Remonstranten ter Synode

RONDKIJK

Voor het eerst, na bijna drie en een halve eeuw, zijn er weer remonstranten op de vergadering van de generale synode van de oud-vaderlandse kerk geweest, die in de laatste week van juni is gehouden. Wij vinden het wel de moeite waard daar een ogenblik bij stil te staan.

Het was op zaterdag 14 januari 1619 dat de remonstranten van de beroemde Dordtse Synode werden weggezonden. Wie enigszins in onze kerkgeschiedenis thuis is, weet, dat de remonstranten de door de Staten Generaal saamgroepen Synode niet wettig vonden en het recht om hen te oordelen ten sterkste betwistten. Door eindeloze toespraken, het stellen van vragen, door vlugschriften e.d. probeerden zij de Synode van haar eigenlijke taak waar het om ging — de leergeschillen — af te leiden. Maar de Synode, onder de krachtige leiding van ds. Johannes Bogerman, was op haar hoede. Zij stelde vast „dat de Nederlands Hervormde Kerk wel zichzelf, maar niet zonder hulp van de Staat gevestigd was en daarom de Republiek zelve op de Hervorming was gegrond en de Hervormde Kerk een door de Staat beschermde kerk was.'' Daarmee werd hen de laatste strohalm, waaraan de remonstranten zich vasthielden om de Synode onwettig te verklaren, uit handen geslagen. Fel en scherp zijn de woordenwisselingen geweest met de hoogleraar Episcopius, de woordvoerder van de remonstranten, maar Bogerman week geen duimbreed in deze spannende strijd. Op de genoemde zaterdag 14 januari 1619 bereikte de felle discussie haar hoogtepunt en was het geduld van de Synode ten einde. De zwaar gebaarde voorzitter ds. Bogerman — hij had de grootste en langste baard van al de aanwezige predikanten — stond in zijn volle lengte op en vroeg of zij het besluit der Synode onvoorwaardelijk wilden gehoorzamen. Toen zij weigerden barstte de praeses toornend tegen hen uit, waarbij zijn wo'orden als een donderstem do'Jr de gewelven van de oude kerk van Dordt klonken:

„Met logen hebt gij aangevangen en met logen eindigt gij! Gij zijt altijd vol bedrog en dubbelzinnigheid geweest! Gij zijt niet waardig dat de Synode verder met u handelt. Opdat zij voortaan gerust en met vrede, volgens de mening en wil des Heren Staten, moge voortvaren in het onderzoeken en oordelen van uw leer, waartoe zij is saamgekomen, en wat uw tegenwoordigheid verhinderd heeft, zo wordt gij ontslagen en heengezonden. Er zal — zo ging Bogerman verder — een rechtvaardige censuur over u plaats hebben, welke ontwijfelbare billijkheid de Synode aan de gehele Christenheid zal doen blijken. Ik geef u dan uit naam der heren gecomitteerden en der kerkvergadering uw afscheid. Men ontslaat u. Dreigend wees hij naar de remonstranten en besloot met een stentorstem: „dimittimini, exite!" Wat zeggen wil: „ge wordt weggezonden, gaat heen!"

De bekende kerkhistoricus Trigland, die er bij tegenwoordig was, verhaalt in zijn geschriften, dat hij steeds wanneer hij aan dat ogenblik dacht, met ontzetting was vervuld.

Nadat de remonstranten de bijwoning van de Synode waren ontzegd kwamen de leerstukken ter tafel. De bekcnie Vijf Artikelen tegen de Remonstranten, waarin de Gereformeerde leer werd verdedigd en gehandhaafd werden opgesteld en de remonstranten veroordeeld. Het ging om een zeer ernstige zaak: de handhaving van de waarheid Gods! Vader Cats zei er van, dat de „Nederlandse Kerk door de Vaders van wrevelmoed was bevrijd." De remonstrantse predikanten mochten het ambt niet meer bedienen — zij konden een „acte van stilstand" tekenen, waarbij ze dan per gratie van de Staten Generaal een toelage kregen om in hun onderhoud te voorzien. Deden ze dit niet, moesten ze het land verlaten.

De Nationale Synode van 1618—19 te Dordrecht is van zeer grote betekenis voor kerk en staat beide. De tijden zijn sinds dien wel veranderd. De remonstranten zijn anno 1957 weer ter synode geweest, nu niet als beklaagden, maar als geëerde gasten! Een communisme van personen uit de hervormde kerk en de remonstrantse broederschap is aan het werk geweest en heeft samensprekingen gehad om te trachten de geslagen breuk le helen. Maar dat zou dan toch alleen kunnen, door naar de waarheid Gods terug te keren en dat is er nog ver vandaan! De commissie heeft een rapport aangeboden aan de synode waarin gezocht wordt naar een zekere vorm van gemeenschap om een band tussen de Herv. Kerk en de Rem. Broederschap tot stand te brengen. Vanuit de synode wees men er op, dat de rapporterende commissie weinig rekening heeft gehouden met de belijdenis der kerk, met name de Vijf Artikelen *e< ? en de Remonstranten, oftew - 1 de Dordtse leerregels en op de diepgaande verschillen tn"«en de remonstrantse en de gereformeerde leer. Ja, ja, want hoe moet dat nu met die Vijf Artikelen? Er werd ook opgemerkt, dat de remonstranten in de loop der eeuwen veel vrijzinniger zijn geworden, dan ze waren ten tijde van de Dordtse Synode.

Het laatste is wel zeker waar. De synode heeft wel geen voorstellen gedaan of rechtstreekse besluiten genomen tot een samengaan met de remonstranten, maar men zoekt er toch naar. Terwijl men weet, dat zij verder van de waarheid Gods en van de belijdenisschriften onzer vaderen zijn afgeweken dan ooit. Daarom is dit zoeken naar eenheid met de vijanden van de leer die naar de godzaligheid is, zo'n bedroevend teken. De „donder van Dordt'' klinkt niet meer na! Dat is het ergste.

Het is nodig dat wij van deze dingen kennis nemen. Het heeft wel plaats op een andere kerkelijke erve, maar wij staan daar niet buiten. Het gaat in feite de gehele gereformeerde gezindte onder ons volk in ons land aan. En die gezindte in de Herv. Kerk komt wel als een eenling te staan en staat voor een zware strijd. Er mocht nog eens iets openbaar komen van de Bogermansgeest, of van Gomarus, de hamer der Arminianen. Dan zou er niet zo naar verbroedering met de vijanden van de Waarheid worden gezocht, maar de Waarheid zelve door de kracht Gods zich laten gelden. Daar zou ons gehele volk mee gebaat zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen