De Koran en het geweld

Strijd tegen ongelovigen

Wat van dit alles te denken? De meningen zijn verdeeld. De een acht bewezen dat de islam gewelddadig is. De ander is van mening dat de islam vriendelijk is. Gewelddadige uitwassen horen niet bij de islam.

We buigen ons nog eens over de teksten uit de Koran, het heilige boek van de islam. Teksten, die niet prettig in de oren klinken. Ongelovigen moeten bestreden worden, zij zijn brandstof voor het vuur.

Wie die ongelovigen zijn? De Koran laat daar geen onduidelijkheid over bestaan. Ongelovigen zijn lieden van het Boek, de christenen. Of Joden. Zo was het in de tijd van Mohammed. En nu? Wie zijn nu de ongelovigen? Westerlingen? Mogelijk, zelfs niet onwaarschijnlijk. De aanslagen van 11 september spreken voor zich.

Groeiende godsdienst

Hoe het ook zij, de teksten klinken niet vredelievend. Integendeel, ze klinken in onze oren onaangenaam hard. Dat doet bij velen het vermoeden rijzen dat de islam een gewelddadige godsdienst is. Dat is angstaanjagend. Want islamieten wonen ook in ons land. Misschien wonen ze wel bij je in de wijk. Of in de straat. Niet onmogelijk, want ons land telt ongeveer honderdduizend (geregistreerde) islamieten. Wereldwijd gezien is het ook niet prettig. Want de islam is één van de snelst groeiende godsdiensten. Op dit moment telt de islam wereldwijd een krappe 1.2 miljard aanhangers. Dat is een vijfde van de wereldbevolking. Zou zo'n groot aantal van harte instemmen met harde acties?

Twee gezichten

Maar wie op de hoogte is met de islam en Koran, weet dat er ook heel andere geluiden te beluisteren zijn. Allah wordt keer op keer de barmhartige erbarmer genoemd. Of ook wel de vredevorst, de edelmoedige. En het woord islam betekent onderwerping, vrede. Onder dat woord gaat een groots ideaal schuil. Men streeft naar een rechtvaardige en sociale samenleving. En toch... gewelddadige acties. Hoe zit dat dan? Twee gezichten, vriendelijk en wreed. Hoe is de onderlinge verhouding? Het is moeilijk om daar vat op te krijgen. Ook voor kenners van de islam. In het ene boek staat dat de islam in essentie gewelddadig, conservatief en intolerant is. Terwijl een andere schrijver het tegenovergestelde beweert. De islam is juist een geloof van liefde, rechtvaardigheid en democratie. Beide schrijvers putten uit een eindeloze voorraad voorbeelden. Voor buitenstaanders is dat verwarrend.

In elk land anders

Daarom eerst de vraag: hoe krijg je vat op de islam? Dat lijkt een heel lastige klus. Omdat de islam in elk land weer anders is. In Marokko heeft de vrouw bijvoorbeeld een heel andere positie dan in Turkije. Zo zijn nog wel meer zaken te noemen. Elk volk geeft de islam zijn eigen reliëf. Geleerden onderscheiden daarom wel tussen de volksislam (hoe het gaat) en de normatieve islam (hoe het hoort). Niet alleen verschilt de islam per land. Ook in één land zijn heel wat variaties te vinden. De ene islamiet wordt veel meer aangesproken door de mystiek, een ander voelt zich prettig in het fundamentalistische kamp. En weer een ander combineert beide facetten van het islam zijn. In ieder geval is het niet mogelijk om generaliserend over de islam te spreken. Hampaté Ba zegt zo treffend: De islam is als water, het neemt de kleur aan van de grond waar het overheen stroomt. Hier, in Nederland, heeft de islam een andere accentuering dan in Arabië.

Koran is ingebed in traditie

Kunnen we dan nog wel iets zinnigs over de islam zeggen? Toch wel. Maar dan hebben we wel goed op de route te letten. Altijd eerst naar de bronnen, de Koran, uitgelegd via het leven van de profeet en de wetsregels. Wie de Koran zonder die twee andere bronnen leest, interpreteert sowieso verkeerd. De Koran is ingebed in een traditie. En dan komt de lastigste stap: achterhalen wat de huidige mening en interpretatie is betreffende de heilige oorlog. Want ook de Islam maakt een ontwikkeling door, maakt aloude meningen hanteerbaar in deze tijd.

Allah vraagt alles

Eerst terug naar de Koran en zijn tijd van ontstaan. Inderdaad, we lezen over de djihad (of gihad) in de Koran. De algemeen gangbare vertaling van 'heilige oorlog' is niet geheel juist. We doen er beter aan om het te vertalen met 'inspanning voor Allah'. Wat beoogt Mohammed met djihad? Mohammed is van mening dat hij de ware oerreligie heeft ontvangen. Allah, de schepper, verlangt onderwerping. Op alle vlakken van het leven. Het politieke, militaire, economische of persoonlijke, alles moet aan Allah onderworpen worden. Dat vraagt inspanning. Alertheid. Geen terrein van het leven mag je voor jezelf houden. Allah vraagt alles. Alles moet aan Allah gewijd worden. Ook het politieke leven. Dat gaat niet vanzelf, maar vergt djihad van de mens, vergt inspanning.

Mohammed agressief of defensief?

En zo leefde Mohammed dus ook. Hij spant zich tot het uiterste in. En dat niet alleen 'geestelijk', in het eigen hart. Waar nodig, grijpt hij naar het scherpe zwaard. Het slagveld is hem niet vreemd. Kardinale vraag is of het zwaard aanvallend of verdedigend gehanteerd is. Was Mohammed agressief of defensief? Nu, die vraag is moeilijk te beantwoorden. Mohammed vluchtte van Mekka naar Medina om een gewapend conflict te voorkomen. Vervolgens trekt hij met een leger van Medina naar Mekka om de stad te heroveren. Was Mohammed defensief of agressief? Moeilijk te beantwoorden vanuit de levensgeschiedenis van Mohammed. Ook moeilijk te beantwoorden uit de islam zelf. Immers, alles hoort aan Allah, ieder moet Allah dienen. Dat is nu niet het geval. De wereld is verloren terrein dat heroverd moet worden. In die visie kan agressie samenvallen met defensie. Actief heroveren van verloren gegaan terrein. De islam kan naar de wapens grijpen. In navolging van Mohammed.

Ruimte voor andersdenkenden?

Nu wordt er wel op gewezen dat dit het halve verhaal is. Mohammed gaf andersdenkenden ook ruimte. Hoeveel ruimte geeft de islam aan andersdenkenden? We lezen in soera 2: 256 dat er geen dwang is in de godsdienst. "Daarom is de islam tegen geweld. leder heeft het recht om al of niet te geloven", zo becommentarieert de Amsterdamse imam M. Aulad dit vers onlangs in het NRC. Andersdenkenden doden? "Alleen als de ander duidelijk fysiek deel uitmaakt van een vijandelijk leger", zo stelt Van Bommel in dezelfde krant. Maar goed, dat zijn opmerkingen in een westerse krant, die door westerlingen gelezen wordt. Er zijn islamitische landen waar een dergelijke interpretatie niet op prijs gesteld wordt. Hoe zit dat? Is de islam gewelddadig of barmhartig?

Martelaren zijn zalig

De islam is veelvormig. Daarom kunnen we niet stellen dat de islam gewelddadig is, noch dat de islam barmhartig is. De islam is beide. De islam is barmhartig. En ook gewelddadig. Ook dat laatste. Hoe komt dat? Door een paar factoren. Politiek en godsdienst zijn niet los te maken binnen de islam. Politiek is religie en andersom. Vervolgens bestaat er een bepaalde kijk op het martelaarschap. Martelaren mogen zeker zijn van hun zaligheid. Gewone gelovigen zijn dat niet.

Reactie op het Westen

Tenslotte is men algemeen van mening dat de politieke kant van de islam, juist in reactie op het Westen, harder wordt. Koloniale praktijken hebben in islamitische landen bij velen het zelfvertrouwen geschaad en de economische achterstand van het land vergroot. Na aanvankelijke aanpassing aan het Westen, kreeg men oog voor het verlies van de eigen identiteit. Die wil men terug krijgen. Voor wie het nog niet weet: de islam is voor het totale leven van belang. En verheft het leven uit het barbarendom. Barbaren leven in strijd met Allah. Daardoor is de wereld overgeleverd aan 'leegte en verlatenheid'. Dat is niet goed. Daarom wil de islam op de gehele aarde 'de oorspronkelijke moslimsgemeenschap' herstellen. Alle mogelijke middelen zijn toegestaan om de wereld te 'heroveren'. Fundamentalisten spelen daar op in. Ze brengen hun acties in het kader van zelfverdediging. Uit de ontwikkelingen blijkt dat er wel degelijk een voedingsbodem is. Hoewel de laatste ontwikkelingen ook in de islamitische landen een reactie teweeg brengen. Neem bijvoorbeeld de gezaghebbende islamitische theoloog Yusuf Al-Qaradawi. Hij staat bekend als een warm voorstander van djihad. In de militaire vorm wel te verstaan. Hij spreekt op de Arabische zender Al Jazira over herinterpretatie van de djihad. Onschuldige mensen mogen geen slachtoffer van djihad worden. Ook de djihad kent regels en proporties. Zelfmoordacties en invliegen op burgers vallen buiten de regels. Maar goed, het is gebeurd.

Verstrengeling politiek en godsdienst

Daarom nogmaals de vraag: is de islam gewelddadig? Ja, de islam is gewelddadig. Wie alleen naar de vriendelijke kant kijkt, ziet de helft. Die gewelddadige kant heeft te maken met de verstrengeling van politiek en godsdienst. Godsdienst is politiek en andersom. Die gewelddadige kant heeft ook te maken met 'wonden in het volksbewustzijn'. Die gewelddadige kant wordt gevoed vanuit het voorbeeld van de profeet Mohammed en teksten uit de Koran.

De Bijbel is anders

Dit laat zien hoe groot het verschil tussen Koran en Bijbel, islam en christendom is. Nee, niet dat het christendom wars is van gewelddadige ontsporingen. Denk aan de kruistochten. Maar Christus kwam niet met het zwaard. Mohammed wel. Christus riep niet op tot een heilige oorlog in politieke zin. Mohammed wel. De islam stoelt op een heel andere wortel dan het christelijk belijden. Die wortels zijn zo totaal anders, dat vredig samengaan niet haalbaar is, tenzij dat de islam het idee van de heilige oorlog enkel en alleen op het geestelijk vlak betrekt.

En nog iets. Wat niet onbelangrijk is. De islamitische levenscultuur is zo totaal anders, die past niet zo gemakkelijk in de westerse levenscultuur. De westerse cultuur is door de Verlichting en Franse revolutie heengekropen. De islamitische cultuur kent een heel andere geschiedenis, heeft andere zwaartepunten. Dat staat wederzijds verstaan in de weg. Onbegrip versterkt gevoelens van onbehagen. Versterkt de gewelddadige kant. Islam gewelddadig? Ja. Uit zichzelf, van binnenuit. En mede door ontwikkelingen in het Westen. Daarom moge het onze bede wel zijn: Uw Koninkrijk kome... vergeef ons onze schulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen