De Franse Revolutie

Keerpunt in de geschiedenis

In allerlei dagbladen en tijdschriften wordt dit jaar veel aandacht gegeven aan hel feit dat tweehonderd jaar geleden de Franse Revolutie uitbrak. Tentoonstellingen hierover zijn ingericht en een stroom van publikaties vraagt in dit herdenkingsjaar opnieuw om aandacht voor deze Revolutie. En dat terwijl het aantal boeken over de Franse Revolutie al niet gering is. Over geen historisch onderwerp is zoveel geschreven als over de Franse Revolutie. Alleen het aantal boeken over de Tweede Wereldoorlog overtref! het aantal geschriften over de Franse Revolutie.

Veel revolutionaire ideeën zijn in bestuur cn wetgeving van ons land en in andere landen van Europa sinds de Revolutie verwerkelijkt. Vrijheid, gelijkheid en broederschap was de bekende leus van de Franse Revolutie. Deze vrijheid is zo hartstochtelijk beleden dat zij niet alleen het gezag van mensen over mensen verwierp, maar ook of juist vooral het gezag van God(s Woord) over mensen ontkende. Sindsdien is de volkssouvereiniteit het hoogste goed en heeft de zichzelf autonoom wanende mens het laatste woord. Hoe zien we niet in onze tijd dat de grote meerderheid van de mensen ten diepste geen hogere norm kent dan de menselijke. „Geen God cn geen meester" is een andere bekende slogan uit de Franse Revolutie. De gelijkheid en de broederschap worden zo verstaan dat de plaats die God aan de mensen in de Schepping gegeven heeft, geloochend wordt. We zien dan verzet tegen de door God gewilde plaats van man en vrouw en opstand tegen gezagsverhoudingen zoals tegen regering en onderdanen. Natuurlijk is deze revolutiegeest in de grond van dc zaak een gevolg van onze opstand tegen God in het paradijs. Toch spreken we bij de Franse Revolutie over een keerpunt in de geschiedenis omdat in deze tijd het ongeloof op radikale wijze doordringt in de staatkunde cn de politiek. Voor die tijd hadden de mensen dc zin van het leven gezocht in het licht van Gods bedoelingen, hoe dan ook verstaan. Met het baanbreken van allerlei nieuwe denkbeelden uit de Revolutie belijdt de mens: hier beneden is het wel!

Wat is een revolutie?

In de inleiding van dit artikel wordt de meest beroemde en beruchte episode uit de Franse Revolutie verhaald. Op zichzelf genomen heeft de bestorming van de Bastille geen of weinig betekenis. Zulke opstanden en relletjes kwamen immers wel vaker voor. Wel is deze gebeurtenis een belangrijk symbool geworden van een

aantal revolutionaire bewegingen, die samen de Franse Revolutie zijn gaan heten. Vaak worden er de jaartallen 1789-1799 bij genoemd. In 1799 komt Napoleon aan de macht. Maar de grenzen in de geschiedenis lopen meestal niet zo scherp. Dc Franse Revolutie heeft tal van oorzaken die verder teruggaan dan 1789 en in sommige opzichten zet Napoleon de revolutie voort. Tot nu toe is in dit aitikel al vele malen het woord revolutie genoemd. Wat bedoelen we hier eigenlijk mee? Dc meeste historici zijn het erover eens om van een revolutie te spreken wanneer in korte tijd op gewelddadige wijze er een grote verandering komt in de gelaagdheid van de samenleving. De politieke macht gaat van dc ene laag of groep van de bevolking op een andere over. Hier komt bij dat de revolutionairen geleid worden door een ideaal en een verwachting die voortkomen uit een bepaalde ideologie. De blik is gericht naar de toekomst. Met het verleden moet gebroken worden. Hier en nu vangt het rijk der volmaaktheid aan.

Waarom de Franse Revolutie?

Over de oorzaken van de Franse Revolutie wordt al tweehonderd jaar gediskussieerd. Opvallend is de grote ongelijkheid tussen de adel en de geestelijkheid die samen 2% van de totale bevolking uitmaken, maar wel 30% van de grond in bezit hebben. Belangrijker is, dat de eerste twee standen, zoals de adel en de geestelijkheid genoemd worden, hieraan een aantal rechten ontleent die aan de derde stand (de rest van de bevolking) onthouden wordt. Zo betalen de eerste twee standen bijna geen belastingen, bekleden ze de belangrijkste ambten en funkties in kerk, staat en leger. Bovendien is er een grote rechtsongelijkheid tussen de drie standen die zelfs in wetten is neergelegd. De belangrijkste subgroep van de derde stand wordt gevormd door een groep rijk geworden burgers, zoals bankiers, advokaten, handelaars en intellektuelen. Zc hebben een grote ekonomische betekenis, maar hebben geen invloed op de regering. De filosofen van de Verlichting propageren een revolutie in het denken. De Verlichtingsdenkers hebben overal kritiek op: de godsdienst, het gezag, de kerk. de Bijbel. De aanhangers van de Verlichting zullen de mensheid bevrijden uit haar onmondigheid en onwetendheid. Aan de ene kant gaat het Frankrijk ekonomisch voor 1789 beter dan de meeste andere Europese staten, maar deze ekonomische en ook politieke en sociale ontwikkeling wordt geblokkeerd door de oude instellingen. het absolutisme van de koning en de voorrechten van de eerste en tweede stand. Daar komt nog bij een broeierige sfeer in Parijs door werkloosheid, slechte levensin i ddele nvoo rzie n i ng. m i soogst. honger en hoge broodprijzen.

De Revolutie en wat er verandert

De Franse Revolutie zelf voltrekt zicht in een aantal fasen. De eerste fase is de revolutie van dc welgestelde burgerij. Frankrijk krijgt een grondwet (1791) die begint met de Verklaring van de rechten van de mens en burger. Onze grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting cn drukpers zijn hier van afgeleid. In 1792 wordt dc monarchie afgeschaft en de republiek uitgeroepen. Hierna wordt de revolutie erg radikaal. Er wordt een kalender met een nieuwe jaarindeling ingevoerd, evenals de godsdienst van de Rede. Onder Robespierre gaat de Revolutie over in regelrechte terreur. Duizenden laten hun leven onder de guillotine. Van 1794 tot 1799 komt de Revolutie weer in gematigder handen. Veel nieuwe wetten op het gebied van bestuur, belastingen en het kiesrecht komen tot stand. In 1799 pleegt Napoleon een staatsgreep. Veel verworvenheden van dc Revolutie houdt hij in stand, andere schaft hij af.

De belangrijkste veranderingen door de Franse Revolutie zijn de afschaffing van de standenstaat en het invoeren van een grondwet. Voortaan is elke Fransman voor de wet gelijk.

De grondwet beperkt de macht van dc koning. De eigenlijke staatsmacht berust voortaan bij het volk. Dc Franse Revolutie heeft ook een belangrijke aanzet gegeven tot het vastleggen van regels én voorschriften in wetboeken. Het burgerlijk wetboek en het wetboek van strafrecht zijn hiervan voor ons belangrijke voorbeelden. Er komt voorts eenheid in het stelsel van munten, evenals in de maten en gewichten, die volgens het decimale stelsel worden ingedeeld. Ook komt er in principe een scheiding tussen staat en kerk. In dit opzicht breekt de Revolutie met een rijke en zinvolle traditie.

Tot slot

Nog veel tneer zou tc noemen zijn. We hopen een indruk gegeven te hebben dat naast het vele goede dat de Franse Revolutie bracht het godloze karakter ervan ons geen winst gebracht heeft. Integendeel. Niet voor niets spraken we juist in dit opzicht over een keerpunt in de geschiedenis. Als geen ander heeft Groen van Prinsterer aangevoeld en beleden dat de ideeën achter de Franse Revolutie, zoals het volstrekte zelfbeschikkingsrecht, moeten leiden tot een afkeer van dc levende God. God is uit het maatschappelijk leven verdwenen. Dan geldt ook hier: „Wie God verlaat, heeft smart op smart te vrezen". De kerkvader Augustinus heeft in zijn bekende boek over de stad Gods ondanks het ogenschijnlijk zegevieren van dc leugen over de waarheid, een belijdenis uitgesproken, waar ook wij troost uit kunnen en mogen putten: De kerk kan niet ten onder gaan. maar zal door alle gebeurtenissen heen alleen maar dichter bij de eindoverwinning komen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen