Het hele jaar oudejaarsstemming

De meeste dag-en weekbladen zijn het hele jaar door al aan het terugblikken en overdenken. In veel gevallen is de balans van de twintigste eeuw al opgemaakt. Uitgevers brengen tientallen, zo niet honderden boeken rond dit onderwerp op de markt. Op veel plaatsen staan klokken opgesteld die weergeven hoeveel dagen, minuten en seconden ons nog scheiden van het jaar 2000. Commissies zijn ingesteld om de feestelijkheden te regelen. Nee, de komst van het jaar 2000 kan niemand ontgaan. Hoe moeten wij ons bezinnen op en gedragen rond al deze gebeurtenissen? In dit artikel willen we op zoek gaan naar een antwoord op deze vraag. Nadrukkelijk zal daarbij aan de orde komen wat de Bijbel zegt over dit onderwerp en of we hierbij iets van het verleden kunnen leren.

Verschillende jaartellingen

Het is in dit artikel niet belangrijk stil te staan bij het gegeven dat er heel veel verschillende jaartellingen zijn. Nog afgezien van de joodse en islamitische jaartelling, zijn er in het verleden ook door christenen veel verschillende berekeningen van de ouderdom van de aarde gegeven (een discussie die nog steeds doorgaat). Ook ten aanzien van de zogenaamde christelijke jaartelling (beginnend bij de geboorte van Christus) worden verschillende berekeningen gegeven. Wij sluiten ons in dit artikel aan bij de meest gangbare en huidige jaartelling.

Ondergangsstemmingen

Wezenlijk is voor ons de vraag hoe we, zoals reeds gezegd, in bijbels licht met de aanstaande eeuw-en millenniumwisseling moeten omgaan. Niet te ontkennen valt dat er met het oog op de aanstaande gebeurtenissen vaak ondergangsstemmingen zijn waar te nemen. Apocalyptische voorstellingen en gedachten, zijn niet van de lucht. Het jaartal met de twee nullen raakt ons al, hoeveel te meer het jaartal met de drie nullen. Spreekt ook de Bijbel niet van het einde van de tijden? En van de tekenen die daarbij horen. Oorlogen (Kosovo, Oost - Timor), geruchten van oorlogen (Rusland en het Midden-Oosten), aardbevingen (Turkije Taiwan), pestepidemieën, (Afrika - aids), hongersnoden (Roeanda). Is het dan vreemd - zoals me onlangs overkwam - dat een jongen die de krant goed las, tegen mij zei: "Als je hierop let, kan het niet anders zijn, dan dat het einde van de wereld gekomen is, dat de wederkomst aanstaande is." Vergis ik me, wanneer ik zeg dat deze geluiden vrij algemeen zijn?

Al dikwijls gedacht

Misschien is het goed er op te wijzen dat de geschiedenis leert, dat mensen heel vaak denken dat hun eigen tijd, de beslissende tijd is. De eigen tijd is de tijd waarin de grote veranderingen en beslissingen plaats vinden. Overschatting van de eigen tijd en onderschatting van andere tijden, zo zouden we deze gedachtegang kunnen samenvatten.

Het jaar 1000

We zien dat ook heel duidelijk bij de vorige milleniumwisseling, rond het jaar 1000. Hoewel we niet beschikken over een grote hoeveelheid schriftelijke bronnen, spreken de geschriften die we uit die tijd hebben, daarover duidelijke taal. Voornamelijk bronnen uit Frankrijk spreken over rondreizende predikers die verkondigden dat zodra het jaar 1000 zou aanbreken, de Antichrist zou komen en de wederkomst aanstaande was. Van de abt Abbo van Fleury en de monnik Rodulfus Glaber zijn brieven bekend, waaruit blijkt dat de gedachte van het einde van de mensheid en de wereld aanstaande was. De gezaghebbende historicus Georges Duby, wiens boeken als broodjes over de toonbank gaan, beredeneert in zijn Het jaar duizend op basis van verschijnselen rond het jaar 1000, de gedachte van het einde der tijden. Bijzondere natuurverschijnselen, zoals vallende sterren en verschijnende kometen, overstromingen en aardbevingen, gecombineerd met het gegeven dat het aantal boetelingen en pelgrimstochten in deze

tijd toenam, brachten hem op deze gedachte.

Andere eeuwwisselingen

Hoewel de negentiende-eeuwse historicus Michelet de stelling verdedigt dat het geloof in het vergaan van de wereld duizend jaar na Christus, in de Middeleeuwen algemeen was, zijn er andere bronnen, die erop wijzen dat de eindtijdverwachting niet exclusief voor het jaar 1000 gereserveerd moet worden. Ook van andere eeuwwisselingen, voor en na 1 000, is bekend dat mensen vooral door bijzondere natuurverschijnselen, geleefd hebben met de gedachte van het einde van de geschiedenis.

1500

Tijden vol van onrust, onzekerheid, (godsdienst)oorlogen, economische crises, diepingrijpende veranderingen en nieuwe ontwikkelingen, voedden rond 1500 opnieuw de gedachte van het naderende wereldeinde. De grote Nederlandse cultuurhistoricus J. Huizinga, toont in zijn magistrale Herfsttij der Middeleeuwen aan dat er een zekere verwachting was van het einde der wereld. En lees vooral ook eens in Calvijns Institutie het hoofdstuk over de overdenking van het toekomende leven. Zijn verwachting van het einde van de wereld is, net als bij Luther, met name van geestelijke aard, hoewel de concrete tijdsomstandigheden ook een rol spelen.

1600 en 1900

De Napoleontische oorlogen met hun wanorde rond de eeuwwisseling van 1800 werden door groepen christenen eveneens in verband gebracht met de eindtijd. De eindtijdverwachting aan het einde van de negentiende eeuw leeft voort in de naam van een heel tijdperk: het fin-de-siècle (letterlijk: einde van de eeuw). Verlies van zekerheden, melancholie en het treuren over een tijd die nooit meer terug zou komen, waren kenmerkend voor deze eeuwwisseling. Untergang des Abendlandes, zo luidt de titel van een cultuurpessimistisch boek van de Duitser Oswald Spengler. Er lijkt geen uitweg uit de crisis.

2000

En opnieuw horen we in onze tijd dezelfde geluiden. Doemscenario's, onder andere, getekend in Het rapport van de Club van Rome, zeggen ons dat we de ondergang tegemoet snellen. Maar ook in de prediking is het thema van hel einde van de wereld(geschiedenis) in onze tijd aan de orde. Wie heeft nog nooit de uitspraak gehoord, dat we in de eindtijd leven?

Altijd al gezegd (? )

Wat moeten we nu van dit alles denken? De gedachte dat de tijden slecht zijn, is van alle eeuwen. Een korte historische schets leerde ons, dat eindtijdverwachtingen eveneens van alle eeuwen zijn. Met name rond de eeuwwisselingen blijkt dit vaak actueel geworden te zijn. We kunnen hier echter niet volstaan met een relativisme dat geen grenzen heeft. Zo in de trant van, er is altijd al gezegd dat de eigen tijd de eindtijd is, er is al zo vaak beweerd dat het nu zo'n vreselijke tijd is, dat het zo ontzettend slecht gaat, waardoor het einde van de wereld niet ver meer weg kan zijn. Het zal dus hoogstwaarschijnlijk allemaal wel meevallen. Wanneer we er deze gedachtegang op na houden, zitten we niet op bijbels en christelijk-historisch spoor. In theologisch opzicht is de tijd tussen hemelvaart en wederkomst de eindtijd. Laten we bedenken dat voor ons persoonlijk, elke dag de eindtijd kan zijn, wanneer het einde van ons leven daar is.

Niet eindeloos relativeren

Een christelijke eindtijdverwachting is wezenlijk in strijd met een oeverloos relativisme, een ongegrond optimisme en een troosteloos pessimisme. Hoe moeilijk het boek Openbaring ook te verstaan moge zijn met zijn vele visioenen, één ding is duidelijk: dwars door de weeën van de ontzaglijke tijdverschijnselen heen, overwint het levende Kind satan. In de wrede vervolgingen die de hugenoten in de zestiende eeuw moesten ondergaan, spraken ze elkaar toe met de hoopvolle en troostvolle woorden: de toekomst is van de Heere. Dat moet voor ons genoeg zijn.

Ve eeuw in het hart gelegd

Wanneer we deze belijdenis vasthouden bij de naderende millenniumwisseling laten we ons het hoofd niet op hol brengen door velerlei opvattingen en publicaties, waarin allerlei menselijke speculaties belangrijker zijn dan de christelijke hoop. Dan laten we ons niet meesleuren in doemscenario's of ongebreidelde feestpartijen. Misschien wel het mooiste woord over de tijd vinden we in hoofdstuk 3 van de Prediker. In vers 11 staat: Hij heeft de eeuw in hun hart gelegd. In de kanttekeningen hierbij staat, dat we moeten onderzoeken wat in de eeuwen en tijden geschied is. Opdat we onze hoop op God zouden stellen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen