Er is maar één Bijbel

Wij zijn er aan gewend geraakt dat we de Bijbel in onze eigen taal kunnen lezen.

Op dit moment zijn er nog honderden talen waarin de Bijbel nog nooit is vertaald. Veel mensen blijven daardoor builen de verkondiging van het Evangelie of moeten zich behelpen met een vertaling die ze niet goed kunnen begrijpen. Dc Joden uit Handelingen 2 die hel Pinksterwondcr meemaakten, riepen verwonderd uit: 'En hoe horen wij hen een iegelijk in onze eigen taal. in welke wij geboren zijn? ' Deze tekst geeft duidelijk aan dat ieder mens op aarde Gods Woord in zijn moedertaal mag horen.

Voor veel vertalers is dat dc drijfveer (geweest) om zich in te zetten voor het vertalen van de Bijbel.

In dit artikel gaat het overéén (vrije) vertaling van de Bijbel in het Nederlands. Het Boek.

Omdat Het Boek. dat in I988 verscheen, ook in onze gemeenten wel gelezen wordt, is het goed om eens precies te kijken wat Het Boek nu eigenlijk is.

De grondtekst

Voordat we verder ingaan op Het Boek. moeten eerst duidelijk worden hoe we van de bijbel schrijvers gekomen zijn tot de zakbi jbel die ieder van ons heeft. Dc schri jvers van dc bi jbelboeken hebben het Woord van God gehoord of gezien in dromen, visioenen of direkte openbaring van God. Deze boodschap hebben zij. geïnspireerd door de Heilige Geesl. op papyrus of perkament geschreven: hel Oude Testament in het Hebreeuws, het Nieuwe Testament in het Grieks. Deze originele teksten zijn dc eigenli jke Bijbel. Helaas zijn al deze teksten verloren gegaan. We hebben bijvoorbeeld de originele brief die Paulus schreef aan de gemeente van Rome. dus niel meer over. Gelukkig zijn al deze geschriften wel vele malen overgeschreven. Duizenden van deze 'kopieën' zi jn teruggevonden. Met de Engelse Westminster Confession geloven wc dat 'God door Zijn bijzondere zorg en voorzienigheid de (oorspronkelijke) Bi jbel zuiver heeft bewaard." (artikel 1. 8).

Vertalen

Omdat niet iedereen Hebreeuws en Grieks kan lezen, moet de Bijbel vertaald worden. Dat is al in de eerste eeuwen van onze jaartelling gebeurd door kerkvader

Hiëronymus in het Latijn: in dc zeventiende eeuw is dat door dc Statenvertalers in het Nederlands gebeurd: en in de loop van dc tijd zijn er vele vertalingen in onze laai verschenen. Als je al die vertalingen naast elkaar legt. zie je dat elke vertaling weer anders is. Het is ook ontzettend moeilijk om goed in het Nederlands weer te geven wat God in de originele tekst bedoeld heeft. Dat is dan ook de reden waarom er zoveel kanttekeningen bij de Statenvertaling staan: die leggen uit wat de vertalers niet in dc tekst zelf konden weergeven. Soms heeft een Grieks woord bijvoorbeeld drie betekenissen. terwijl je in de vertaling er maar één terugvindt.

Dan wordt in een kanttekening uitgelegd dat er meer betekenissen zijn. Kortom, iedere vertaling is op sommige punten maar een benadering van de originele tekst.

Verschillende manieren om te vertalen

Er bestaan verschillende manieren om tc vertalen. De ene vertaler blijft dicht bij de grondtekst cn probeert 7.0 letterlijk mogelijk weer te geven wat daar staat; dat doet bijvoorbeeld de Latijnse vertaling (dc Vulgaat), maar ook de Statenvertaling en. in mindere mate, de Nieuwe vertaling van 1951. Andere vertalers leggen juist de nadruk op de begrijpelijkheid van hel Nederlands: de vertaling moet goed leesbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn Groot.

Nieuws en Het Boek. Het is opvallend dat met name in de twintigste eeuw deze laatste methode veel gebruikt wordt. Misschien heeft dat te maken met de ontkerkelijking: in vorige eeuwen was bi jna iedereen kerkelijk meelevend cn was bijbels taalgebruik vanzelfsprekend; maar omdat steeds meer mensen buiten de kerk terecht zijn gekomen, wil men proberen door beter leesbare vertalingen deze mensen met de boodschap van Gods Woord te bereiken.

De Living Bible en Het Boek

In dc jaren vi jftig merkte Kenncth Taylor, een Amerikaans theoloog, dat zijn kinderen nauwelijks begrepen wal hij uit de King James vertaling aan tafel las. Toen hij een keer 2 Timotheüs 2:1-8 las cn hen vroeg wat er werd bedoeld, moesten zij het antwoord schuldig blijven.

Nadat hij in eenvoudige woorden het gedeelte had uilgelegd, zei zijn dochter: 'Waarom hebt u dat dan niet direkt gezegd. Pap? ' Hierdoor aan het denken gezet, schreef hij elke dag een navertelling van een gedeelte uit de Bijbel.

Later is dit uitgewerkt in de Living Bible, ccn parafrase (niet-letterlijke vertaling) van dc Bijbel. In meer dan honderd talen wordt dit voorbeeld gevolgd; ook in het Nederlands is een dergeli jke parafrase verschenen, die men Het Boek heeft genoemd.

Het Boek - methode en bedoeling

De namen van de vertalers van liet Boek zijn bewust onbekend gehouden. Wel is bekend dat van dc vertalers behalve deskundigheid in talen en theologie, ook een persoonlijke verhouding met God gevraagd werd. Daar moesten ze ook een getuigenis van afleggen. Vervolgens heeft men verschillende vertalingen in het Engels, Duits en Nederlands op een rij gezet (o.a. Statenvertaling, Nieuwe Vertaling, King James, Living Bible), met elkaar vergeleken en voor een nieuwe verwoording van dc tekst gekozen.

Daarna heeft men deze vertaling voorgelegd aan theologen en taalwetenschappers; tenslotte is de vertaling beoordeeld aan de hand van de grondtekst.

De vertalers hebben nietwoord-voor-woord vertaald, maar gedachte-voor-gedachte, zoals ze dat noemen. Zij vinden het erg belangri jk dat de Bijbellezer begri jpt wat er bedoeld wordt. Desnoods worden cr daarom zinnen omgegooid, woorden toegevoegd, woorden weggelaten of met een omschrijving weergegeven. Om die reden is Hei Boek geen vertaling, maar een verwoording, of parafrase.

Bezwaren tegen Het Boek

Ik wil nu ccn waardering geven van Het Boek. Eerst wil ik een aantal negatieve punten noemen.

1. Mijn belangrijkste bezwaar tegen Het Boek is dat het tot stand is gekomen op basis van een aantal andere vertalingen.

De grondtekst is er pas op het laatst bijgehaald. Je zou dat kunnen vergelijken met de situatie datje een verhaal over iemand hoort van anderen. Pas later hoor je het echte verhaal van de persoon zelf.

Het is heel moeilijk om dan nog een juist beeld te hebben van wat cr nu echt is gebeurd.

2. De vertalers van Het Boek vonden het belangrijker dat het leesbaar was dan dat het betrouwbaar was. Veel begrippen zoals welbehagen, zonde, genade rechtvaardigmaking. verzoenen zi jn in omschrijvingen weergegeven. Gods welbehagen wordt bijvoorbeeld weergegeven met 'liefde en goedkeuring' (Psalm 89:18).

Rechtvaardigen wordt vaak vertaald met 'vergeven' of 'in orde komen', 'in het reine komen' (Lukas 18:14;

Galaten 3:8). Het woord dat in de Statenvertaling met 'verzoenen' wordt weergegeven (Psalm 65:4), is in Het Boek 'vergeven'; toch betekenen beide woorden niet hetzelfde. Prediken (met gezag spreken) in dc Statenvertaling wordt in Het Boek 'vertellen', wat veel vrijblijvender is (Markus 1:15). Het taalgebruik van Het Boek wordt daardoor veel vlakker en mist

wezenlijke nolics. Nu is een begrip als 'rechtvaardigmaking' niet direkt duidelijk, maar dat was het vier eeuwen geleden ook niet. Het is veel beter om zo'n begrip te laten slaan, en in kanttekeningen of kommentaren uit te leggen.

3. Het Boek is een parafrase, geen vertaling. Op zichzelf is dat geen probleem: een kinderbijbel is ook een (tamelijk vrije) parafrase, en die wordt onder ons veel gebruikt. Maar Het Boek lijkt zo veel op een vertaling (meer dan een kinderbijbel), dat men snel geneigd om het als een Bijbel te gebruiken. Een tweede bezwaar van een parafrase is dat zinnen of woorden die in de grondtekst meer betekenissen kunnen hebben. In Het Boek is heel vaak gekozen voor één uitleg (om wille van de duidelijkheid), waardoor alle andere interpretaties bijvoorbaat uitgesloten zijn. In bijvoorbeeld dc Statenvertaling is echter bewust zo vertaald dat er meer interpretaties mogelijk zijn.

Een voorbeeld is 2 Korinthe 12:9, waar staat: Mijn genade is u genoeg'. Het Boek heeft: Dat Ik altijd bij u ben, is genoeg'. Misschien is deze invulling van het woord 'genade' wel goed, maar dan is dat nog altijd maar écn stukje van de volle betekenis. Genade betekent hier veel meer dan dat God Paulus nabij is.

Hetzelfde geldt voor het woord 'vervullen' in het Nieuwe Testament. De kanttekeningen geven bij Mattheüs 5:17b voor dit woord drie betekenissen: erklaren. onderhouden en volbrengen. Het Boek heeft hier: Ik ben gekomen om er de volle betekenis aan te geven.' 4. In hun ijver om de vertaling eigentijds te maken, zijn de vertalers wel eens doorgeschoten. '"Genoeg gekletst", vond Joab' (2 Samuël 18:14a). En in Markus 10:49 roepen de toeschouwers legen Bartimeüs: Je boft'. Dc GBS-brochure over Het Boek spreckl hiervan terecht over de 'praatstijl van een roman'. De Bijbel is een heilig boek, en de taal moet daar wel bij passen.

Positieve punten, maar...

Er zijn ook posilieve punten te noemen.

1. De vertalers van Het Boek komen uil orthodox-evangelische kring. Dat ze vast willen houden aan de eenheid en betrouwbaarheid van de Bijbel, blijkt uit de inleidingen die voorafgaan aan de bi j-belboeken. Uil de vertaling van Jesaja 7:14 blijkt dat de vertalers geloven dat Maria maagd was. Dat zij geloven in dc goddelijke inspiratie zien we in 2 Timotheüs 3:16. Overigens zou de vraag gesteld kunnen worden of zij de gereformeerde leer volledig onderschrijven.

2. Hel taalgebruik is vaak direkler en begrijpelijker dan dal van de Statenvertaling. Als jc een gedeelte leest in Het Boek, dan is dat soms heel verhelderend. Vooral de wetgeving in het Oude Testament is moeilijk geformuleerd; in Het Boek wordt duidelijker wat cr bedoeld is (vergelijk de teksten in het kader). Zo is het ook de bedoeling geweest van de al eerder genoemde Kcnneth Taylor, namelijk als verhelderende navertclling bij dc oude vertaling. Voor een globale indruk van dc inhoud van sommige gedeelten kan deze 'kinder'bijbel voor volwassenen - als eerste kennismaking - goede dienst bewijzen.

Voorwaarde is dan wel dat Het Boek niet het enige is dal gelezen wordt, maar dat het naast dc Statenvertaling gebruikt wordt. Bij andere (juist vaak leerstel llige) gedeelten is de weergave te vrij; onzuiver en soms zelfs misleidend. Dat is heel jammer, want daarom kan ook gebruik voor 'beginners' niet aangeraden worden.

Literatuur:

L.M.P. Scholten, Het Boek, een onbetrouwbare gids. (GBS-brochure)

Dr. H.W. Hollander, Spectrum van bijbelvertalingen. Zoetermeer 1994.

Konklusies

1. Hel Boek is geen vertaling, maar een navertelling van de Bijbel. En kan dan ook niet in de plaats van de Bijbel gebruikt worden.

2. Omdat het slechts een parafrase is, kun je je dus nooit beroepen op een tekst uit Het Boek. Op eenzelfde manier kun je je gelijk niet aantonen door uit de kinderbijbel van Vreugdenhil te citeren.

3. Er is maar één Bijbel, en dat is de grondtekst. Naar die bron moeten we iedere keer weer terug. Daarvoor kunnen we goed gebruik maken van de Statenvertaling. Die is als getrouwe weergave van de grondtekst nog steeds de beste vertaling in het Nederlands. Desondanks kan ook de Statenvertaling niet steeds de volle rijkdom van dc Schrift weergeven.

Daarvoor is voortdurend onderzoek nodig van de kanttekeningen. van kommentaren, maar ook van andere vertalingen (bijvoorbeeld Kind James-version).

4. Het Boek staat te ver af van de grondtekst en vertoont te vaak eenzijdigheden cn zelfs tekortkomingen in de weergave om een betrouwbaar hulpmiddel te kunnen zijn bij de bestudering van de Bijbel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen