sensitivity training

Sensitivity training is een veelomvattende benaming voor een bepaalde vorm van groepswerk die de laatste tijd, ook in Nederland, nogal de aandacht krijgt. Er is voor de Engelse benaming „sensitivity training" geen duidelijke Nederlandse vertaling. Het wordt wel vertaald door „sensitiviteitstraining", letterlijk: trainen van de gevoeligheid. Wat echter belangrijker is, zonder het woord sensitivity training te gebruiken, er wordt met allerlei vormen van groepsbijeenkomsten geëxperimenteerd, die in hun methoden veel overeenkomst vertonen met de sensitivity training.

Groepswerk.

Op zichzelf is het werken in groepsverband geen verontrustende zaak. Ook wij kennen in ons verenigingsleven het bijeenkomen in groepsverband, en in nog kleiner verband de discussiegroepjes of gespreksgroepen op de jeugd-en stud.ieverenigingen. In ruimer verband kennen wij de zomerkampen voor de jongeren van onze Gemeenten, terwijl ook in districtsverband groepsgewijze gewerkt wordt. Wat de school betreft, werkweken en schoolkampen zijn vormen waarin ook het leven en werken in groepen gestalte krijgt.

Alle eeuwen door heeft men wel in groepjes problemen besproken. De ontdekking van de groep als vorm van samen-bezig zijn en samen-spreken vond plaats in de Verenigde Staten. Prof. Mayo verrichtte daar van 1924—193 onderzoeken met het doel de preduktie van een bedrijf te verhogen. Hij ontdekte door proeven dat groepjes die spontaan in het bedrijf ontstonden tot een hogere prestatie per man kwamen dan arbeiders die in hun eentje zonder overleg werkten. Het gevolg van deze ontdekking in het bedrijfsleven was, dat men op allerlei terrein met groepen aan het werk ging. Het bezig zijn in een groep, met name in een gespreksgroep is van vormende waarde. Zo'n gespreksgroep kan zelfs een kleine oefenschool zijn voor het maatschappelijlk en kerkelijk leven.

Ontmoetingsgroep.

Van geheel andere aard is het werken in groepsverband dat tegenwoordig sterk benadrukt wordt. Het doel is hierbij niet kommunicatie tot stand brengen of het leren omgaan met en het luisteren naar elkaar, maar het werken in groepsverband dienstbaar te maken aan het omvormen van de maatschappij. Om dit te kunnen bereiken dient de mentaliteit, de geestesgesteldheid van de mens vooral die van de jongere, te veranderen.

Om dit veranderingsproces te ondergaan moeten de deelnemers bereid zijn om alles wat ze zich aangeleerd hebben opzij te zetten. Je moet van te voren de betrekkelijkheid van alle normen willen inzien en je geheel willen onderwerpen aan de kritiek van de groep, waartoe je behoort. Ook al worden je persoonlijke opvattingen tot do grond toe afgebroken.

Dat geldt ook voor je godsdienstige overtuiging, je fatsoensnormen, je mening over goed en kwaad, verhouding t.o.v. het gezag, je ouders enz.

Je kunt aan zo'n groep dus niet vrijblijvend deelnemen, de toeschouwersrol is niet acceptabel. Je moet bereid zijn om jezelf te veranderen én te laten veranderen en er vanuit gaan, dat het onwaarschijnlijk is, dat je onveranderd uit de groep te voorschijn komt. Waarom dit alles? Om jou als jongere de werkelijke vrijheid te leren. Je bent immers alleen vrij als je je bevrijd hebt van aangeprate angsten en belemmeringen waarmee men je ondermeer vanuit de opvoeding heeft opgescheept.

Ontstaan.

Deze nieuwe methode van leven en werken in groepsverband is ontstaan in de Verenigde Staten kort na de Tweede Wereldoorlog.

De Amerikaanse sociaal - psycholoog Kurt Lewin was één van de eersten die een nieuwe opzet zocht voor het bekende groepswerk. Zijn uitgangspunt was, dat veel conflicten in de sociale relaties voortkomen uit de moeilijkheden die de mensen zelf hebben. Hij vond het van belang dat de deelnemers aan zo'n training zich bewust werden van de problemen, die ze zelf hadden. Van daaruit zullen ook de menselijke verhoudingen veranderen.

Dat de doelstellingen ten nauwste samenhangen met de aard van de Amerikaanse samenleving is hier reeds merkbaar. Binnen de hoog-geïndustrialiseerdc maatschappij van de laatste oorlogsjaren en de periode direct daarna kreeg men oog voor de in het productieproces belangrijke factor: de mens.

Het laten werken in groepsverband, het verrichten van routine handelingen aan de lopende band riepen de reactie op van een beweging die meer aandacht vraagt voor het menselijk aspect. Om de menselijke kommunicatie te bevorderen richtte men instituten op door middel waarvan men de deelnemers meer inzicht in en ervaring met menselijke kommunicatie wilde verschaffen, .

Geleidelijk aan ontdekte men dat alles nog zinvoller werd als je meer gevoelig werd voor net feit welke indrukken de één op de ander maakte. Lezingen en voordrachten op de bijeenkomsten stonden niet meer centraal, maar dat wat er op een bepaald moment in de groep leefde.

Belangrijke momenten zijn het bewust worden van eigen rol en positie in de groep, het uitproberen van een nieuw gedrag in de groep, zichzelf kritisch bekijken en nagaan hoe het eigen gedrag bij de ander overkomt.

In Amerika schieten de sensitivity-instituten als paddestoelen uit de grond. Zij werken veelal met grote subsidies van o.a. Ford-en Rockefeller-Foundations. In Californië ligt bij het dorp Big Sur een pedagogisch instituut „Esalen' geheten, dat door één van Amerika's belangrijkste psychologen Abraham Maslow is aangeduid als „het meest invloedrijke" pedagogische instituut ter wereld. De groepsprocessen, die hier hun oorsprong vinden zijn meer op therapie (genezing) gericht en stellen persoonlijke ontplooiing ten doel.

Evenals de zoéven genoemde kunnen ze beschouwd worden als een reactie op het individuele welvaartsstreven. In de jaren vijftig ontdekten vele jonge mensen, talrijke psychologen en psychiaters, dat ze door aanpassing aan de maatschappij het slachtoffer zouden worden van de zinloosheid en leegheid van het bestaan. Deze ontplooiingsgroepen hanteerden meestal een „agressieve methode": er vindt een intens en agressief treffen plaats tussen de deelnemers.

Carl Rogers één der grote voormannen van „Esalen" is van mening, dat indien sensitivity-training goed is voor neurotische mensen het helemaal een succes moet zijn bij toepassing op normale mensen. Een andere Esalen-man Wil-

liam Schutz, gelooft in cle „innerlijke goedheid van de mens".

De politieke denkrichting van „Esalen" is sterk links-radicaal gericht, terwijl een nieuwe sexuele moraal in alle toonaarden wordt gepredikt.

Een leidend figuur van „Esalen" die aan dit laatste aspect veel aandacht besteedt is Virginia Satir. Zij wil het huwelijk vervangen door een overeenkomst van maximaal vijf jaar. Eventuele kinderen dienen niet aan de ouders, maar aan getrainde vakpedagogen te worden toebetrouwd. Het nieuwste programma van „Esalen" richt zich op schooljeugd en omvat sensitivity training in haar meest handtastelijke vorm. Doel van dit alles: sensitivity training moet uiteindelijk de gehele bevolking omturnen!

Iloe functioneert sensitivity-training?

Aan de sensitivity training wordt deelgenomen door een vaste groep, een basisgroep die ergens in een besloten omgeving bijeenkomt. De deelnemers worden verdeeld in groepen van tien' a twaalf mensen. Er is een trainer, in sommige gevallen bijgestaan door een co-trainer. Hij geeft richting aan het gebeuren; het is duidelijk dat deze trainer een verantwoordelijke rol vervult. Als de groep bijeen is krijgen de deelnemers een aantal attributen zoals een bandrecorder voor eigen gebruik en wat schrijfmateriaal. De groep krijgt van te voren geen programma ter inzage. De reden hiervoor is dat men nooit van te voren kan zeggen, wat er gedurende zo'n bijeenkomst gaat gebeuren, en hoe de deelnemers op elkaar reageren.

Het verloopt in de basisgroep nu als volgt. De trainer zegt iets over de doelstellingen, en houdt dan verder zijn mond dicht. Door verder te blijven zwijgen creëert hij een situatie die wel aangeduid wordt met een laboratoriumsituatie. Er ontstaat een leegte. Het normale verwachtingspatroon is in een moment veranderd. Men wordt nerveus, er moet wat gebeuren. In iedere groep is er dan altijd wel iemand die het initiatief neemt en zegt: „Laten we eens beginnen met ons voor te stellen en te vertellen wat we in ons dagelijks leven doen". De spanning is nu gebroken er gebeurt wat!

In de zwaardere trainingen geven de deelnemers zich helemaal bloot, alles wordt verteld, over zijn slechte eigenschappen, zijn fouten enz. Daarna gaan de aanwezigen elkaar „te lijf" met directe kritiek. Hierdoor ontstaat veelal een verwijdering in de groep, de emoties kunnen hoog oplopen.

Werkl de trainer goed dan dient hij aan te sturen op solidariteit met elkaar. Men weet immers alles van elkaar. De „ander" in de groep is ook heus zo'n brave niet. Vanuit deze situatie wordt aan het opbouwen van een gemeenschappelijke groepsmoraal gewerkt.

Vooral diegenen, die tijdens de training bepaalde waarden willen vasthouden krijgen het zwaar te verduren. Niet solidaire uitspraken van deelnemers worden wel op de band opgenomen. Deze uitspraken worden steeds weer afgedraaid en bekritiseerd door de gehele groep, totdat de persoon in kwestie zijn mening gewonnen geeft. Bij sommige non-verbale methoden gaat men zelfs zo ver, dat de groep niet met elkaar spreken mag. Alleen door middel van gebaren, betasten en soms zelfs sexueel kontakt mag men elkaar benaderen.

Als we enkele opmerkingen maken bij het functioneren van de sensitivity training, dient eerlijkheidshalve gezegd te worden dat niet alle vormen van training zover gaan als hierboven is omschreven. Sommige vormen kunnen — op juiste wijze gebruikt, onder deskundige leiding — gebruikt worden om wrijvingen en onbegrip te voorkomen. In een psychiatrische-neurologische situatie mag zelfs niet nagelaten worden hiermee te werken.

Heeft een deelnemer zich in een normale situatie vrijwillig overgegeven aan het proces dan kan hij zich slechts zelf een verwijt maken. Er is dikwijls sprake van grote ondeskundigheid bij de trainers, velen menen de moeilijke begeleiding van groepen wel op zich te kunnen nemen, terwijl dat in feite niet het geval is. De gevolgen hiervan komen voor rekening van de deelnemers

Nog ernstiger wordt het voor die deelnemers voor wie de schok van de trainingservaring te groot is. Niet zelden gebeurt het dat zelf psychiatrische hulp noodzakelijk wordt. Aparte aandacht vraagt bovendien nog het feit dat er veel zaken rond de sensitivity training een sterk religieus karakter hebben.

Gevoel is alles.

De grote belangstelling voor sensitivity training in haar vele vormen is ongetwijfeld meer dan een tijdelijk modeverschijnsel. Deze belangstelling weerspiegelt het gebrek aan werkelijk kon-

takt tussen de mensen onderling. Dit is niet alleen het geval in het kader van de sensitivity trainingen, maar wordt ook duidelijk in vele andere hedendaagse cultuuruitingen.

In een artikel van de Amerikaanse psycholoog Winthrop wijst hij op het gevaar dat sensitivity training door studenten. en jong volwassenen wordt aangegrepen als een toegangspoort tot bewustzijnsverruiming.

Het verstand wordt uitgeschakeld, het gevoel — op het moment — is belangrijk. Het hedendaagse, vooral onder jongeren veel voorkomende onvoorwaardelijke geloof in het waarheidsgehalte van de eigen persoonlijke gevoelens en van de onmiddellijke emotionele stellingname kan in de sensitivity training of wat zich onder die naam aandient, een dankbaar oefenterrein vinden. De methode van de sensitivity training komt immers tegemoet aan de behoefte van psychologische zelfuitleving. Deze mogelijkheid tot zelfontplooiing: zichzelf zijn, zichzelf worden, verraadt een zeer optimistische kijk op het wezen van de mens.

Dikwijls worden de normen van de bestaande maatschappij en niet te vergeten ook van het christendom als ballast en als belemmering van de individuele vrijheid ervaren. Zij dienen daarom zo snel mogelijk verwijderd te worden.

Nietzche ontdekte reeds dat in het christelijk geloof alle zelfhandhaving in de kiem gesmoord wordt. Hij heeft er voor gevochten dat de mens weer de zich vrij-uitlevende mens zou worden. Het bovengeschetste mensbeeld staat niet los van een samenleving waarin het ontstond: de Amerikaanse samenleving met zijn zgn. „hoogontwikkelde kuituur" en dient als zodanig ook als waarschuwing voor onze samenleving die zich evenzeer poogt te ontworstelen aan het christelijk geloof en aan de daarmee verbonden waarden en normen.

Wat heeft dit alles ons te zeggen?

Helaas gebeurt het momenteel al te dikwijls dat jongeren gedwongen worden tot deelname aan soortgelijke groepsaktiviteiten. Jongeren op scholen van voortgezet onderwijs, op vormingsinstituten, verpleegsters, studenten komen in aanraking met deze vormen van groepswerk. Zelfs als je werkt bij bepaalde instellingen of bij grote bedrijven kan het gebeuren dat je totaal onwetend gedwongen wordt tot deelname aan vormingsbijeenkomsten en vormingsweken waar bepaalde vormen van sensitivity training worden beoefend.

Het gevaar van deze nieuwe manier van werken in groepsverband is soms uiterst moeilijk te onderkennen. Zij maakt gebruik van vormen, waarmee wij min of meer vertrouwd zijn. Soms ter goeder trouw nemen jongeren deel aan bijeenkomsten waar men zich het recht aanmatigt om jongeren d.m.v. „een hersenspoeling" klaar te maken als goede burgers voor de nieuwe wereldmaatschappij. Misschien zie je er niet zoveel kwaad in en denk je, dat je er wel tegen opgewassen bent. Wees echter op je hoede. Voordat je het weet kun je in deze strikken gevangen raken. Er kan iets kapot gemaakt worden dat niet meer te herstellen is.

Bedenk dat deze methode je niet gelukkig maakt. Daar ieder mens van nature geneigd is God en zijn naaste te haten, helpt geen menselijk „bijsleutelen" en schaven. Er is meer nodig: Radicale omkering in ons persoonlijk leven. Bekering tot God.

Deze worsteling komt niet tot stand door allerlei aktiviteiten in de groep, waar het uitgangspunt niet het Woord van God is, maar waar de vorst der duisternis probeert jongeren hun geestelijke wapenrusting af te nemen.

Als we naar Gods Woord luisteren dan ontdekken we dat de mens niets is, dat er niet aan te verbeteren en op te knappen valt. Dat kan alleen de Heere geven. Hij wil ons nog bekeren tot Hem. Alleen dan wanneer de dienst van God werkelijkheid is geworden in ons leven, dan zijn we bestand tegen de aanslagen van de boze. Dan hebben we geen sensitivity training nodig. De Heere geeft veel meer dan training van onze gevoeligheid. Hij leert ons in Zijn Woord hoe we onze naaste werkelijk kunnen dienen. Laten we daar naar luisteren én daar ook werkelijk uit leven. Dat biedt oneindig veel meer: duurzaamheid, oprechtheid, verrijking van het leven! Dan krijgen we oog voor de nood van de ander die in eenzaamheid verkeert. Vertel die ander van de waarde van de dienst van de Heere. Maak ook die ander attent op de gevaren die van alle kanten op ons af komen. Vertel ook dat er slechts Eén is die ons redden kan; Zijn Naam is Jezus!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen