„Wij bereiden ons voor op een oorlog om die te voorkomen”

Luitenant-generaal A.C. de Jonge:

Adriaan de Jonge werd in 1930 tc Lisse geboren en groeide op binnen de Gereformeerde Gemeente in die plaats. In mei 1940 zag hij als jongen van 10 jaar de Duitse parachutisten landen. Later was hij getuige van luchtgevechten tussen Engelse en Duitse vliegtuigen en heeft hij de Canadese legers binnen zien trekken. „Dit alles heeft zeker bijgedragen tot mijn keuze voor het leger", vertelt hij nu. „De hele oorlog heeft op mij een diepe indruk gemaakt. Je gaat je vaderland met zijn vrijheid en dcmokratic meer waarderen. Daar wilde ik me voor inzetten, dat wilde ik verdedigen."

Vanaf 1949 studeerde De Jonge aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Daarna volgde een zeer afwisselende militaire loopbaan. Zo was hij pelctonscommandant in Korea, Commandant van het I lc Pantserinfantcriebataljon en Sous-Chef Operatiën bij dc Noordelijke Legergroep. Op 1 december 1986 werd Dc Jonge Chef-Staf bij AFCENT in de Limburgse plaats Brunsum.

Tegelijk werd hij toen bevorderd tot luitenant-gencraal, de op-één-na hoogste rang binnen het Nederlandse leger. Op dit moment bekleedt hij met slechts vier andere militairen deze rang.

En om het plaatje kompleet te maken: luitenant-generaal De Jonge is getrouwd cn vader van drie kinderen. Hoewel zijn bureau nog steeds in Brunsum staat, woont hij in Den Haag. waar hij en zijn vrouw ook lid zijn van de Nederlandse Hervormde gemeente. Toen ik hem opbelde voor een interview, trof ik het. Hij had net vakantie, dus

hoefde ik niet helemaal naar Zuid-Limburg af te reizen. In de werkkamer van zijn luxe flat hadden we een lang gesprek, afgewisseld door korte lessen in de krijgskunde. Mijn eerste vraag ging over zijn huidige werk.

AFCENT

„De Funktie van chef-staf is precies zoals de naam zegt. Ik ben chef van de staf van AFCENT. Dat wil zeggen dat ik alle plannen uitwerk, advies geef aan mijn baas, een Duitse viersterren-generaal cn voorstellen doe. Eigenlijk heb ik de leiding over het gebeuren op AFCENT. De meeste tijd ben ik dan ook in Brunsum te vinden."

„Maar laat ik eerst vertellen wat AFCENT is. AFCENT is een van de drie regionale kommando-centra van de NAVO en staat voor Allied Forccs Central Europe. De andere twee kommando centra zijn AFNORTH in Noord-Europa en AFSOUTH in Zuid-Europa. Hel gebied dat onder AFCENT valt, loopt van dc Deense grens tot de Zwitsers/Oostenrijkse grens."

„De taak van AFCENT is in het kort gezegd: in oorlogstijd kommando voeren over strijdkrachten van de luchten landmacht in Centraal-Europa en in vredestijd alle plannen voor oorlogstijd voorbereiden. In vredestijd kommandcren wij dus praklisch niets. Komt er echter een oorlogsdreiging, wat natuurlijk nooit te hopen is, dan konten wc, zoals wij dat noemen, in de ..time of tension" (spanningsfase) en wordt het kommando stapsgewijs overgeheveld naar AFCENT. Op een gegeven moment heeft Nederland dan niets meer te zeggen over haar eigen legerkorps, maar krijgt ze alle kommando's van de NAVO."

„Dc taak van AFCENT is dus voornamelijk het voorbereiden op ccn eventuele oorlogssituatie. Tegelijk hebben wij de hele belangrijke funktie van afschrikking. Zoals jc weet is dc NAVO een defensief verbond. Dat wil zeggen dat zij enkel wil verdedigen. Meer kan dc NAVO trouwens helemaal niet. Ook al zou ik met mijn Duitse kommandant morgen oorlog willen, dan kan dat helemaal niet. Dc strijdkrachten staan immers niet onder ons bevel. Dat gebeurt pas als er een oorlogsdreiging komt. Bovendien is de NAVO geen militaire organisatie, waar de generaals het voor het zeggen hebben, maar een politieke organisatie. Daar bestaat nogal eens misverstand over. Het zijn de ministers van Defensie cn van Buitenlandse zaken die het beleid van de NAVO bepalen. Wij voeren slechts uit. Maar ik zeg het nog eens. de belangrijkste taak van AFCENT en de hele NAVO is de vrede bewaren en oorlog voorkomen."

Maar oorlog voorkomen is toch niet genoeg. Dat zou immers betekenen dat het leger niet zou kunnen reageren als er toch een oorlog kwam.

„Nee, nee, alsjeblieft niet. Afschrikking moet natuurlijk wel geloofwaardig zijn. Dat kan alleen als je de spullen hebt en ze kunt bedienen, dus als je goed bent voorbereid op een oorlog."

Niet slecht gevochten

Vijftig jaar geleden brak de Tweede Wereldoorlog uit. Toen de oorlog zich ook naar Nederland uitbreidde, was de strijd hier snel beslecht. Was het Nederlandse leger toen niet goed voorbereid op een oorlog?

„Er waren denk ik twee belangrijke oorzaken voor de kapitulatie van Nederland. Ten eerste voerde Nederland in '39 een neutraliteitspolitiek. We vonden dat geweldig. We dachten: dc Eerste Wereldoorlog hebben we uitgezongen, dat zal nu wel weer zo gaan. Het ging echter niet zo."

„Het tweede punt is, dat het Duitse leger enorm getraind was en de Duitsers een aanvalslust van dc jewelste hadden. Dat had Hitier er wel ingepompt."

„Toch heeft het Nederlandse leger in mei '40 helemaal niet slecht gevochten. We hadden echter helemaal geen ervaring en een slechte uitrusting. Bovendien was de strijd absoluut niet gekoördineerd met wie dan ook. Tussen de Nederlandse linie en de Belgische linie zat een gat van vijftig kilometer. Toen de Fransen ons via Zeeland en Breda te hulp snelden op 12 mei, waren wij daar helemaal niet op berekend. Er waren bijna geen officieren die Frans spraken en er was niemand die de Franse organisatie kende. We begrepen er gewoon niets van. Het gevolg was, dat cr in de wanorde zelfs op de Fransen werd gevuurd."

Militaire lessen uit de oorlog

Heeft het Nederlandse leger een les getrokken uit de Tweede Wereldoorlog, wat betreft het voorbereiden op een oorlog?

„Jazeker, meer dan een. In de eerste plaats hebben we gezien dat een neutraliteitspolitiek niet meer werkt in deze tijd. We moeten juist samenwerken. Met z'n allen in ccn verband. Dan kunnen we niet meer afzonderlijk verslagen worden, zoals in de Tweede Wereldoorlog. Binnen zo'n verband moeten we samen plannen maken, samen trainen enzovoort." „Een tweede les die we uit de oorlog hebben getrokken is de kracht van de tank. Voor de oorlog hadden we nog

geen benul van het belang van de tank. Misschien ken je dat grapje van Colijn van voor de oorlog. Colijn werd opgebeld door een land met de vraag of we konden steunen met tanks. Vraagt Colijn: Wal wilt u? Een tank of alletwee de tanks?

Hahahaha... Mei dit grapje bedoelde men dat we bijna geen tanks hadden. De Duitsers hadden juist veel tanks en zij wisten er ook mee om te gaan. Zij werkten met het principe van groeperen, doorstoten en verspreiden. Dit gebruik van tanks hebben wij na dc oorlog min of meer van de Duitsers overgenomen."

U zei net dat vaderlandsliefde voor u een van de drijfveren was om in het leger te gaan. Nu we na de oorlog in NAVO-verhand ons land verdedigen, speelt deze vaderlandsliefde toch een veel mindere rol. De kans is immers groot dat je een ander tand dan het vaderland moet verdedigen. Maakt dat het motiveren van militairen niet moeilijker?

„Dat heb ik nooit zo ervaren. Het principe binnen de NAVO is ook zo dat ieder leger zijn eigen land of de toegangswegen daar naartoe verdedigt. Maar dan nog is het zo dat men ziet dat ieder land de andere landen binnen de NAVO moet helpen. Een aanval op een lid van de NAVO staat dan ook gelijk aan een aanval op alle leden."

Andere lessen uit de oorlog

Kunnen wij als Nederlandse volk uit de Tweede Wereldoorlog ook lessen trekken?

„Tja, valt er uit de geschiedenis te leren? Ik denk het wel. Ook uit de oorlog is een aantal lessen tc trekken. Bijvoorbeeld: laat je niet intimideren door je tegenstander. Wij zijn in dc Tweede Wereldoorlog door Hitier geïntimideerd en misleid. Daarnaast hebben we uit de oorlog geleerd dat vrede en vrijheid een groot goed is. En niet te vergeten het facisme en het nazisme. We hebben dat in de oorlog leren kennen en zeggen nu: dat nooit meer!"

Tijdens de oorlog, met name in het begin, zag toch lang niet iedereen dat zo? Ook in onze kringen waren er toch mensen die het nazidom als een goede afweer tegen het kommunisme zagen?

„Dat is waar. Maar je moet die mensen wel in hun tijd plaatsen. Het kommunisme was in die tijd een grote dreiging, vooral politiek gezien. Bovendien wakkerde Hitier die dreiging nog eens aan met suggestieve propaganda. Ook wij werden wel beïnvloed door die propaganda. Je had van die posters met: „Vecht tegen het bolsjewisme!" En dan zag je mannen met een gebalde vuist tegen een „smerige kommunist". Trouwens, we waren tijdens de oorlog lang niet zo op de hoogte van de Duitse praktijken in de koncentratiekampen als we nu zijn."

Nieuwe oorlog totaal andere

Als er nu in Europa een oorlog uitbreekt, zal die dan te vergelijken zijn met de Tweede Wereldoorlog?

„Ik denk hel niet. Ten eerste zal een nieuwe oorlog een oorlog op geweldig grote schaal zijn. Het zal bijna de hele wereld omvatten. Ten tweede is de uitwerking van de wapens nu veel vernietigender, en dan heb ik het niet eens over de kernwapens. Ook zal de burgerbevolking veel meer bij de oorlog betrokken zijn."

„En dan heb je natuurlijk de dreiging van de nucleaire en chemische wapens. Het is niet te hopen dat die ooit gebruikt zullen worden. Wij zeggen dat ook altijd: de kernwapens zijn er in de eerste plaats om een oorlog te voorkomen. Ter afschrikking dus. De andere partij moet weten dat we ze hebben. De NAVO heeft mede dankzij de kernwapens tijdens haar bestaan een oorlog weten te voorkomen. De Sowjets wisten immers dat wij ze zouden gebruiken als dat nodig was. Al moeten we er natuurlijk bij zeggen dat God ons geholpen heeft bij het bewaren van de vrede."

Is het nier zo dat er direkt naaide kernwapens zal worden gegrepen, als er nu een oorlog uitbreekt in Europa?

„Nee dat is niet zo. al wordt dat wel vaak gedacht. Als wc gelijk zouden beginnen met het volle partijtje nukleaire wapens, zou dat wellicht het einde van de wereld betekenen. Dat wil niemand, de NAVO niet en de Sowjets niet. Daarom hebben wij afgesproken: als de Sowjets ooit te ver gaan en bijvoorbeeld Bonn innemen, dan geven wij een paar kernwapens als waarschuwing. Dat noemen we de „First Use". Daarmee willen

we dan zeggen: ..Sowjets. jullie stoppen nu of je krijgt nog meer Hel is nu menens. Natuurlijk gooien we dan niet gelijk op Moskou en andere grote steden ..First I 'se" doe je op grote open vlaktes of watergebieden. Het moet een waarschuwing zijn zonder al Ie veel effckl. Daarna wachten we en dan pralen we met elkaar cn gaan we al dan niet over tot een wapenstilstand."

„In de eerste fase van de oorlog zal er dus met konventioncle (gewone) wapens worden gevochten. Wanneer de „First Use" in werking treedt, weet niemand. Dat willen wij ook niet zeggen. Als wij zouden zeggen: wij gooien onze eerste kernwapens na zeven dagen, dan denkt Rusland, wij kunnen dus een klein lokaal oorlogje beginnen. Wij kunnen Hamburg pakken zonder dat er iets gebeurt. Daarna houden wc een wapenstilstand en dan zeggen wc dat we de onderdrukte arbeiders hebben geholpen." „Het is dus niet zo dat iemand bij het minste of geringste op een knop zit te drukken."

Voorbereiden op een oorlog

Hoe bereidt het Nederlandse leger zich momenteel voor op een oorlog?

„Nederland heeft natuurlijk een bepaalde taak binnen het NAVO-verband. Die taak wordt in ccn planning omschreven. Daarin staan de grote lijnen: wij verwachten die en die eenheden en die moeten zus en zo uitgerust zijn. Deze richtlijnen moeten wij in Den Haag uitwerken. Er moet materiaal worden aangeschaft, dc eenheden moeten worden gevuld. In Nederland gebeurt dat grotendeels met dienstplichtigen. En dan krijg je bepaalde trainingsprogramma's en eisen waaraan wij moeten voldoen om onze taak in een oorlogssituatie te kunnen vervullen."

Is het niet moeilijk om je voor te bereiden op een oorlog als de oorlogsdreiging afneemt, zoals nu het geval is?

„Ja, dat is zeker. Maar toch... de dreiging neemt niet zo hard af als het lijkt hoor. Er staat nog steeds veel materiaal in Oost-Duitsland. Daarom zeg ik altijd tegen mijn mensen: we moeten vooral nuchter en waakzaam blijven. Ondanks de perestroika is de dreiging nog lang niet weg. Als Gorbatsjow door wat voor reden dan ook wegvalt en een ander neemt de macht over, dan kan alles weer teruggedraaid worden. En wat dan? "

„Maar het wordt voor ons inderdaad moeilijker om moderne dienstplichtigen te trainen. Die zeggen: „Dreiging? Waar heeft u het over? "

Maar stel dat de dreiging weI duidelijk afneemt. Is het over 10 d 15 jaar dan niet moeilijk om het leger nog paraat te houden?

„Da’s een moeilijke vraag. Ik zou het niet weten. Je zit dan natuurlijk ook met het feit dat de strijdkrachten teruggebracht moeten worden. De Sowjets zoveel procent en wij ook zoveel procent. De vraag is dan of we de dienstplichtigen nog zolang onder de wapenen kunnen houden. Moeten we meer naar een beroeps-of vrijwilligersleger, zoals de Amerikanen dat kennen? Of moeten we de dienstplicht inkorten? Ik durf het niet tc zeggen."

Oorlogsvoorbereiding voor de vrede

Is het voor een militair ook niet moeilijk om je voor te bereiden op iets, waarvan je hoopt dal het nooit gebeurt?

„Ja, dat is moeilijk, maar wel mooi. Het doel van die

voorbereiding is immers voorkoming van oorlog. Het klinkt misschien gek. maar om de vrede tc bewaren, moet je je voorbereiden op een oorlog."

U zegt dus eigenlijk: de funktie van het leger is voorkoming van oorlog. Houden we elkaar dan niet voor de gek? Als ik als militair aan het schieten ben op de schietbaan, oefen ik toch niet om een oorlog te voorkomen, maar om de vijand af te kunnen slaan?

„Ik zie het verschil niel zo. Misschien moet je het per niveau binnen het leger bekijken. Als jij als soldaat oefent op een schietbaan, dan schiet je om te raken. Dan oefen je om te doden. Dat is een feit. Maar de hele strijdmacht van de NAVO is op de been gebracht om een oorlog tc voorkomen."

„Trouwens, hoe kun je een oorlog voorkomen, als je als leger niet geloofwaardig overkomt. Daarom moet je ook oorlog kunnen voeren."

Maar toch blijft staan dat je train t, terwijl je hoopt dat je voor niets traint?

„Ja inderdaad. Het is daarom best wel eens moeilijk om jezelf voor te houden dat het nodig is. Je schiet cn traint en hoopt tegelijkertijd dat je het nooit in de praktijk hoeft te brengen. Toch moet je het serieus doen."

Bijbelse richtlijnen

Geeft de Bijbel volgens u richtlijnen voor het voeren van oorlog?

Ja, dat denk ik wel. Maar niet zoals de pacifisten het zeggen. Zij werpen me altijd voor de voeten: als iemand u op de wang slaat, keer hem ook de andere wang toe. Volgens mij slaat dat niet op niet oorlog voeren. Dat heeft betrekking op dc christelijke naastenliefde. Er staat nergens in de Bijbel dat je pacifist moet zijn.

Maar geeft de Bijbel geen grenzen aan voor het gebruik van bepaalde wapens?

Ja... ja... het zijn natuurlijk verschrikkelijke wapens, die chemische cn nukleaire wapens. Ik hoop ook dat ze nooit gebruikt hoeven te worden. Ik heb er ook mijn aarzelingen bij hoor. Maar als het nodig is. mag je ze niet ongebruikt laten.

Als u daar de verantwoordelijke voor zou zijn. zou u ze dan afvuren?

..Ik vind het verschrikkelijk moeilijk. Als de overheid beslist om een dergelijk wapen in uiterste noodzaak in te zetten, dient een generaal dit te gehoorzamen. Anders is een leger niet geloofwaardig. Wel vind ik dat je niet in het leger moet gaan, als je bijvoorbaat zegt: dat doe ik niet."

Kunt u het dan begrijpen dat mensen tegen wapengeweld zijn en de dienstplicht weigeren?

„Jazeker”.

Kunt u het ook begrijpen dat christelijke jongens, die het goed vinden dat er een leger is, en het niet eens zijn met dienstweigeraars. wel alles doen om onder de dienstplicht uit te komen?

„Nee. dienstplicht is volgens mij een christenplicht. Wij hebben immers veel vrijheid te verdedigen. Als je daarmee instemt en er toch onderuit wil komen, ben je inconsequent bezig."

Leiden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen