wilhelmus houdt waarde

Het Wilhelmus is sinds 10 mei 1932 het officiële Nederlandse volkslied.

Tot die tijd werd het nationalistisch getinte lied 'Wien Neerlands Bloed' als volkslied gebruikt: 'Wien Neerlands bloed in d' aders vloeit/Van vreemde smetten vrij/ Wiens hart voor land en koning gloeit/ Verheff' de zang als wij'. Toch werd ook voor 1932 het Wilhelmus bij officiële gelegenheden regelmatig gespeeld en gezongen, zoals bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898.

Toen verwarring ontstond over welk lied nu het 'echte' volkslied was - vooral bij Nederlandse ambassadeurs in het buitenland, waar regelmatig het 'verkeerde' volkslied werd gespeeld - werd het Wilhelmus ook officieel het Nederlandse volkslied.

De oorspronkelijke melodie van het Wilhelmus, is een oud soldatenliedje, 'de wijse van Chatres', zoals het 'Een nieu Geusen Lieden Boecxken' uit 1 581 vermeldt. De melodie die tegenwoordig wordt gebruikt, is de melodie van de Veerse dichter en componist Adriaen Valerius. Maar het Wilhelmus kan ook worden gezongen op de melodie van bijvoorbeeld Psalm 130, 'Uit diepten van ellenden'.

'Kreupelrijm'

Wie het Wilhelmus heeft geschreven, is niet bekend. De meest genoemde kandidaat-dichter is Philip van Marnix, heer van Sint Aldegonde (ca.

1 538-1598). Van Sint Aldegonde was de privé-secretaris van Willem van Oranje en dichter van onder meer een psalmberijming. Andere kandidaten die zijn genoemd, zijn Dirck Volckertsz. Coornhert, een bekende humanist, Adriaen Saravia, de veldprediker van de prins, en Frans Volckertsz. Coornhert, de broer van Dirck.

Of één van deze kandidaten het gedicht werkelijk heeft geschreven, zal altijd wel de vraag blijven. Er zijn nog al wat argumenten aan te dragen tegen deze dichters.

Tegen Frans Coornhert dat van hem geen gedicht bekend is. Tegen de uitstekende dichter Van Sint Aldegonde bijvoorbeeld dat zijn gedichten niet de 'kreupelrijm' zouden vertonen, die in de verschillende coupletten van het Wilhelmus voorkomt (bloet - dood, stam - man, nooit - verstrooid).

Wanneer het Wilhelmus is geschreven, is ook onbekend. In ieder geval werd het na de Slag bij Heiligerlee in 1 568 geschreven, omdat die veldslag in het vierde couplet wordt genoemd. En waarschijnlijk dateert het van voor de inname van Den Briel door de Geuzen op 1 april 1 572, omdat die overwinning ontbreekt in het gedicht.

Gediscussieerd is over de vraag of de datering dichterbij 1568 of bij 1572 moet worden gezocht. Om het lied ergens in vijf jaren te kunnen dateren, is het belangrijk te weten wat de boodschap van het lied is. Is het een propagandalied, dat de prins Van Oranje presenteert aan het volk en de onderdanen opwekt de stadhouder te steunen? De boodschap van het lied is bepaald niet strijdlustig. Veel propagandistische 'geuzenliederen' brengen de boodschap duidelijker: 'Stelt u nu op de voet: Treckt de coemste des princen/Vriendelick te ghemoet'. Van een oproep tot verzet is ook geen sprake, integendeel.

Het Wilhelmus lijkt vooral een 'apologie', een verdedigingslied, te zijn. De dichter verdedigt de prins dan, door hem woorden in de mond te leggen als 'Den Conink van Hispaengien Heb ik altijt gheeert'. Tegelijk bemoedigt het lied de onderdanen: 'Lijdt v mijn Ondersaten Die oprecht zijn van aert/ Godt sal v niet verlaten Al zijt ghy nv beswaert'.

Blijvend

Een verdedigingslied met een bemoedigende boodschap past vooral in een tijd van 'grooten noot'. Zo'n lied zou eind 1568, begin 1569 gedicht kunnen zijn: bijvoorbeeld

in de tijd dat Willem van Oranje vluchtend door Noord-Frankrijk trok en de Nederlandse Opstand tegen Spanje min of meer mislukt leek.

Zo'n vroege datering zou overigens betekenen dat Van Sint Aldegonde de dichter niet kan zijn: hij zag in Willem van Oranje toen nog niet de leiderfiguur, die de prins later in zijn ogen werd. Wie het schreef? Stof tot schrijven blijft het Wilhelmus in ieder geval leveren: onlangs verscheen een het boek Het lied van Oranje en Nederland. Nieuw licht op het Wilhelmus en zijn dichters, waarin de mogelijkheid wordt geopperd dat niet één, maar twee dichters het gedicht schreven. Maar wie het lied wanneer en waarom ook schreef, het Wilhelmus is en blijft het waard gekend en gezongen te worden.

Mijn Schilt ende betrouwen Sijt ghy/ O Godt mijn Heer/ Op v soo wil ick bouwen Verlaet my nemmermeer: Dat ick doch vroom mach blijuen Dijn dienaer talier stondt/ Die Tyranny verdrijuen/ Die my mijn hert doorwondt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen