Hoe staan we tegenover het lezen van romans ?

De naam „roman" heeft geen beste klank. Iemand, die romans leest, neemt het in de regel niet zo nauw, is de mening van velen; zo iemand kon zijn tijd beter gebruiken door andere, betere boeken te lezen. Nietwaar, romans zijn nu eenmaal boeken, die niet deugen; die iemands hoofd op hol jagen; 't zijn allemaal leugens, die romantische boeken. Deze uitspraken kan men verwachten van hen, die niet precies op cle hoogte zijn van de naam roman.

Laten we eerst eens nagaan hoe men aan de naam roman is gekomen. Oorspronkelijk was het een verhaal in het romaans, de volkstaal van Frankrijk in de middeleeuwen. Later kreeg het meer de betekenis van een verdicht verhaal in proza, dat ver afstond van het gewone leven en vaak met een ongunstige bijbetekenis. In onze tijd verstaan we er door een boekwerk in proza, dat in de regel een geschiedenis uitbeeldt. Er zijn heel wat soorten romans e'n daarom kunnen we maar niet volstaan met te zeggen: een roman is een roman en weg met de rommel.

Er zijn historische romans geschreven met de bedoeling om een persoon uit de historie of een tijdvak van de geschiedenis uit te beelden. Rondom zo'n persoon wordt dan gefantaseerd met de bedoeling om ons te verplaatsen met onze gedachten in de tijd, waarin die persoon leefde. In de regel kan een gewoon geschiedenis-boek heel dor de feiten vermeiden: er is niets hartigs aan het eten en het wekt de eetlust (hier de leeslust) niet zo bijster op. Een schrijver van een goede historische roman moet een zeer grondige studie van de persoon en van het tijdvak maken, wil hij iets goeds te boek stellen. Het lezen van zulk soort romans kan de geschiedenis voor ons heel wat verhelderen, maar dan moet het werk ook historisch verantwoord zijn.

Sedert het begin van de twintigste eeuw is een overstelpende hoeveelheid romans en verhalen verschenen, die voor een groot gedeelte psychologische romans kunnen worden genoemd. De schrijvers van deze werken pogen in het leven van de medemens door te dringen en de karakters te ontleden. „Zij zoeken de mens, willen zijn zieleleven doorgronden door een zo subtiel mogelijk naspeuren van zijn emoties en innerlijke ervaringen. Hoe fijner zij willen ontleden, hoe meer zij gedreven wox'den de mens te zien in de enige mens, die zij dooren-door kennen: de mens, de vrouw, vooral uit hun eigen besloten kring " De Christelijke letterkunde poogt met dit soort boeken vorm te geven aan een specifiek Christelijke levensovertuiging. Deze boeken kunnen heel gevaarlijk zijn, daar ze veelal de algemene verzoening naar voren brengen, en walgelijke bekeringsgeschiedenisjes bevatten. Ze lopen over van „christelijkheid", die met de Christus der Schriften niets te maken heeft. Het geloof is maar voor het grijpen en alles komt op zijn pootjes terecht. Bij dit soort boeken komt altijd een afgedwaalde terecht in de armen van de Heiland.

De laatste tijd verschijnen ook veel zgn. streekromans, die een gedeelte (een streek) van ons land beschrijven met de bewoners, uitgebeeld in hun lief en leed. Daar het eigenaardige van zo'n sti-eek sterk op de voorgrond moet treden, is in de regel het boek schromelijk overdreven en worden de personen meestal caricaturen. In dit verband kan ik niet nalaten te waarschuwen tegen de romans van Rudolf van Reest, die vooral van de bevolking van Flakkee een zeer scheve voorstelling geeft en blijk geeft, die bevolking in zijn diepste wezen niet te kennen.

De zgn. neutrale letterkunde (als ik dit zo eens mag noemen, neutraal bestaat eigenlijk niet) neemt het uiteraard met God en Zijn Gebod niet nauw: er wordt gespot met al wat heilig is; er wordt gevloekt en atheïstische gedachten doen opgeld. Begrijpelijk, dat men zich voor dit soort boeken moet wachten. Vooral voor onze jongeren zijn ze zeer gevaarlijk, speciaal in die per-iode van het mensenleven, waarin aan alles wordt getwijfeld. Gretig worden de denkbeelden van zulk soort schrijvers overgenomen met een verderfelijk gevolg.

Zou ik nog iets moeten zeggen over de zgn. hij-enzij-romans, waarin veelal de draak gestoken wordt met het huwelijk, door God ingesteld; waarin na vele slingerpaden die twee elkaar toch nog krijgen? Al na het lezen van de eerste bladzijde wordt gebladerd naar de laatste pagina's of het toch wel goed uitkomt. Als we zo een boek moeten lezen, kan men al van te voren zeggen, dat het boek een waardeloos prul is, of dat de lezer slechts leest voor de draad van het verhaal.

De vraag zou gesteld kunnen worden, waarom men eigenlijk leest. De antwoorden zouden zeer verschillend zijn. Om kennis op te doen: heel best. Voor algemene ontwikkeling: niets op tegen. Voor literair genot: op zo'n manier wordt ook een pijp gerookt en een versnapering gebruikt. Ik wil hier echter wel direct bijvoegen, dat het dan een boek moet zijn van goed gehalte wat het literaire betreft; de lezer, zulk soort lezer tenminste, zal erg kieskeurig zijn en een hoop boeken als waardeloos ter zijde leggen; zo iemand weet wel van schiften en die behoeft niet naar de laatste bladzijde

te kijken hoe liet uitkomt. Er is ook een antwoord:0111 de tijd door te brengen. Ja, dan gaat cle schoen wringen, want de tijd doorbrengen is zo'n uitdrukking, die heel wat te denken geeft. Is er misschien tijd te veel? Ts er van verveling sprake? Dan staat er bepaald iets scheef. Moet men om de tijd te doden een waardeloos boek lezen ? Dat is heel erg. Moet men, ik weet niet waar, met de schrijver meegaan om verstrooiing te zoeken? Dan zou ik de raad willen geven: robeert het dan eens met andere lectuur. Is een Bijbelboek al eens in zijn geheel als een boek gelezen ? Is een Brief van Paulus weieens vanaf de aanhef tot het slot achter elkaar met aandacht gelezen? En dan de boeken, die met de Bijbel in verband staan en een heldere kijk geven op het veelal duistere Bijbelwoord! Waar zou ik beginnen en waar eindigen om op te sommen de vele goede en waarlijk nuttige lectuur die voorhanden is?

Het is slechts in vogelvlucht dat ik het een en ander heb aangestipt. Als het mag leiden tot een rustig nadenken over het vraagstuk „lectuur" en tot een komen van betere boeken, dan zou dit weinige en onvolledige geschrijf nog nuttig kunnen zijn.

INDEX.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen