geweld. Wanneer de opvoeding boven het hoofd groeit, vraag dan hulp! Ook als er zorgen zijn om gezinnen in de omgeving, is het belangrijk om overleg te zoeken met een professional. Wijsheid toegewenst in elke rol!

Gertrude van den Belt is vanuit KOC Diensten beschikbaar voor consultatie. Contactgegevens: gjvandenbelt@koc.nu, 06-11074567

Transgenerationele overdracht

Er is een naam ‘geboren’ voor de invloed van ouders op kinderen: transgenerationele overdracht. Dit houdt in dat voorgeleefde normen en daarbij behorend gedrag door een volgende generatie wordt overgenomen. Dat betekent niet dat een volwassen kind, in de rol van ouder, een één op één dezelfde opvoeding geeft als zijn of haar ouders. Het is mogelijk om daarvan af te wijken. Dit vraagt echter inzicht en veel energie.

Per 1 september 2015 is het interkerkelijke project ‘Huiselijk geweld en Kindermishandeling’ gestart. De Gereformeerde Gemeenten, Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de Hersteld Hervormde Kerk hebben opdracht gegeven tot bundelen van krachten rondom deze thematiek. De Vluchtheuvel, Stichting Schuilplaats en het ds. G.H. Kerstencentrum hebben aandachtsfunctionarissen aangesteld die op een laagdrempelige en toegankelijke manier vragen op het gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling kunnen beantwoorden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen