Ontwakend Afrika

Na de ontsluiting van Afrika, circa 1830, komt dit werelddeel in het middelpunt der belangstelling te staan bij de grote mogendheden van West-Europa., Om dit te begrijpen, moeten we bedenken dat in de 19de eeuw de industrie een stormachtige ontwikkeling had ondergaan. We spreken niet voor niets van de tijd van de industriële revolutie: door de invoer van de machines was de huisnijverheid overgegaan in de fabrieksindustrie. De onderlinge concurrentie werd ongekend scherp; alleen diegenen, die hun produkten tegen zo laag mogelijke prijs konden leveren, zouden zich in de strijd kunnen handhaven. Verschillende landen gingen over tot protectie, bescherming, van hun industrie door het heffen van hoge invoerrechten. Het is duidelijk, dat het bezit van koloniën economische voordelen geeft. Ze leveren immers goedkope grondstoffen en vormen een afzetgebied voor fabrikaten. Het tijdperk van imperialisme werd door Afrika ingeluid: in 10 jaar tijds werd het geheel door de grote mogendheden opgeslokt.

Wedloop om koloniën.

In grote trekken verliep de kolonisatie als volgt: Frankrijk gaf het startsein, door tot grote ergernis van Italië, in 1881 Tunis te bezetten. Daarna verwierf het o.a. nog de Franse Soedan, de Franse Kongo, de Sahara en Marokko (Algiers bezat het reeds vanaf 1830). Engeland wilde niet achterblijven. Het bezette in 1882 Egypte en vanuit dit land rukte het Soedan binnen, Tegelijkertijd drong Engeland vanuit de Kaapprovincie naar het Noorden op. Hierdan zou ik dit kunnen zeggen: ik ben op het cgenbik 27 jaar getrouwd, mijn schoonouders hebben bij mij in huis gewoond. Wij hebben daarvoor uiteraard een deel van de woonruimte ter beschikking gesteld. Mijn schoonvader heeft ca. 10 jaar bij ons gewoond, daarna nog 13 jaar mijn schoonmoeder. Dat betekent dus in totaal 23 jaar: Dat het al die tijd onderling goed en gezellig geweest is, is geen verdienste maar genade, waarvoor ik altijd dankbaar zal blijven.

Wonen op „Avondrust”

Ik bedoel met dit verhaal, dat ik het principe van de verzorging door kinderen wei in de praktijk gebracht heb, maar dat ik toch op praktische gronden, en. in aanmerking nemende welke bezwarende omstandigheden er vaak zijn, me ten volle stel achter de bouw en. de exploitatie van bejaarden-woningen. Principieel moet ik dat dus eigenlijk wel ergens zien als een noodoplossing. Bij gebrek aan beter".

Heren, hartelijk dank voor het toegestane vraaggesprek. Ik hoop niet dat ik teveoi tijd van U in beslag genomen heb.

Kole.

bij verwierf het o.a. Rhodesia. Als gevolg van deze Europese jacht op invloedssferen in Afrika werd in 1884 - '85 de conferentie van Berlijn georganiseerd. Hier werd de verdeling van Afrika gelegaliseerd. Daar kreeg Duitsland o.a. toegewezen Zuidwesten Oost-Afrika (het huidige Tanzania). De Belgische koning Leopold II, die zich sterk voor het Afrikaanse binnenland interesseerde en zelfs de tocht van Stanley had gefinancierd, werd soeverein van de Kongo. Toen hij in 1908 overleed, liet hij bij testament het gebied aan België na.

Portugal bezat reeds Angola en Mozambique, Italië verwierf later Libië, terwijl de Boerenrepublieken in het zuiden na een heroïeke strijd van de Boeren door Engeland werden geannexeerd. Slechts Abessinië, reeds jarenlang geregeerd door de Leeuw van Juda, keizer Haille Selassie, die zijn stamboom terugleidt tot de koningin van Scheba en Salomo, behield zijn zelfstandigheid.

Geen medezeggenschap van de Afrikanen., .

Op de conferentie van Berlijn werd over de hoofden van de Afrikanen heen over Afrika beslist. Van de totale grenzen bestaat ongeveer 30% uit rechte lijnen, die de willekeur van de verdelers illustreren (hier komen we later op terug). Dat de Afrikanen helemaal niets in te brengen hadden, ja dat men meende dat men met hen helemaal geen rekening behoefde te houden, heeft zich later gewroken. Tegen de opgelegde koloniale overheersing werd vrijwel overal door de Afrikanen gevochten, overigens zonder succes.

Nadat de wedloop om Afrikaanse kolonies voor een volgekleurde kaart van Afrika had gezorgd, verdween het contingent weer snel uit de belangstelling van de wereldpolitiek. De koloniale mogendheden vestigden hun gezag in de koloniën, maar lieten de economische ontwikkeling vrijwel geheel over aan de handelsmaatschappijen, de blanke kolonisten en de mijnmaatschappijen, terwijl het onderwijs aan zending en missie werd overgelaten.

De dekolonisatie ingeluid.

De eerste wereldoorlog, 1914 - '18, bracht een aantal veranderingen teweeg, zowel in het moederland als in de kolonies. Duitsland, de verliezer in deze oorlog, raakte al zijn koloniën kwijt. Na deze „Europese broedermoord" konden de koloniale mogendheden niet langer de aangeboren superioriteit van het blanke ras aanvoeren als rechtvaardiging voor een permanente overheersing van gekleurde volken. Ook onder druk van nieuwe ideologieën, waaronder het door de Russische revolutie gestimuleerde socialisme, begonnen de koloniale mogendheden het accent te verleggen. Men aanvaardde in meerdere of mindere mate de opvatting, dat men naast de verplichting om de natuurlijke bronnen van de kolonies te ontwikkelen voor de wereldmarkt, ook de verplichting van materiële en morele ontwikkeling van de koloniale volken tot zelfbestuur had (de z.g. „ethische politiek")..

Het beeld van de Europeaan als het superieure ras werd nog meer d.an tevoren gehavend door de tweede wereldoorlog. Drie van de koloniale mogendheden (Frankrijk, België en Italië) werden verslagen, en alle kwamen er minder belangrijk in de wereld uit tevoorschijn.

Dekolonisatiedrang niet te stuiten.

Als gevolg van de oorlog was een belangrijke verschuiving opgetreden in het machtsevenwicht in de wereld. Aan het eind van die strijd bleek de wereld beheerst door de Verenigde Staten en Rusland, die beide vijandig stonden tegenover de koloniale hegemonie van West-Europa. De koloniale mogendheden kwamen geleidelijkaan onder een groeiende internationale pressie te staan om de grondbeginselen van het Atlantische Handvest van 1941 in hun overzeese bezittingen uit te voeren. Dit Handvest benadrukt, dat alle volkeren het recht hebben de regeringsvorm te kiezen, waaronder zij willen leven. Met de oprichting van de organisatie van de Verenigde Naties (1949), in welks handvest het recht op zelfbeschikking op ondubbelzinnige wijze werd vastgelegd, werd de pressie beter georganiseerd en nog hardnekkiger.

Ethische politiek.

Zich bewust van de veranderende sfeer in Afrika en van de internationale opinie, legden de Westeuropese mogendheden zich neer bij het verlies van hun koloniën. Het voornaamste probleem was nog het kiezen van het juiste ogenblik, in welke stadia en hoe snel de macht moest worden overgedragen.

Naar hun mening was dit afhankelijk van de vooruitgang, die werd geboekt op economisch-en onderwijsgebied, opdat de koloniën konden worden omgevormd tot levensvatbare onafhankelijke staten.

Ze startten met programma's voor economische en culturele ontwikkeling; tegelijkertijd begonnen ze het democratische

principe in te voeren in de bestuursstelsels van hun gebieden. Hoewel de meeste koloniale regeringen bewust in dezelfde richting werkten, verschilden ze sterk in hun beoordeling van het tempo, waarin de verandering kon en moest plaatsvinden. Engeland b.v. rekende met een overgangsperiode van zes tot negen jaar, België dacht voor de Kongo aan een termijn van 30 jaar en paste zijn programma hierbij aan. De meest extreme positie werd ingenomen door Portugal, dat de toekomst van haar koloniën niet zag in een ontwikkeling naar onafhankelijkheid, maar in een opnemen in de Portugese staat. Van de berekeningen is in de praktijk niet veel terecht gekomen. Het dekolonisatie-proces zou reeds in iets meer dan een tiental jaren worden voltooid. De meeste koloniën konden, tot grote schade van hun ontwikkeling, hun tij cl niet afwachten en hebben hun drang naar zelfstandigheid in een te vroeg stadium doorgezet.

B. St.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen