§ 21. DE VOLKSVERHUIZING EN HAAR GEVOL-GEN VOOR DE KERK.

Reeds lang hadden de Germanen stammen, die zich nooit aan de Romeinen hadden willen onderwerpen, een bedreiging voor de Rijksgrenzen gevormd. Het tijdperk van verval, waarin het Romeinse rijk reeds in Paulus' dagen verkeerde, naderde zijn hoogtepunt en eindpunt. Geruimen tijd reeds behoorden veroveringsveldtochten tot het verleden. Weliswaar hadden de volkeren toen nog een diepgeworteld respect voor het eens zo krachtige rijk, maar ook dèt ging met de jaren achteruit. Steeds brutaler traden ook de ontbindende krachten in het Rijk op. Overal ging het gisten. En toen het jonge, krachtige Germanenvolk, dat op zijn beurt weer werd opgejaagd door de Aziatische Hunnen, het Romeinse rijk binnendrong, ontmoette het op zijn weg niet veel tegenstand. Het tijdperk der Volksverhuizing was aangebroken!

Door verstandig optreden van de keizer bleef de oostelijke rijkshelft, waar ook de residentie, Constantinopel of Byzantium, was, voor die invallen der Germanen gespaard, maar het westelijk deel ging voor het Rijk verloren. De verschillende Germanenstammen wisten daar overal hun heerschappij te vestigen. Zo drongen de West-Gothen, (afkomstig uit het tegenwoordige Roemenië), Spanje binnen; de Bourgondiërs uit Noord-Duitsland vestigden zich in 't Zuidwesten van Frankrijk; de Vandalen uit Midden-Duitsland stichtten in Noord-Afrika het Vandalenrijk; en de Oost-Gothen evenals de West-Gothen uit het gebied van de Zwarte Zee afkomstig, bezetten Italië.

We moeten niet denken, dat grote legerscharen het Rijk hebben overstroomd en al het oude hebben vernietigd. Neen, zo was het niet! Het waren betrekkelijk kleine groepen en 't ging allemaal nogal kalm toe. De oude cultuur is niet weggevaagd, maar heeft wel langzamerhand een wijziging ondergaan in Germaanse zin. Deze gebeurtenissen hebben zich in een tijd van 30 jaren (400—430) afgespeeld. Later hebben de Germanen samen met de Romeinse legioenen de oude cultuur van het Westen beschermd tegen nieuwe vijanden: de Hunnen. Deze woeste volkeren, onder hun vorst Attila trokken dwars door Europa naar Frankrijk en bedreigden van daar uit Italië. De beroemde slag op de Catalaunische velden bij Rome (451) heeft de Hunnen in hun loop gestuit en daarmee was dat gevaar voorlopig bezworen.

Aanvankelijk benoemden de Germanen nog Romeinen

tot Keizers van het Westen, maar sedert 476 verhieven zich Germaanse legei'aanvoerders tot koning.

Al deze gebeurtenissen gingen natuurlijk niet onopgemerkt aan de kerk voorbij. Ze bleef weliswaar temidden van al deze stormen staande, maar voorlopig was 't met haar grote invloed gedaan. Ook zij moest zich aan de Germanen onderwerpen. Dat betekende: onderwerping aan Arianen! Want juist in de Ariaanse strijd was bisschop Wulfila zijn zendingswerk begonnen onder de West-Gothen. Hij vertaalde ook de bijbel voor hen. Hij was echter volbloed Ariaan en zo droeg hun Christendom een Ariaans karakter. De andere Gérmanenstammen, die door hun toedoen tot 't Christendom bekeerd werden, namen ook dat Arianisme over. De Ariaanse overheersers kwamen nu tegenover de katholieke bevolking te staan en daardoor was de verhouding vaak nogal gespannen!

Toch zou deze tijd later zeer gunstig blijken voor de machtspositie der kerk, daar ze juist zou blijken de weg te openen naar haar hoogste bloei. Dat houdt verband met de ontwikkeling van het Pausdom, dat we daarom vooraf moeten tekenen.

Vroeger hebben we al telkens erop gewezen, hoe Rome's bisschop zijn best deed, om heel de kerk onder zijn gezag te brengen. Maar altijd kwam de kerk daar min of meer tegenop. Toch werd die tegenstand steeds zwakker, vooral in het Westen. De gestadige drup holde hier ook de steen uit! Hoe het in de Oostelijke Rijkshelft verliep zal in een volgende paragraaf nog blijken.

Vooral toen de keizers hun residentie van Rome naar Constantinopel verlegden kreeg de bisschop van Rome in de ogen der Westerse bevolking meer en meer de betekenis van stadhouder. Zijn invloed steeg daardoor in niet geringe mate.

Dit alles nam nog groter vormen aan, toen het Westen door de Volksverhuizing afzonderlijk kwam te staan. De eenheid, die in de keizer belichaamd was, viel op die wijze weg, en het volk, dat in deze moeilijke tflden naar gemeenschap en samenbinding zocht, vond die in Rome's bisschop, de „stadhouder" van 't Westen. Nu de glorie van de Romeinse Staat jammerlijk verduisterd was, waardoor het volk uiteengeslagen lag, zocht het als vanzelf zijn eenheid terug in de kerk en in de figuur van Rome's „stadhouder"-bisschop. Hij werd de ongekroonde keizer van het West-Romeinse Rijk. Daartoe droeg zijn moedige houding in deze tijden van spanning zeer veel bij. Inderdaad: tegenover de slappe politiek des keizers steekt de krachtige figuur der bisschoppen van Rome scherp af! Het volk verwachtte een gezagsdrager en de heerszucht van Rome's bisschoppen wilde dat gezag maar al te graag uitoefenen! Op zulk een gelegenheid hadden ze reeds lang gewacht.

Leo de Groote (440—461) kunnen we de eerste eigenlijke Paus noemen. Hij was een groot theoloog, maar vooral ook een scherpzinnig staatsman. Het beroep op Matth. 16 : 18, waarmee zijn voorgangers tevergeefs hun aanspraken op de opperheerschappij in de kerk hadden willen staven werd door hem uitgewerkt. Petrus is door Christus met Zijn gezag bekleed en boven de andere Apostelen verheven. Deze grotere macht, die hij als bisschop van Rome vooral uitoefende, gaat op zijn opvolgers over. Daarom is Rome's bisschop, (de Paus dus), stedehouder van Christus. Aan hem is de zorg voor de kerk opgedragen en in die kwaliteit staat hij boven de bisschoppen. Zelfs de onfeilbaarheid vap de Paus wordt door Leo geleerd, al is het dan niet met ronde woorden!

In het Westen wist hij zijn gezag stevig te vestigen, en wel behalve in Italië óók in Zuid-Frankrijk, in Spanje en in Noord-Afrika. Ook in het Oosten heeft hij zich duchtig geweerd in verband met de strijd over de 2 naturen van Christus. Dat zullen wij in een volgende paragraaf zien!

Vooral zijn krachtige houding tijdens het Hunnengevaar, toen hij in 452 Attila wist te bewegen, om Italië te verlaten, en ook zijn doortastend optreden tegen Vandalen onder Geiserik, die Rome plunderden, deed in de ogen van het volk het aanzien van het Pausdom zeer hoog stijgen.

Zo had de oude kerk, waarin alles veruiterlijkt was en waar men al het geestelijke en onzichtbare in stoffelijke, tastbai'e vorm wilde hebben, eindelijk ook een zichtbaar, een uiterlijk hoofd gekregen. En zoals het Avondmaal zijn geestelijke voedingskracht verloor, toen het van geestelijk gedachtenismaal vervormd werd tot stoffelijk en zichtbaar offer en het brood als geheimzinnig werkend geneesmiddel der onsterfelijkheid werd gezien, — zo ging ook het Koningschap van Christus over Zijn Kerk verloren toen in Zijn plaats een zichtbaar en uiterlijk hoofd zich stelde. En het zou tot de Reformatie toe duren, eer de kerk haar geestelijk karakter weer hervond.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen