Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Onderzoekt uzelven of gij in het geloof zijt...

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Onderzoekt uzelven of gij in het geloof zijt...

15 minuten leestijd Arcering uitzetten

Zelfonderzoek, zelfbeproeving en zelfbedrog. Drie woorden waarover je misschien wel eens iels hoorl in de preek. Vooral tijdens de preek voorafgaand aan het Heilig Avondmaal en tijdens de voorbereidings-en nabetrachtingspreek hoor je deze woorden vaak. Misschien denk je wel: wat houdt dat eigenlijk nu in. dat je jezelf moet onderzoeken? Waarom is zelfonderzoek nodig? Kun je jezelf ook bedriegen? Over deze dingen hebben we gesproken met ds../. Baaijens uit Enkhuizen. Ds. Baaijens is met enige onderbrekingen al 57 jaar betrokken bij het jeugdwerk, als verenigingslid. bestuurslid en op dit moment als deputaat. Hij is reeds 26 jaar dominee en heeft op deze manier ook veel met jongeren te maken.

Dominee, wij willen met u nadenken over zelfonderzoek. Het woord 'zelfonderzoek' komt niet letterlijk in Gods Woord voor. maar wel komt veel keetvoor 'onderzoek uzelf'. zowel in het Oude als het Nieuwe Testament. Kunt u aan de hand van voorheelden dit woord wat verduidelijken?

Onderzoek vindt plaats naar iets dat verborgen is. geheimen in zich bergt of vragen oproept. De wetenschap is hiermee bezig, overheden en rechters onderzoeken zaken en geschillen. En ook elk mens heeft vragen waar antwoord op gezocht wordt. Bijvoorbeeld over dingen van het leven van alledag, die van groot belang zijn voor onzc ontwikkeling of toekomst. Of vragen over de samenleving of over de verhouding tot onze naaste. We onderzoeken dit alles om de werkelijkheid voor ogen le krijgen.

Hoe is mijn verhouding met God?

Daarmee verweven en toch daarboven uitgaand, kunnen er in het hart van dc mens geestelijke vragen leven: wie ben ik? Hoe is mijn verhouding lot God? I loc is het nu in mijn hart gesteld? Waar gaat hel om in mijn leven? Wat bepaalt mijn levens-ding? Over deze vragen gaal hel in dil vraaggesprek.

Zelfonderzoek dient om de waarheid, de zuiverheid van het onderzochte aan het licht te brengen. Dit blijkt al bij het allereerste onderzoek waarvan de Bijbel spreekt. God zoekt Adam op na zijn zonde van ongehoorzaamheid met dc vraag: 'Hebt gij van die boom gegeten, van welke Ik u gebood, dat gij daarvan niet eten zoudt? ' Dc gevolgen van die ongehoorzaamheid waren reeds merkbaar in dc angst voor God en het gevoel van naaktheid. Bij het onderzoek komt nog meer aan het licht: schuld op een ander werpen en het verwijten van God, dus: dc ontstane werkelijkheid van verbroken verhouding en dc innerlijke verdorvenheid. We zien hier dat God Adam bracht tol zelfonderzoek door hem te toetsen aan de hand van Zijn Woord of gebod, dat Hij aan hem ghad gegeven. Dat is zelfonderzoek. Bij deze toetsing aan Gods eigen Woord komt de waarheid van de overtreding met al haar gevolgen

aan het licht. Alleen Gods Woord is de waarheid (Johannes 17:17) en laat dc/.c zien.

Toetsen aan Gods Woord

Als de zuivere toetssteen van Gods Woord niet wordt gehanteerd, leidt dil tol ontsporing. De uitkomst van het onderzoek is dan niet zuiver. We zien dit bijvoorbeeld gebeuren bij dc vrienden van Job. Deze vrienden oordeelden naar de omstandigheden. De farizeeërs onderzochten de Heere Jezus over Zijn Persoon en leer. Omdat zij deze niel aan dc Schrift toetsten (Johannes 5:39). die van Hem getuigen, zagen ze niet wie Hij was. In Richteren 17 zien we Micha die zich van de gunst des Heeren dacht te verzekeren door een leviet in dienst te nemen als priester, terwijl hij mei zijn afgoderij het gebod Gods overtrad. Dil zijn zo wat voorbeelden waarin duidelijk naar voren komt tot welke ontsporing zelfonderzoek leidt, als dit niet gebeurt aan de hand van de Schrift.

De Bijbel spreekt ook nog over 'doorzoeken'. Is dit iets anders dan onderzoeken? Ook is er sprake van doorzoeken door de IIe ere en door mensen. Wat is liet onderscheid?

Bij onderzoeken gaat het erom de gesteldheid van het hart te kennen: en ik wel waar voor God? Doorzoeken ziet meer op het opsporen van oorzaken. Gods beweegredenen kunnen niet onderzocht worden voorzover Hij deze ons niet bekendmaakt. Romeinen 11:33 spreekt van: Hoe ondoorzoekclijk zijn Zijn oordelen? ' Bij ons mensen is dit anders. Hoe komen we tot een bepaalde levenshouding? Jercmia noemt in Klaagliederen 3:40 beide woorden: nderzoeken en doorzoeken. Wat waren de oorzaken van het gaan op de zondige wegen? God doorzoekt het binnenste van de mens. Maar ook wij worden geroepen ons nauw te doorzoeken (Zefanja 2:1). opdat de oorzaak van het kwade duidelijk zal worden: et schaamteloos doorgaan in de zonden.

In hel Nieuwe Testament wordt gebruikt. In de loutering komt immers al het onzuivere, ook in onze motieven, naar boven. Nietalleen het zondige denken en doen zelf komen dan naar boven, maar ook de aanleiding hiertoe.

Waarom zelfonderzoek nodig?

We welen nu wat het onderzoek van onszelf inhoudt. Waarom is zelfonderzoek eigenlijk nodig? Zelfonderzoek is nodig, omdat wij allen door God onderzocht zullen worden. In dit leven handelt Hij reeds dikwijls naar dc uitkomst hiervan. Bijzonder geldt dit bij ons sterven cn op de oordeelsdag. Bij zelfonderzoek gaat het er dus om: Kan ik dit doorslaan? ' of anders gezegd: Hoe ziet God mij? ' Job houdt liet zijn vrienden voor: al het goed zijn, als Hij u zal onderzoeken? Paulus schrijft het aan de gemeente van Korinthe: Want wij allen moeten geopenbaard worden voor dc rechterstoel van Christus, opdat een iegelijk wegdragc, heigeen door het lichaam geschiedt, naardat hij gedaan heefl. hetzij goed. hetzij kwaad' (2 Korinthe 5:10). De Korinthiërs wilden Paulus onderzoeken of hij een ware apostel was. maar Paulus vermaant hen: Onderzoekt uzelven of gij in het geloof zijt. beproeft uzelven. Of kent gij uzelvcn niet. dat Jezus Christus in u is? Tenzij dat gij enigzinsverwerpelijk zijt' (2 Korinthe 13:5). Immers, zonder geloof is het onmogelijk God te behagen (Hebreen 11:6). Dieniet geloofd zal hebben, zal verdoemd worden, zegt de Schrift.

Zelfonderzoek zaak van leven of dood

Uit al dc/.c voorbeelden blijkt hoe geweldig belangrijk zelfonderzoek is. Dit zelfonderzoek moet de hoogste voorrang krijgen in ons leven, want het gaat hierbij letterlijk om leven of dood. Dil geldt alle mensen, dus ook jonge mensen. Alle mensen moeten sterven, jonge en oude, cn daarom moeten wij de genadetijd. waarvan niemand de lengte weet, gebruiken. Als we jong zijn. denken we vaak: 'Als ik oud ben', maar wie weet hoe spoedig onze genadetijd voorbij is. Zelfonderzoek is dus een dringende zaak. die geen uitstel kan lijden.

In de preek komen de woorden 'zelfbeproeving' en 'zelfonderzoek' naar voren. Hel is vaak voor jongeren moeilijk deze woorden inhoud te geven: hoe kom je er nu achter hoe je persoonlijke verhouding tot God is? Zou u nog iets hierover kunnen zeggen?

Gods Woord roept ons op om de Schriften te onderzoeken, omdat die van Jezus Christus getuigen, in Wie alleen behoudenis is. Ook de weg tot Hem wordt hierin duidelijk aangewezen. Paulus doet dit in het bijzonder in de Romeinenbrief, waarin de drie stukken, zoals de Catechismus die behandelt, uitvoerig worden beschreven. Het is de Heilige Geest, Die zondaren overtuigt van zonde, gerechtigheid en oordeel en ook Christus verheerlijkt en Hem tot zaligheid leert kennen. Die Geest werkt door het Woord, Zijn eigen getuigenis.

Gods Woord is een Lamp

Daarom moeten wc het Woord ter hand nemen en ons er trouw onder neerzetten in Gods huis. I Iet Woord wordt een Lamp genoemd, die licht uitstraalt. Maar om dat licht te kunnen zien. zijn ogen onmisbaar. Het Woord is een geestelijke Lamp, door Gods Geest ontstoken. Onze zielsogen zijn echter gesloten, wij zijn geestelijk blind. Daarom is de werking van Gods Geest onmisbaar, Die blinden het gezicht geelt. David bidt erom: Ontdek mijn ogen, dat ik aanschouwe de wonderen van Uw wet' (Psalm 119:18). Daarom is ook een hartelijk gebed om Gods Geest nodig als we onszelf onderzoeken bij het licht van Gods Woord. Het maakt dan geen verschil uit of we oud of jong zijn, meer of minder geleerd hebben; dit geldt allen.

Paulus wekt de gehele gemeente van Korinthe op om zichzelf le onderzoeken. Hij weet ook wel dat koren en kaf dooreengemengd zijn, zoals dc Heere Jezus geleerd heeft. Waar nu het ware geloof gemist wordt, zal het onderzoek enkel verstandelijk zijn cn daarom oppervlakkig gebeuren met een groot gevaar dat we onszelf bedriegen. Want alleen dc geestelijke mens, dus die een nieuw geestelijk leven ontvangen heeft, verslaat de dingen die des Gcestes Gods zijn (f Korinthe 2:15). Bij onbekeerden kan zelfonderzoek ook erg nuttig zijn als het leidt tot ontdekking aan het gemis van God. waardoor er een ernstig zoeken en vragen ontstaat.

Moet de hele gemeente zich beproeven?

hl het formulier om het Heilig Avondmaal le bedienen, is ook sprake van zelfbeproeving. Moeten hier alleen de avotulmaalgangers zich beproeven of geldt dit de hele gemeente en dus ook jongeren die nog niet aan het Avondmaal mogen deelnemen?

Zeitbcproeving ziet in het bijzonder op het zich toetsen aan het Woord van God. Het wijst op het in het vuur brengen, zoals de goudsmid doet bij edele metalen: lle onzuivere bestanddelen worden dan weggebrand. Zo is het ook bij de beproeving van het geloof, waarvan Paulus in 2 Korinthe 13:5 spreekt. God Zelf doet vaak als de goudsmid: ij loutert door verdrukking en door lijden. De uitkomst is dan tot eer van God. Zijn werk blinkt uit. De gelovige weerkaatst weer het Beeld Gods, zoals de goudsmid weerspiegelt in het glimmende goud (1 Petrus 1:17). Ook de schijn-cn tijdgelovige komt dan openbaar. Deze vallen dan af.

De gehele gemeente heeft zich le beproeven, dus ook jonge mensen. Om zichzelf juist te beproeven, moet er wel geloof zijn, want beproeven is een gcloofswerk. Het is daarbij als met de oproep tot bekering. Deze komt ook tot allen, maar niet allen horen. Enkel zij, wie het oor doorboord wordt, horen deze oproep. Toch pleit dit anderen niet vrij, want hel is ccn schuldige onmacht. Dal dient ons als een smekeling uit tc drijven tot God. biddend om de genade van de Heilige Geest. Dan kan. zoals ik eerder zei. de beproeving van zichzelf, ook bij jonge mensen, leiden tot een gemis van God en een ernstig zoeken en vragen.

In artikel 35 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis staat dat niemand zich tot het Avondmaal hoort te begeven zonder zich eerst wel beproefd le hebben; opdat hij etende van dit brood en drinkende uit deze drinkbeker, niet eten en drinken zichzelf een oordeel (I KorintheII : 29). Betekent dil dat men zich geen oordeel kan eten en drinken na zich oprecht beproefd te hebben? Of moeten we dil anders lezen?

Door onwaardig te eten en te drinken, haalt men een oordeel over zich, doordat men het lichaam en bloed des Heeren niet onderscheidt. Dit betekent dat men geen oog heeft voor de heiligheid en diepe betekenis van deze maaltijd. Zich wel beproefd hebben, betekent dat men zich na toetsing zich 'alzo gezind' bevonden hecli. dat i.s. zoals het formulier aangeeft, in dc drie stukken waarin de waarachtige beproeving bestaal. In de eerste plaat is dit een mishagen aan zichzelf hebben. In de tweede plaats, of het geloof cr is in de gewisse belofte van God dal al zijn zonden door het lijden en sterven van Chrsitus vergeven zijn en Zijn gerechtigheid toegerekend en geschonken is. Tenslotte of de gezindheid er is voortaan dankbaarheid aan God te bewijzen.

Alzo gezind zijn

Als men dan "alzo gezind' is, dat is: als men niet vreemd is van de beleving van deze drie stukken, al kan het met veel bestrijding en gebrek gepaard gan, zoals het formulier daar ook over spreekt, dan zal God deze houden voor waardige disgenoten en zulkcn zeker in genade aannemen. Als men niet 'alzo gezind' is, is er geen plaats aan deze dis.

David bidt in Psalm 139 of God zijn hart wil doorgronden en bezien of er een schadelijke weg is bij hem en of God hem dan op de eeuwige weg wil leiden. Waarom bidden juist Gods kinderen zo'n gebed?

Gods kinderen kennen iets van hun eigen blindheid. David was een kind van God en kende daarom iets van zijn blindheid en daarbij van verborgen schuilhoeken van zijn hart (Psalm 19:13).

Bunyan wijst in zijn boek "De heilige oorlog' aan dat in die

verborgen hoeken van het hart zich veel diabolisten schuilhouden. die wachten op ccn gunstigogenblik om tot zonden te bewegen. Onder diabolisten verstaat Bunyan hier de handlangers van dc duivel. Dit zijn met name ook onze verdorven begeerten cn verlangens. Alleen God kent het hart volkomen en alleen Ilij kan Zijn licht in alle schuilhoeken laten schijnen. zodat de ziel bij het zelfonderzoek met de hulp des Heeren beter op de hoede is. De Heere laat dan ook alle verkeerdheid (schadelijke wegen) zien cn leidt ons op dc weg naar Hem toe (de eeuwige weg).

David roept hier dus de hulp des Heeren in bij het zelfonderzoek. Hi j doet dit. omdat hij weet dat het onderzoek bij eigen licht veel verborgen doet blijven.

In Psalm 26 zien we juist het tegenovergestelde. Hier vraagt David aan de Heere: 'Proef mij HEERE en verzoek mij: toets mijn nieren en mijn hart. Want Uw goedertierenheid is voor mijn ogen en ik wandel in Uw waarheid.' Is David hij dit zelfonderzoek niet te optimistisch over zichzelf? Eerder in ons gesprek zagen we dat zelfonderzoek leidt tot zondekennis. Kan zelfonderzoek ook tot deze konklusie leiden?

Hel gaat in Psalm 26 niet over het vrij zijn van de zonde en overtreding, maar vrij van zondig bedoelen. David stelt zijn hele betrouwen op de Heere zijn God. Het toetsen van de nieren (begeren) en hart (bedoelen) zal aan het licht brengen dat de Heere werkelijk zijn Steun en Toeverlaat is. En dat niet uit David zelf, maar door de genade van God.

Hoe onderzoeken?

Hoe kunnen wij welen of we ons op de juiste wijze onderzoeken? Is dat niet altijd het werk van God?

De vraag of we ons juist onderzoeken, geldt jongeren en ouderen. Voor allen geldt: dc kennis van de toetssteen. Gods Woord, is nodig. Deze kennis is over het algemeen bij jongeren minder. want niemand wordt met kennis geboren. Deze moet worden bijgebracht en wij moeten onszelf daarin oefenen.

Geheiligde kennis onmisbaar

Als dit mei ernst gebeun dan kunnen jongeren in verstandelijke kennis ouderen soms overtreffen. Maar ik heb eerder gezegd, dat een geheiligde kennis onmisbaar is. Anders maakt kennis opgeblazen en menen we wel tot goed onderzoek in staat le zijn. De uitkomst van het onderzoek is cr dan ook naar. Gods volk leert al meer en meer niets recht tc kunnen doen zonder de I leere en vreest voor zelfbedrog.

Kan iemand zich ook op de verkeerde wijze onderzoeken? Bijvoorbeeld iemand die neerslachtig is, trekt vaak alle oordelen en straffen uit Gods Woord naar zich toe, zonder dat dit het geval hoeft te zijn? Wal heeft u tot deze mensen te zeggen?

De opdracht om onszelf te onderzoeken houdt in. dat de uitkomst niet van tevoren vaststaat. Dat iemand zich op een verkeerde wijze kan beproeven hoeft geen vraag te zijn. want wij belijden toch naar Gods Woord niet slechts verkeerd te doen. maar verkeerd te zijn? Wi j zijn toch verdorven mensen. onbekwaam tot enig geestelijk goed en geneigd tot alle kwaad? Daarbij kunnen ook nog verstandelijke of geestelijke afwijkingen komen, of bepaalde karaktertrekken, depressies en dergelijke. Als wij zonder enige geestelijke verlichting onszelfonderzoeken, is er duidelijk gevaar in hel uitwendige te blijven steken. Bij depressieve mensen of gesteldheid is pasto-rale begeleiding nodig, maar bij ccn ieder bovenal de bediening van Gods Geest. God kan door Zijn Geest door deze belemmeringen heenbreken.

Aan de andere kant moeten we stellen dat ieder mens aan zelfbedrog blootstaat. In onze diepe val zijn wij niet alleen bedrogen. maar ook (zelf) bedriegers geworden. Ons bedrogen hart zet ons op het verkeerde been. Psalm 32:2 zegt dat er bedrog is in dc geest des mensen. Ook Jeremia 9:6 cn 1 Korinthe 3:18 waarschuwen ons ernstig voor het bedriegen van onszelf. Ook Gods volk staat nog voortdurend aan zelfbedrog bloot (Galaten 6:3). ook al zijn ze met Nathanaël een Israëliet in wie geen bedrog is. Ook voor de verstgevorderde in de genade geldt steeds weer: en iegelijk bcprocve zichzelf. Laten we maar niet te hoog van onszelf denken, maar voortdurend voor zelfbedrog vrezen.

Hoe komt hel dat mensen vaak liever anderen dan zichzelf onderzoeken? Met andere woorden: fouten en gebreken van anderen ziet men vaak wel.

terwijl men zelf aan soortgelijke' zonden zich schuldig maakt? Zolang men met anderen bezig is. blijft men zelf buiten schot. Ten diepste zijn wij van zelfonderzoek afkerig en er ook dikwijls bevreesd voor. Wc willen of durven de werkelijkheid niet onder ogen te zien, omdat die teleurstelt. Door anderen in hun gebreken te zien, stijgen wij, zonder genade, boven hen uil.

Wees biddend bezig

Dominee, wat zou u onze jongeren willen meegeven in verhand met zelfonderzoek. Hebt u een goede raad. een pastoraal advies?

Wees steeds biddend bezig. Bidt om het licht cn de kracht van Gods Geest bij het onderzoek van Zijn Woord. Alleen daaruit kunnen wij kennis verkrijgen en vermogen om onszelf te beoordelen. Gods Woord is de enige ware toetssteen om onderscheid te maken lussen waarheid en bedrog. Maar nogmaals, dit kan niet zonder uil Gods Geest geboren te zijn. Anders blijven wij in de leugen gevangen, al strijden wij voor de waarheid. Onze gedachten moeten gevangen worden en geleid worden tot de gehoorzaamheid van Christus. Dit is een werk van God. Om dat te verkrijgen, wijst dc Hccre in Zijn Woord de weg.

Belofte

Jonge mensen, vraag dan ootmoedig: 'Ontdek mijn ogen. opdal ik aanschouwe de wonderen van Uw wet' en: 'Maak in Uw woord mijn gang en treden vast.' Dan is er ook een belofte in de Schrift: 'Die mij vroeg zoeken, zullen mij vinden' en: 'Die Mij vindt, vindt het leven, en trekl ccn welgevallen van de Heere.’

Dominee Baaijens. heel hartelijk dank voor alles war tt wilde zeggen en voor de hartelijke onlangst.

Hendrik Ido Ambacht B. S. van Groningen

Woerden J. de Wildt

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 25 november 1994

Daniel | 32 Pagina's

Onderzoekt uzelven of gij in het geloof zijt...

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 25 november 1994

Daniel | 32 Pagina's