De plaats van de Gereformeerde Gemeenten in de Gereformeerde Gezindte

Dominee, wat verstaat u eigenlijk onder de Gereformeerde Gezindte? Want alleen over de naam heerst zelfs al verwarring.

Die vraag is niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Je kunt een brede cirkel trekken en zeggen: de Gereformeerde Gezindte omvat allen, die de gereformeerde belijdenis aanvaarden als gegrond op het Woord van God. Dan behoren de volgende kerken ertoe:

- de Nederlandse Hervormde Kerk (uitgezonderd de vrijzinnigen): - de Gereformeerde Kerken; - de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt; - de Nederlands Gereformeerde Kerken: - de Christelijke Gereformeerde Kerken: - Gereformeerde Gemeenten: - de Oud Gereformeerde Gemeenten: - de Gereformeerde Gemeenten in Nederland: - veel kleine groeperingen.

Maar je kunt de cirkel ook nauwer trekken en zeggen: tot de Gereformeerde Gezindte behoren alleen zij. die vanuit de gereformeerde belijdenis wensen te leven en de doorleving daarvan in het persoonlijk leven beklemtonen. Dan kom je tot een geheel andere lijst van kerken. Wc zouden dan kunnen noemen:

- een deel van de Nederlandse Hervormde Kerk (de Gereformeerde Bond en het Gekrookte Riet). - een deel van de Christelijke Gereformeerde Kerk (Bewaar het Pand). - de Gereformeerde Gemeenten. - dc Oud Gereformeerde Gemeenten. - de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. - enkele op zichzelf staande groepen.

Je zou kunnen zeggen, dat de Gereformeerde Gezindte, die verbonden zijn met de SGP of de RPF en het Reformatorisch Dagblad. Nu hebben we het steeds over 'Gereformeerd'. Dat begrip wordt verschillend ingevuld. Maar wij verstaan er onder:

a. persoonlijk gezien: door Woord en Geest wedergeboren te zijn: zonder wedergeboorte en waarachtige bekering zijn we niet gereformeerd.

b. kerkelijk gezien: teruggekeerd zijn tot de leer van de Schrift; de Heilige Geest heeft in de Reformatie de kerk gereformeerd. dat is: teruggebracht tot dc bijbelse leer.

Wijlen dominee Vergunst had een persoonlijke visie op de Gereformeerde Gezindte. Welke? Dominee Vergunst heeft de Gereformeerde Gezindte in een inleiding die hij eens gehouden heeft over 'Wie zou

niet wenen? ' vooral besproken vanuit de kerkelijke verdeeldheid. Hij zei hier het volgende over: ..Deze verdeeldheid moet ik als jammerlijk voor het volksleven. als schadelijk voor de delen van deze Gezindte zelf. veroordelen, bovenal acht ik ze zonde voor God. en dus onheilig en verwerpelijk te zijn.

Maar verder spreekt dominee Vergunst ook over een wed e rzij dse ko r ri ge re n d e werking binnen dc Gereformeerde Gezindte, waar hij dc wijsheid Gods in ziet. maar die er helaas weinig is. omdat er zo weinig naar elkaar geluisterd wordt, zodat men zich terugtrekt in zijn eigen kerkelijke positie.

Maar geldt dit niet luisteren naar elkaar dan op alk' fronten? Er is toch ook veel samenwerking binnen de Gereformeerde Gezindte?

Er is natuurlijk ontmoeting op het gebied van de politiek en het schoolgebeuren, maar waar het nu juist over gaat. dc verschillende inzichten op theologisch gebied, niet name die van de gedachten over de toecigening van het heil, ik geloof dat daar weinig gesprek over is. Wc lezen natuurlijk wel wat van elkaar, zij lezen 'De Saambinder' en wij de andere bladen, maar echt met elkaar spreken? Dat gebeurt nauwelijks. In de tijd van dominee Kersten is dat wel gebeurd, maar toen bleek al spoedig dat dc verschillen zo groot waren, dat ze niet samen konden optrekken.

Toch is het soms moeilijk om nu die verschillen aan te duiden. Neem nu bijvoorbeeld de Christelijke Gereformeerde Kerken: daarvan wordt al snel gezegd: dat is de kerk van de drie-verbondenleer. maar men begrijpt nauwelijks waar men het over heeft! Zijn die verschillen niet wat opgeschroefd. of was het in de tijd van ds. Kersten een groter verschil?

Ik denk. dat voor de oorlog die tegenstellingen veel scherper waren. Toen lagen de posities nog niet zo vast. Dominee Kersten heeft toen wel voor een bepaalde positie gekozen tegen Jongeleen. Deze predikant dreef dc drieverbondenleer zo op de spits dat gedoopten als kinderen Gods werden aangesproken. Maar de huidige christelijke ge re fo r m eerd e p red i k a n te n van 'Bewaar het Pand', drijven die drie-verbondenleer niet zo op de spits. Maar dat is wel hun theologisch klimaat geweest, hoewel ze dan niet staan in het klimaat van Jongeleen. maar meer in dat van professor Van der Schuit die géén verbondsautomatismc voorstond. Zijn visie op de drie-verbonden-Iccr tref je bij sommige oudvaders ook wel aan. Wij moeten dc drie-verbondenleer niet teveel vereenzelvigen met de leer van Jongeleen en de zijnen.

U had het daarnet over een theologisch klimaat. Uit welk klimaat komen onze gemeenten? Waar liggen onze wortels?

Allereerst in de Reformatie, maar dan toch vooral in de Nadere Reformatie. Al valt het me op. dat er in de laatste tijd ook veel aandacht voor Calvijn is.

Waarom begintijd Calvijn? greep men in de dan zo weinig terug op

Vroeger kenden onze mensen bijna niets van Calvijn. men kwam niet veel verder dan Hellenbroek en Brakel. De nadere reformatoren wisten wel van Dc Institutie, maar men had hem dikwijls niet in zijn bezit. De reden dat men zich in de Afscheiding meer aangetrokken voelde tot de-Nadere Reformatie is denk ik deze: in die tijd ontstonden de conventikels, de gezelschappen. De mensen kwamen bij elkaar, niet zozeer om theologische kennis op te doen. maar om op hun zielevragen antwoorden tc krijgen, en dan lazen ze dc oudvaders. dc mannen van de Nadere Reformatie. Omdat deze veel meer ingingen op allerlei zielsproblemen dan de mannen van de Reformatie. Waarmee ik zeker niet wil zeggen dat Calvijn niet bevindelijk was. maar je moet hem leren lezen.

Uiteindelijk zijn wij toch voortgekomen uit dat gezelschapsleven. dus de achting en liefde voor de geschriften van die oudvaders bleef ook bij ons doorwerken.

De oudvaders hebben vaak heel appellerend gepreekt, het lijkt of daar nu een kentering in is gekomen, de aksenten liggen wat anders.

Ja. dat is zo. Ze lazen een Smytegelt en een Brakel voor

de zielevragen. maar ook een Boslon en een Erskine. waardoor die oude christenen zich ook erg aangesproken voelden; dat evangelische, dat 'Christus alleen" als fundament leggen. De boodschap van een vrije toegang tot Christus voor de grootste deizondaren. Dit leefde ook in de harten van hen. die dc oudvaders lazen. Die taal verstonden ze ook. De strijd van 1953 heeft de tegenstellingen verscherpt, zou je zeggen, zodat men wat voorzichtiger is geworden in zijn uitdrukkingen, misschien wat enger in zijn standpunten. Het wordt nu ook vlug verkeerd verstaan. Dat is een vermagering! Onze kerken zijn gegroeid onder de leesdiensten, ze zijn goed gevoed door de oudvaders en de Schotten. En daarom zou je soms wensen dat die weer eens wat meer gelezen werden.

U hebt al iets verteld over de conventikels in de tijd van de Afscheiding. Welke rol heeft de Afscheiding nog meer gespeeld? Enerzijds moet men diep respekt hebben voor de mensen van de Afscheiding, omdat ze zoveel smaad geleden hebben om de reformatorische waarden te behouden, maar anderzijds zijn er dingen geweest die niet zo verheffend waren. Men heeft strijd gehad over allerlei zaken, waarover men elkaar soms vreselijk te lijf ging. onder andere over het ambtsgewaad, de D.K.O.. de berijming van de psalmen, de opleiding van predikanten, de zekerheid van het geloof, cn nog veel meer. Men noemde dm in die lijd dc zogenaamde liggingen, maar in 1907 kon men die verschillen van elkaar respekteren. Dat is een grote zegen geweest, hoewel deze later vaak weer a a ngeseh e rp t werden.

Dominee G. H. Kersten zocht in die tijd als eenheid de belijdenis, en de Dordtse kerkorde: en in de psalmen cn het ambtsgewaad liet hij de vrijheid. En hij hoopte dat de eenheid groeien zou. Het bevindelijk leven bond hen. dat hadden ze gemeen. De Ledeboerianen hanteerden een meer gemoedelijke prediking: bij de Kruisgemeenten was deze meer afsnijdend van wat van de mens was. Het grootste deel van onze gemeenten is uil dc Kruisgemeenten ontstaan.

Vindt u dat de oude schrijvers nu nog in de kerk gelezen zouden moeten worden?

Ik zou zeker aanbevelen om de oude schrijvers meer te lezen, maar dan moet dat wel door ouderlingen gedaan worden die goed kunnen lezen. En men moet ze vaak eerst herschrijven om ze begrijpelijk te maken. Maar ik wil ook niet van de gedachten van sommigen uitgaan, dat dc Heilige Geest de predikanten van nu niet meer leidt, alsof alleen het oude maar goed is.

Dominee Kersten had een eigen standpunt over de inhoud van de prediking. Wat stelde hij als kern van de inhoud van de prediking?

Hij wilde allereerst een theologisch fundament leggen. zodat de gemeente doorkneed zou worden in de waarheden van Gods Woord (voorwerpelijk). Maar daarbij gaf hij vooral veel aandacht aan de toeëigening van het heil (onderwerpelijk). Hierbij legde hij een sterke nadruk op de wedergeboorte en het geloofsleven, waarin hij sterk alleen naar Christus heenwees: daarbij wilde hij de uitverkiezing laten funklioneren.

Met welke kerken hebben wij raakvlakken?

Er zijn gelukkig raakvlakken. In de Gereformeerde Bond zijn predikanten (ik zeg niet: alle) die een schriftuurlijk bevindelijke prediking hebben. waarin wij ons herkennen. Dat heb je ook bij de predikanten van de Christelijke Gereformeerde Kerken bij de 'Bewaar het Pand'groep. en dat zou ik toch ook graag willen zeggen van de Oud-Gereformeerden, hoewel de schriftuitleg en de dogmatische ondergrond er wel ontbreekt. En van dc Gereformeerde Gemeenten in Nederland is toch altijd nog te merken dat we uit hetzelfde huis afkomstig zijn. Maar er blijven verschillen binnen deze kerken. De verbondenheid voelen wij het meest, niet alleen in een goede schriftverklaring, niet alleen in een zuivere leer. maar vooral als het bevindelijke leven erin naar voren komt. als het erover gaat hoe zondaren tot Christus worden geleid. Dan kan er ondanks de verschillen ook een gemeenschap der heiligen zijn.

Wat is het 'typisch eigene' onze gemeenten? van

Het typisch eigene is dacht ik toch de toeëigening van het heil. hel: ..Hoe krijg ik daar persoonlijk deel aan? " Hoe komt een zondaar aan het door Christus verkregen heil. en de leiding van Gods Geest hierin. De lijnen zijn dan misschien ook wel eens een beetje te strak doorgetrokken. Er is soms te weinig oog voor de verscheidenheid van het werk van de Heilige Geest en dc verschillende leidingen die de Heere met een mens houdt. Dan zegt men wel dat

de Heere souverein is. maar soms lijkt het dan toch alsof dc Heere al dc Zijnen op precies dezelfde manier bekeert Daar K wel eens te weinig oog voor! IV bevinding moet altijd getoetst worden aan dc Schrift.

Hebben wij in het geheet van de Gereformeerde Gezindte een bepaalde roeping?

Onze roeping kan op twee manieren opgevat worden. Enerzijds kan men zeggen: we moeten ons isolement bewaren, zodat we niet kwijtraken wat we bezitten, want door kontakten met anderen word je beïnvloed, maar anderzijds geldt: we moeten die kontakten zoeken, we hebben een roeping ten opzichte van anderen, ook als ze op een dwaalweg zouden zijn. Het gereformeerde erfgoed moet uitgedragen en bewaard worden. We hebben in de Gereformeerde Gezindte inderdaad een roeping, ik denk niet dat we die roeping vervullen door water in de wijn te doen (zo van: wat zijn jullie toch lieve, beste jongens), maar door soms gewoon eerlijk te zeggen: , .Ik ben het op deze punten niet met u eens. dat zie ik anders". Men mag best laten horen wat bij ons erg beklemtoond wordt (de persoonlijke toeëigening van het heil), en dan kunnen anderen ons misschien korrigeren op andere punten. Dat ontbreekt toch wel veel in dc Gereformeerde Gezindte als geheel.

We hebben gezien wat de raakvlakken en verschillen zijn tussen de kerken van de Gereformeerde Gezindte. Hoe zou u onze jongeren in deze tijd, waarin het isolement doorbroken wordt vooral door de reformatorische scholen, op willen wekken om zowel het één als het ander te betrachten (isolement èn kontakten zoeken)?

Ik wil jullie oproepen om ten eerste te blijven bij de drie sola's van de Reformatie (alleen de Schrift, alléén geloof, alléén genade). Die zou ik jullie op het hart willen binden. Het gaat niet goed wanneer deze drie sola's niet funktioneren. Er mag nooit iets boven de Schrift gesteld worden: er mag niets met het geloof worden vermengd, zelfs geen tranen en verbeteringen: genade moet genade blijven. Lees verder dc werken van dc reformatoren en nadere reformatoren. Er zijn veel goede boeken herschreven en voor jullie toegankelijk gemaakt. Leg vooral dc onderzoekende vragen van de-Nadere Reformatie aan je eigen hart en vraag je af: is mijn belijdenis wel beleving? Is mijn geloof wel echt? Is Christus mijn enige behoud en ken ik wel bij ondervinding wat droefheid naar God over de zonde en honger en dorst naar Christus is? Ik wil jullie opwekken de weg te gaan. die ds. G. H. Kersten toch voor ons uitgezet heeft, namelijk de weg van de Gereformeerde belijdenis, en een kerkelijk leven, geordend naar de Dordtse Kerkorde. Je mag best dankbaar zijn om wat onder ons bewaard is gebleven. De Bijbel wordt niet bekritiseerd. Je wordt eerlijk verteld, dat je bekeerd moet worden. Jezus wordt je gepredikt in Zijn gewilligheid en volheid. De Wet des Heeren staat als richtsnoer op je levenspad en het Evangelie roept je toe: ..Laat u met God verzoenen!" Kerkismc is niet goed. maar een gezond kerkelijk besef en liefde tot de kerk. waarin de Heere je deed geboren worden is bijzonder waardevol. Ik hoop dat dit vraaggesprek mag bijdragen aan dat gezonde kerkelijke besef bij jullie.

Dominee, heel hartelijk dank voor dil vraaggesprek!

Hendrik Ido Ambacht B. S. van Groningen

Krimpen aan den IJssel R. Ruit-van Dodeweerd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen