De waarde van een kerkverband

In de Bijbel staat geen uitgewerkte kerkorde. Wel vinden we duidelijke aanwijzingen, dat gemeenten met elkaar mee moeten leven en gezamenlijk belangen moeten behartigen. Van elk een voorbeeld.

Bijbels uitgangspunt

In Handelingen 15 lezen we van de eerste synode. Er was een ernstig verschil van mening gerezen. Het ging over de vraag of bekeerlingen uit de heidenen de Joodse voorschriften moesten houden. Over dit punt werden afgevaardigden van Antiochië, waar deze vraag opkwam, naar Jeruzalem gezonden. In een gezamenlijke vergadering van apostelen en ouderlingen werd erover gesproken en beslist. Men ervoer daarin duidelijk de leiding van de Heilige Geest.

Het valt ons op dat er ook toen wel eens flinke verschillen van mening waren, die de gemoederen behoorlijk bezighielden. Maar het valt ook op dat ieder zich neerlegde bij de uitspraak van de synode.

Een ander voorbeeld vinden we in Handelingen en in de brieven van Paulus. Rijkere gemeenten collecteerden voor armere gemeenten. De gemeenschap der heiligen hoort er te zijn binnen de gemeente. Met elkaar meeleven, meedenken, meehelpen, meebidden. Maar die hoort er ook te zijn tussen gemeenten.

Onze gereformeerde kerkorde schrijft dan ook voor dat een gemeente niet op zichzelf behoort te blijven. Evenmin als een persoon of een gezin. leder behoort gemeenschap te onderhouden met anderen die op gelijke wijze naar het Woord van God willen luisteren en leven.

Ontstaan van het kerkverband

Het ontstaan van het kerkverband van de Gereformeerde Gemeenten is hiervan een duidelijk voorbeeld. Een heel sprekend voorbeeld zelfs. Sommige kerkverbanden zijn ontstaan door scheuring, zoals de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Andere ontstonden door het niet meegaan met een samenvoeging, zoals de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Oud Gereformeerde Gemeenten. Bij de laatstgenoemden heeft zich later overigens weer een samenvoeging voorgedaan.

De Gereformeerde Gemeenten ontstonden in 1907 door het samengaan van de Gereformeerde Gemeenten onder 't kruis en (het grootste deel van) de Ledeboeriaanse gemeenten. Onder de leiding des Heeren nam ds. G.H. Kersten bij deze samenvoeging een belangrijke plaats in.

Het is misschien aardig, nu dit artikel op dit moment verschijnt, enkele data te vermelden. Het is in 2002 95 jaar geleden dat ons kerkverband tot stand kwam. Op 13 januari jongstleden was het 75 jaar geleden dat onze theologische school officieel werd geopend. Er is nog een bijzondere datum. Op 4 februari 1902 werd er een opmerkelijke brief geschreven. Jacob Corré, ouderling en voorzitter van de kerkenraad van de Ledeboeriaanse gemeente Aagtekerke, schreef toen een brief aan ds. C. Pieneman, predikant van de Gereformeerde Gemeente onder 't kruis te Rotterdam. Daarin vroeg hij ds. Pieneman te willen bevorderen dat de jonge oefenaar G.H. Kersten, die binnenkort naar de kruisgemeente Meliskerke hoopte te komen, ook zou willen voorgaan in Aagtekerke. Deze brief mag misschien wel gezien worden als een van de eerste initiatieven tot samenwerking tussen deze twee groepen van gemeenten.

Het belang van een kerkverband

Een kerkverband moet er zijn. Het is Bijbelse opdracht. Zo hebben onze gereformeerde vaderen, die de belijdenis en de kerkorde opstelden, dat verwoord. Zo hebben de voorvaderen van ons kerkverband dat in praktijk gebracht. Tegelijk komt de vraag op omtrent de kerkelijke verdeeldheid. Straks hoop ik daar nog op terug te komen. Laten we beginnen met de leiding van de Heere op te merken in ons persoonlijk en in ons kerkelijk leven.

Er zijn veel voordelen, laten we maar gerust zeggen: zegeningen, van een kerkverband te noemen. Gezamenlijk kun je veel dingen beter doen dan een gemeente alleen. Een theologische school, een kerkelijk blad, zendingswerk, arbeid onder Israël, zorg voor doven en andere gehandicapten. Zulke zaken kan een gemeente alleen of helemaal niet of heel moeilijk opzetten. Zo is meer te noemen. Gezamenlijk kun je op landelijk niveau leiding geven aan kerkelijk jeugdwerk, aan evangelisatie. Samen kun je hulpacties opzetten voor mensen in nood, waar ook ter wereld.

De Heere heeft gegeven dat er zo binnen ons kerkverband verschillende zaken tot stand gekomen zijn. Ook zijn er initiatieven in breder verband vanuit of mede vanuit onze gemeentenkring ontwikkeld. Denk bijvoorbeeld aan de SGP, het reformatorisch onderwijs, enzovoort.

De Heere leidt via de ambten

De vraag kan zijn: moet alles kerkelijk gedaan worden? Sommige zaken wel. Maar evangelisatie, hulp aan mensen in nood?

ledereen behoort te leven naar Gods Woord. Dat moet in onze woorden en in onze daden blijken. Dan is het een Bijbelse opdracht om aan onze naaste uit te leggen wat de Bijbel zegt over de zondag, het huwelijk, abortus, de genade. Deze persoonlijke verantwoordelijkheid mogen we nooit weglaten. Tegelijk is er de lijn via de gemeente. Laat ons goed doen aan alle mensen, maar meest aan de huisgenoten des geloofs, schrijft Paulus. Die lijn vinden we steeds in de Bijbel.

De Heere heeft gewild dat Zijn gemeente er zal zijn onder leiding van de ambtsdragers. De Heere richt Zich voortdurend tot de gemeente via de ambtsdragers. Hij werkt via de ambten en geeft aan Zijn volk, aan Zijn gemeente, leiding door middel van ambtsdragers. Dat deed Hij in het Oude Testament, dat doet Hij in het Nieuwe Testament. Ook als het over zaken gaat die meer op diaconaal terrein liggen, is de schriftuurlijke lijn die van de gemeente onder leiding van de diakenen. Zo vinden we dat in Handelingen 6 en in verschillende brieven (2 Korinthe 8 en 9; 1 Timotheüs 3).

Geen willekeur, maar goede orde

Er is ook een ander terrein waarop zich de zegen van een kerkverband doet gevoelen. In een kleine gemeenschap is het gevaar aanwezig dat er dingen fout gaan. Er kan willekeur ontstaan, of vormen van heerszucht. Er kunnen zich persoonlijke tegenstellingen voordoen. Ook in de kerk komen zulke zonden voor.

In een groter geheel kunnen zulke zaken zich ook wel voordoen, maar in kleinere verbanden is het gevaar daartoe meer en eerder aanwezig. Zo kan zich in een gemeente of in een kerkenraad een probleem voordoen waar men niet gemakkelijk uitkomt of waarover onenigheid ontstaat. Een deel heeft vrij wezenlijk een andere mening.

In zulk soort situaties is het goed dat er een kerkverband is. Het probleem dat gerezen is, kan aan de classis worden voorgelegd. Die kan er objectiever naar kijken; staat wat meer op afstand. Persoonsgebonden spanning kan er wat uitgehaald worden. Een bredere kerkelijke vergadering heeft meer licht en beschikt over meer wijsheid. Zo is de gereformeerde kerkordelijke gedachte altijd geweest. Zo dacht men ook in Antiochië, merken we in Handelingen 15. En de Heilige Geest wilde in die ordelijke weg leiding geven. Die lijn moeten en mogen wij ook vandaag volgen. 

Beroep op de bredere vergadering

Wanneer men niet overtuigd is door hetgeen de classis zegt, dan kan men zich beroepen op de particuliere synode. Daar wordt het probleem vanuit nog breder verband opnieuw bekeken. Eventueel is er nog beroep op de generale synode mogelijk. Wel moet steeds bedacht worden dat het niet om het eigen gelijk moet gaan. Het gaat erom wat het beste is voor Gods kerk. Dan moet de enkeling zich wel eens voegen naar het geheel. Bescheidenheid en de ander uitnemender achten dan jezelf zijn Bijbelse uitgangspunten. Het is niet altijd gemakkelijk dit in praktijk te brengen, maar het is wel de weg die de Heere ons wijst. Dat geldt voor individuele leden of groepen, dat geldt soms ook voor een kerkenraad.

Grenzen aan het kerkverband

Daarbij kan er een grens zijn. We zagen dat als iemand het in zijn geweten niet eens kan zijn met de beslissing van een meerdere vergadering, hij in beroep kan gaan. En als je dan in geweten je niet kunt onderwerpen aan wat de generale synode in laatste instantie uitspreekt? Dan moet je bedenken dat het de Heere behaagt ons in het kerkelijke leven door de hand van de ambtsdragers te regeren. De kerkelijke leiders in Handelingen 15 spraken uit: "Het heeft de Heilige Geest en ons goed gedacht...". Voor dat gezag dienen we te buigen. Mocht het zo zijn dat iemand na gewetensvolle afweging toch persoonlijk een afwijkende mening blijft houden, dan is daar ruimte voor binnen een kerkverband. Een synode bindt immers niet de gewetens, maar zet op hoofdpunten een algemeen aanvaarde lijn uit. Als je daarmee uiteindelijk kunt leven, is de consequentie wel dat je je eigen afwijkende mening niet zult gaan uitdragen.

Vindt iemand dit echter in geweten voor Gods aangezicht niet juist, dan is er geen andere mogelijkheid dan het kerkverband te verlaten. Iemand die dit doet, moet wel goed bedenken dat hij zich onttrekt aan het wettig gezag dat de Heere in Zijn kerk heeft ingesteld. In de praktijk van de gebrokenheid van het leven kan dit echter voorkomen. In de jaren zestig van de vorige eeuw zijn er zo heel wat gemeenten uit het verband van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) gestapt. Uiteindelijk is daaruit het verband van de Nederlands Gereformeerde Kerken ontstaan.

Niet heersen, maar leiden

Een kerkverband mag niet over gewetens heersen. Wel moeten de lijnen van Schrift en belijdenis helder getrokken en uitgezet worden. Ook in de omstandigheden van de tijd waarin we leven. Leervrijheid is niet goed. Over het schriftgezag en over de kinderdoop kan binnen de lijnen van Schrift en belijdenis niet verschillend gedacht worden. Wie daarover opvattingen heeft die in strijd komen met de belijdenis, krijgt met de kerkelijke censuur te maken. De kerk heeft immers het toebetrouwde pand getrouw te bewaren.

Dat geldt ook op het terrein van het leven. Als het gaat over zondagsarbeid en over de houding tegenover moderne media mag en moet de kerk lijnen uitzetten. Zoals dat ook gedaan moet worden inzake abortus en huwelijk. Gezamenlijke bezinning op actuele vragen is beter dan dat ieder eigen wegen gaat. Juist in dat bredere, kerkelijke verband wil de Heilige Geest vanuit het Woord leiding geven. Ook in de branding van de tijdgeest vandaag. Laten we dat niet verderven door criticisme of door individualisme. Laten we er aan werken; daar moeten we om bidden.

In het gereformeerde kerkrecht is de autonomie van de plaatselijke gemeente een belangrijke hoeksteen. Uiteraard wel binnen de lijnen van Schrift en belijdenis en binnen de orde die in het kerkverband is afgesproken. Zo is de plaatselijke gemeente in hoge mate zelfstandig in het beroepingswerk, het beleggen van kerkdiensten en de (volg-)orde tijdens deze diensten, het opzetten van het jeugdwerk, het financiële beleid. In de Hervormde Kerk bijvoorbeeld is heel veel vrijheid voor de plaatselijke gemeente, maar inzake beroepingswerk en financieel beheer weer veel minder dan bij ons.

Verdraagzaamheid en eenheid

Wanneer leden of zelfs gemeenten uit elkaar zouden groeien, komt de geestelijke eenheid onder druk te staan. Dat is een gevaar dat zeker vandaag bestaat. Het kerkverband mag en moet dan, in wijsheid en voorzichtigheid, zoeken spanningen te normaliseren en geestelijke leiding te geven. Soms is er onder ons het gevaar dat we te weinig soepel zijn in het omgaan met niet zo wezenlijke verschillen. Ook hebben we wel eens moeite verschillen in karakters en persoonlijkheden goed te hanteren. Persoonlijk denk ik dat daarin bijvoorbeeld een groot deel van de problemen, die zich in 1953 voordeden, gezocht moet worden.

Nu zijn hier enkele gevaren. We hebben allemaal een beetje de neiging ons eigen punt heel belangrijk te vinden. Soms op het gevaar af dat we ieder, die bepaalde dingen iets anders zegt, van dwaling betichten. We verlangen bijvoorbeeld dat ieder de geestelijke zaken precies eender zegt en beleeft als wijzelf. Iedere nuancering leggen we uit als strijdig met Gods Woord. Het zal duidelijk zijn dat het zo niet kan. Zo is het in de kerk ook nooit geweest.

Een ander gevaar is dat we iedere verandering een nuancering noemen. Er moet ruimte voor zijn. Zo zouden er vergaande verschuivingen kunnen ontstaan. En zelfs dwalingen kunnen komen. Ook dat mag niet gebeuren.

Geestelijke eenheid

Als wij kijken naar ons eigen kerkverband, mogen we de Heere dankbaar zijn voor het goede dat Hij ons daarin geeft. Tegelijk is er geen enkele reden tot zelfverheffing. Wie zijn wij en wie moesten wij zijn?

Bovendien moet de gebrokenheid van de ware kerk ons droefheid geven. We begeren eenheid met allen die leren en leven naar Schrift en gereformeerde belijdenis. In doorleving en in uitleving. Gelukkig wordt daarover op onze generale synode op dit moment ook gesproken.

Binnen ons kerkverband wordt de eenheid gevonden in de schriftuurlijk-bevindelijke lijn voor gemeentelijk leven en prediking. De Heere geve veel leven in de tere vreze van Zijn Naam vanuit de verborgen omgang met Hem. Het geheim en de kracht van de bevindelijk-gereformeerde richting ligt in hetgeen de Heere werkt. Laten wij allen bidden of de Heere dat wil bestendigen en vermeerderen. Uiteindelijk gaat het in de kerk allemaal om de verheerlijking van Zijn Naam en het heil van zielen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen