Impressie van een bijzondere reis (2)

(2)

Op onze reis door Polen hebben we behalve de steden Warschau, Lublin en Krakov ook vier vernietigingskampen bezocht.

Treblinka

Vanuit Warschau reden we honderd kilometer verder naar Treblinka, een kamp waar de Joden vanaf de Umschalgplatz in het getto met de trein naartoe werden gebracht. Door een wegomleiding kwamen wij er wat laat in de middag aan. Het kamp werd op 22 juli 1942 'in gebruik' genomen. Het ligt afgelegen in een bosrijke omgeving. Er waren eerst drie, later dertien gaskamers. In oktober 1943 werd het gesloten en door de Duitsers zelf met de grond gelijk gemaakt. Zelfs de spoorrails werden verwijderd. Als herinnering liggen er nu weer rijen bielzen langs de weg naar het monument, midden op het vlakke terrein. Dichtbij dit grote monument zijn in de grond ronde gaten aangebracht, die verwijzen naar de schoorstenen van de verbrandingsovens. Ook staan er veel hoge stenen met de namen van de plaatsen waaruit de vermoorde Joden afkomstig waren. In Treblinka zijn er 900.000, mogelijk ook meer dan een miljoen omgebracht.

Het bijzondere van dit bezoek was, dat we jongeren uit Israël zagen. Dat gaf de twee Joodse dames in ons gezelschap toch weer moed voor de toekomst.

Majdanek

Heel anders was het in Majdanek, het concentratie-en vernietigingskamp waarvan ik nog nooit had gehoord. Het ligt tegen Lublin aan. vlak langs de doorgaande weg. We waren er 's morgens al vroeg en het was er stil. De zon scheen over de houten gebouwen, die vrijwel intact zijn gebleven. We konden de barakken bezichtigen, waar een blijvende tentoonstelling is ingericht als herinnering aan het leven van de gevangenen. We liepen daarna een van de crematoria binnen, gingen door de doucheruimte en kwamen in de gaskamer, waar tientallen mensen tegelijk op gruwelijke wijze de dood vonden. We stonden in de ruimte, waar zij na hun sterven nog van hun gouden tanden en van hun haar werden ontdaan... We zagen de verbrandingsovens waarin hun lichamen werden verast. Huiveringwekkend! De vele as is later verzameld en onder een groot rond monument bewaard gebleven.

Majdanek bestond van oktober 1941 tot juli 1944, toen het door de Russen werd bevrijd. Er zijn B60.000 Joden en politieke gevangenen omgekomen.

Auschwitz-Birkenau

De naam Auschwitz is bijna bij iedereen in ons land bekend. Het was het grootste kamp, waar ongeveer anderhalf miljoen mensen de dood vonden. Joden, maar ook zigeuners en politieke gevangenen uit alle door de Duitsers bezette gebieden.

Auschwitz was oorspronkelijk een kazerne van het Poolse leger, bestaande uit stenen gebouwen. In juni 1940 werd het door de Duitsers ingericht als concentratiekamp voor politieke gevangenen uit Polen en andere landen. Vanaf 1942 werd Auschwitz het grootste kamp voor de 'vernietiging' van Joden. Omdat de 'capaciteit' niet groot genoeg bleek te zijn, werd in 1941 begonnen met de bouw van een ander groot kamp, op drie kilometer afstand. Dat is Birkenau, ook Auschwitz II genoemd. Beide kampen zijn evenals Majdanek blijven bestaan. Onder leiding van een gids bezochten we ze op de laatste dag van onze reis. Het was er druk, ook met groepen jongeren uit verschillende landen. In bijna alle gebouwen van Auschwitz I kregen we een gedetailleerd verslag van alles wat er is gebeurd. Aangrijpend waren de vitrines met schoenen, tassen, haar, kinderkleertjes en poppen, wat allemaal door de slachtoffers moest worden afgegeven.

Auschwitz werd in 1945 bevrijd door de Russen, die er toch nog overlevenden aantroffen.

Sobibor

Sobibor ligt 100 kilometer van Lublin, tegen de Russische grens aan, bij de Oekraïne. Dit kamp is het verst van ons land verwijderd en ligt middenin de bossen. Het bestond van april 1942 tot oktober 1 943. Toen hebben de Duitsers het zelf verwoest. Alleen het perron en de rails liggen er nog. Het bezoek aan Sobibor op een warme, zonnige middag, heeft me erg aangesproken, omdat daar de meeste Nederlandse Joden zijn omgebracht.

Bij Westerbork in Drenthe werden zij in goederenwagons, met vrijwel geen sanitair en weinig eten, samengepakt. Niet iedereen overleefde de reis, die drie dagen duurde. De mensen wisten niet door welke landen ze reden en waar ze uiteindelijk terecht zouden komen. Toch stapten ze nog met een zekere verwachting uit de trein: ze zouden ergens worden tewerkgesteld.

Op het perron werden zij door de kamparts geselecteerd. Sterke mannen en vrouwen konden de Duitsers nog wel gebruiken voor hun lugubere werkzaamheden. Alle anderen moesten in lange rijen naar het kamp lopen. Daar werd hun kleding en bagage afgenomen, want om hygiënische redenen zouden zij eerst onder de douche moeten. In werkelijkheid gingen zij rechtstreeks naar de gaskamers... Onvoorstelbaar! Langs de weg, die daarheen leidde, staan nu kleine gedenkstenen met heel veel Hollandse namen. Ver verwijderd van ons land. De as van de ongeveer 250.000 Joodse slachtoffers uit verschillende landen is ook hier verzameld in een brede, met koepel overdekte heuvel. Rabbijn Van de Kamp, zijn zus en haar vriendin liepen er langzaam heen om hun grootouders te gedenken die ook in Sobibor zijn omgebracht. We bleven als groep op een afstand zwijgend toekijken. Alleen het geruis van de bomen werd gehoord.

Veel vragen

Op onze reis naar Polen - eind september 2005 - hebben we het gruwelijke van de holocaust van dichtbij ervaren. Het ombrengen van de Joden in Europa gebeurde volgens een vast omlijnd plan, dat in februari 1942 op de conferentie bij de Wannsee in Berlijn werd vastgesteld. Daarna is het plan systematisch uitgevoerd.

Na deze reis bleven er veel vragen over. Hoe heeft dit alles zo kunnen gebeuren? Was het onder Gods toelating? Zou het ook nog te maken kunnen hebben met wat Jeremia moest profeteren: 'Zij zullen pijnlijke doden sterven'? Hoe is het mogelijk dat na de dood van zes miljoen Joden in de Tweede Wereldoorlog al in 1948 de staat Israël kon worden uitgeroepen? Een staat, die ondanks aanvallen van de vijanden rondom (1967, 1973) door de Heere kennelijk is gesteund? Het is ook een staat, waar mensen meer dan ooit tevoren het Nieuwe Testament lezen. Wat Israël betreft leven we in een bijzondere tijd. Laten we de vermaning van Paulus ter harte nemen: 'Wees niet hooggevoelende, maar vrees.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen