AMOS.

Politieke omstandigheden.

Amos leefde in dezelfde tijd als Hosea, en, eveneens als Hosea, trad hij op in Israël, het Noordelijke Rijk. Daarom kunnen we kort zijn over de politieke omstandigheden, omdat U die kunt vinden bij de bespreking van Hosea („Daniël" jrg. 21, no. 22). We herinneren ons hier slechts dat Israël onder Koning Jerobeam II zijn grenzen sterk uitbreidde, en dat het land een cultureel hoogtepunt beleefde. Koning en volk vergaten echter hun God en lieten zich verleiden tot een weelderig leven zonder waarachtige erkentenis en vreze des Heeren. We herinneren ons ook hoe nabij de ondergang van het Noordelijke Rijk was: in 722 wordt de hoofdstad Samaria door de Assyrische Tiglatli-Pileser ingenomen, en wordt het volk in ballingschap weggevoerd.

De godsdienst.

De kortheid van het voorafgaande geeft ons de gelegenheid om wat uitvoeriger stil te staan bij de godsdienstige situatie. Dit is evenzeer van toepassing op de tijd van Hosea natuurlijk. Men beschouwe dit dan tevens als een aanvulling op de bespreking van Hosea.

Oorzaak tot verregaande ontaarding van de cultus (d.i. eredienst) vormde de hoogtedienst. Inplaats van aan Jahwe, de God Israëls, te offeren in de tempel van Jeruzalem, offerde men op „hoogten." Het Hebreeuwse woord „bama" betekent „hoogte", en dan niet alleen in de zin van een berg of heuvel maar ook in de betekenis van een kunstmatig aangelegde verhoging, waarop meestal een altaar werd geplaatst. Gewoonlijk bestond zo'n altaar uit een eenvoudige brok steen met een uitholling erin. Daarop werd de offergave gelegd. (We bedoelen hier dus niet de altaren in de tempel van Salomo, want die waren groter en ingewikkelder van structuur). Vaak behoorden bij zo'n hoogte, behalve een altaar, ook nog een gewijde steen en een gewijde houten paal. De statenvertalers hebben deze woorden respectievelijk weergegeven met „opgericht beeld" en „bos" (zie b.v. 2 Kron. 14 : 3). Inderdaad zal zo'n gewijde steen de functie gehad hebben van een godsbeeld, en wel van een mannelijke godheid. Zo'n gewijde paal (beter niet: bos") vertegenwoordigde dan de vrouwelijke godheid. Het is duidelijk dat we hiermee in een totaal andere sfeer zitten clan de wettig Mozaïsche, waarover straks meer.

In zeer oude tijden, die der aartsvaders, was dit de gewone gang van zaken: p allerlei plaatsen kon een altaar voor de Heere worden gebouwd. Men deed dat graag op een hoger gelegen stuk grond, of bij een boom of een bron c.d. In Genesis lezen we herhaaldelijk over zulke altaren. Maar in Deut. 12 : 2—7 wordt bevolen geen andere offerplaats te hebben dan die de Heere verkiezen zal, waarmee Jeruzalem bedoeld wordt. Waarschijnlijk gebruikte men ook wel offerplaatsen waar de heidenen gewoon waren aan hun afgoden te offeren, want volgens Deut. 12 moeten die plaatsen worden vernietigd. liet ene, centrale heiligdom kwam echter pas in Salomo's tijd tot stand. Daarvóór schijnt het nog gewoonte geweest te zijn om op hoogten tc offeren, zoals b.v. Samuël doet (1 Sam. 9 en 10). Na de

scheuring van liet Rijk functioneerde de tempel tc Jeruzalem nog slechts voor Ju da. Het Noordelijke Rijk, Israël, kreeg nu van Jerobeam I als „vergoeding" en om het volk eigen zelfstandigheid tegenover het Zuidelijke broedervolk te doen bewaren, de stierbeelden te Dan en Bethel: de gouden kalveren". Bij vele oud-Oosterse volkeren was de stier het symbool van de kracht. Hierbij sloot Jerobeam zich aan. Ook stelde hij de hoogtedienst in (1 Kon. 13 : 32). Of heeft hij slechts een reeds bestaande vorm van afgoderij wettelijk goedgekeurd? Het is goed mogelijk dat de hoogtedienst al lang onder het volk in zwang was.

Welk karakter droeg deze hoogtedienst? Het was voornamelijk een cultus ter ere van Baal, de Kanaanietische (af)god van de vruchtbaarheid. Ook werd Astarte, de Kanaanietische godin van (ie vruchtbaarheid vereerd. De Kanaanieten vereerden hen omdat ze meenden dat vruchtbaarheid van de landerijen van hun welwillendheid en invloed afhankelijk was. Deze cultus ging gepaard met allerlei sexuele uitspattingen, vanzelfsprekend, als we slechts denken aan het vruchtbaarheidskarakter. In Num. 25 wordt verhaald hoe Israël door deze cultus is verleid te Baal-Peor. De beelden die de profeten (zie b.v. Ez. 16!) gebruiken om de afvalligheid van het volk te schilderen, zijn dikwijls aan dit soort cultische ontucht ontleend!

Niet altijd was de afgodendienst zo onmiskenbaar duidelijk; veelvuldig kwam het voor dat deze afgoderij schijnbaar een onschuldig karakter droeg. Men offerde dan in naam aan Jahwe, de God van Israël, maar kende Hem daarbij afgodische functies toe die ook Baiil bezat. Het resultaat was dat de cultus in al zijn vormen, overeenkwam met de Baal-cultus. We noemen dit: yncretisme, samensmelting van het valse met het ware. Niets in het O.T. staat zo zeer centraal als de heiligheid en de volstrekte één-heid van Jahwe: Hoor, Israël, de Ileere, onze God, is een enig Heere!" (Dt. 6 : 4). De Tien Woorden van de goddelijke onderwijzing, de Wet (de Tora) beginnen met „Gij zult geen andere goden voor Mijn aangezicht hebben!" En wat de zijde van het volk betreft staat in het O.T. niets zozeer centraal dan het overtreden van dit grootste gebod. De geschiedenis van Israël is getypeerd met de woorden van IIosea (13 : 9): Het heeft u bedorven, o Israël, want in Mij is uw hulp."

De Persoon van Amos.

Dc profeet Amos leefde ongeveer van 770—740 voor Chr. Zijn optreden valt onder de Koningen Uzzia van Juda en Jerobeam II van Israël (1 : 1). Hij is afkomstig uit Tekoa, dat aan de rand van de woestijn van Juda lag. De profeet is dus, ofschoon hij optreedt in Israël, een inwoner van Juda. Hij was een man die niet in een der profetenscholen was gevormd, maar een herder die zelf de kudde hoedde en ook door het inzamelen van wilde vijgen in zijn levensonderhoud voorzag (1 : 1, 7 : 14). De Heere riep hem toen hij bij de kudde was (7 : 15). Dit alles houdt niet in dat Amos een man was die niet op de hoogte was, die onontwikkeld was. Zijn geschrift leert wel anders. Wel zijn talrijke beelden die hij gebruikt er dc blijken van dat hij uit het herdersleven stamt, zoals b.v. 1 : 2, 3 : 4, 3 : 8, 12. De ongedwongen, directe wijze van spreken heeft hij niet verloochend. Zo vergelijkt hij b.v. de weelderige vrouwen met koeien van Basan (4 : 1!) Vanuit zijn eenvoudig, herderlijk leven heeft hij een extra scherpe en kritische blik op het luxueuze leven in Samaria.

God roept hem achter de kudde vandaan en leidt hem naar Bethel, het centrum van de kalverendienst. Zijn prediking wekt, zoals te verwachten, de toorn op van de afgodenpriesters. Amazia, waarschijnlijk een opperpriester, wilde hem naar Juda laten verbannen, en dat op beschuldiging van op-

roer tegen de koning (7 : 10). Hoewel velen menen dat Amos kort daarop inderdaad het land heeft moeten verlaten, geeft de Bijbel daar geen duidelijke aanwijzing toe. In ieder geval zwijgt hij niet terstond wanneer Amazia hem beveelt te vertrekken. Integendeel, vrijmoedig spreekt hij Gods Woord en hij zegt Amazia openlijk Gods oordeel over hem aan (7 : 16, 17).

Karakter van de profetie.

Gerechtigheid is het kernwoord van deze profetie. De gerechtigheid van God is de maatstaf van de profeet en achtergrond van het komend oordeel over de religieuze, sociale en zedelijke misstanden. Niet alleen de heidense volkeren zullen geoordeeld worden, maar ook Juda en Israël. Gods gezag is absoluut (3 : 8). De Heere zal onvoorwaardelijk uitroeien wat zich tegen Hem verzet. We mogen 5 : 24 wel een karakteristiek voor Amos noemen: Maar Iaat het oordeel zich daarhenen wentelen als cle wateren, en de gerechtigheid als een sterke beek.'"'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen