Praktische puriteinen

Wat heeft u met puriteinen?
“Op de middelbare school hadden we een discussie met een conrector. Die had een weekopening gehouden. Daar waren we het helemaal niet mee eens. Dat leidde tot een discussie over het aanbod van genade en de toe-eigening van het heil. Toen ben ik gaan zoeken in de kast van mijn vader of er iets was wat ik kon gebruiken. Ik vond Het genadeverbond van Thomas Boston. Het was een ontdekking voor mij dat de vragen en antwoorden van Boston nog bruikbaar waren in een actuele discussie. Hun denken is in onze tijd nog heel actueel.”

Wat vond u in Bostons’ boek?
“Bijvoorbeeld dat je onderscheid moet maken tussen beloften. Niet alle beloften in de Bijbel komen tot alle mensen op dezelfde manier. Boston spreekt over beloften van het genadeverbond en beloften van het evangelie. Evangeliebeloften zijn algemeen en in zeker opzicht voorwaardelijk: Gelooft het evangelie en gij zult zalig worden, gij en uw huis. De beloften van het genadeverbond komen tot bepaalde mensen: Gij verdrukten en door onweder voortgedrevenen, Ik zal uw stenen gans sierlijk leggen. Dat is onvoorwaardelijk, maar komt wel tot een groep mensen die daar direct benoemd wordt. Een andere rake uitspraak van Boston is: ‘Je mag niet tot iedereen zeggen: Christus is voor u gestorven. Wel mag je zeggen: Er is een gestorven Christus voor u.’ Dat zijn van die uitspraken die je helderheid geven.”

Waar komt de naam ‘puriteinen’ vandaan?
“Koningin Elisabeth I koos in 1560 voor de Reformatie. In zeker opzicht was de Engelse staatskerk toen een calvinistische kerk geworden. Maar het was een ‘compromiskerk’. Er waren nog heel veel Roomse en onbijbelse, onzuivere gebruiken overgebleven. Toen zijn de echte calvinisten opgekomen voor de zuiverheid van de kerk, waarin ook de levenswandel zuiver was. Ze werden spottend ‘puritans’ genoemd. De ‘purity’, de zuiverheid, heeft betrekking op kerkelijke en theologische zuiverheid. Vervolgens werd dit ook betrokken op zuiverheid in de persoonlijke levenswandel.”

Preken van puriteinen zijn vaak heel erg op de man af. Hoe komt dat?
“Veel puriteinse preken halen een bepaalde praktische boodschap of een leerstelling uit een bijbeltekst en passen dat dan toe op het leven. Dat doen ze zo, dat het heel dicht bij het hart komt. Dat is zo aansporend, aandringend en appellerend! Als je zo’n preek hoort, dan voel je je schuldig over het hardnekkige ongeloof in je hart. De waarschuwing voor de zonde van het ongeloof, de klem die erop ligt, die kun je niet zomaar langs je heen laten gaan.”

Waarom is die prediking zo aandringend?
“Ik denk dat de prediking heel belangrijk was. Onder de preek moest het gebeuren. Men verwachtte er veel van. Mensen hadden toen geen kasten vol met boeken. Bovendien werkte men heel hard en had men weinig vrije tijd. Dan was de preek echt een hoogtepunt: dat was het moment waarop je in aanraking kwam met het Woord van God. De puriteinse predikanten verwachtten ook veel van het gebed en de prediking. Bij een bidstond na een grote droogte verwachtte de predikant zoveel van die bidstond dat hij teleurgesteld was dat mensen geen paraplu bij zich hadden.”

De puriteinen sloten persoonlijke verbonden met God. Een vel papier met een handtekening eronder. Kunnen we daar iets van leren?
“Het verbond is bij puriteinen een belangrijk thema geworden, persoonlijk, kerkelijk en nationaal. In die persoonlijke verbonden zit ook een heel grote bewustheid. Men beleed heel bewust de zonden en men ging heel bewust in Christus over. Dat leidde tot een sterke ervaring van geloofszekerheid. Veel gelovige christenen lijken tegenwoordig onzeker, zoekend. We kunnen er wel iets van leren hoe de puriteinen daarmee omgegaan zijn.”

Waar komt deze grotere bewustheid vandaan?
“Bij de puriteinen werd een grotere eenheid beleefd tussen geloof en leven. Het Godsbesef en de ervaring van Gods heiligheid was niet gereserveerd voor de zondag, maar doortrok de hele week. Het puriteinse ideaal was heel je leven te zuiveren, te heiligen. Bij puriteinen stond God in het middelpunt van alles. God is heilig en God vraagt heiligheid. Daardoor was ook het zondebesef sterker en dieper. Als gevolg daarvan werd ook het berouw over de zonde sterker ervaren en beleden. Dat leidde ertoe dat de geloofsverruiming door Christus ook dieper ervaren en bewuster beleefd werd. Daarnaast leefden die mensen ook veel dichter bij de dood. Er stierven heel veel mensen, onder wie ook veel jonge kinderen. Daarom namen ze het leven ook heel ernstig. Dat zal het leven ook veel bewuster hebben gemaakt. William Tiptaft, een vriend van Philpot, schrijft: ‘Wat een groot werk is de Evangeliebediening. Te staan tussen een eeuwiglevende God en nimmer stervende zielen’. De ernst doortrekt heel het leven, dus ook de prediking en de geloofsbeleving.”

Bij puriteinen staat ‘stille tijd’ erg vaak op de dagelijkse agenda. Wat betekende dat voor hen?
“Het boek Wandelen met God van Henry Scudder is een goed voorbeeld. Scudder beschrijft alle facetten van het leven. Dan gaat het niet alleen om de zondag, maar dan gaat het ook over de voorbereiding op de zondag. En als het dan zondag wordt, wat zou je dan vóór de dienst kunnen doen? Hoe zou je in je werk God kunnen dienen? Scudder vertelt heel praktisch wat het christelijk geloof voor al die terreinen van het leven betekent. Dat is echt puriteins. De les die wij ook van puriteinen moeten leren is dat ze de tijd namen. Bij ons moet alles hapsnap. We lezen kleine stukjes, hoogstens meditaties. Rustig lezen en mediteren moeten we weer leren. Ik ben ervan overtuigd dat dat in die tijd dat één van de genademiddelen is geweest die veel vrucht had.”

Leiden zulke regels voor het dagelijks wandelen met God niet tot een wettisch leven?
“Dat kan zeker doorslaan. Het is heel belangrijk dat geloof en werken niet omgekeerd worden. Je ziet dat ook serieuze jongeren soms het idee hebben: ‘Aan het werk gaan, daadwerkelijk reformeren.’ Maar als dat niet vanuit een levend geloof opkomt, is dat wettisch. Bij de puriteinen is dat omgekeerd. De geloofsverbintenis aan Christus was zo bewust dat het leven in dankbaarheid vanzelfsprekend was. Het was niet een lijst met plichten, maar een vrucht uit liefde. Als je steeds een heilig God voor je ziet, is dat ook te merken aan je levenswandel. Als je de volgorde omdraait, leidt dat alleen maar tot mensen die het met zichzelf hebben getroffen, die alleen maar groeien.”

Welke puritein moeten jongeren zeker lezen?
“Bunyan. Hij heeft heel veel geschreven wat de moeite waard is. De Christenreis of De Christinnereis is goed te lezen. Ik kan me voorstellen dat je niet zo snel begint aan een langdurige ‘verhandeling’. Hoewel, mijn eigen ervaring is dat in bijvoorbeeld in Bostons Het genadeverbond vragen beantwoord worden waar je nú mee kunt zitten. Wel moeilijk, maar heel zinvol en bijbels is het boek van Jonathan Edwards A treatise concerning religious affections. Er zijn oude Nederlandse vertalingen van. Edwards onderscheidt daarin heel scherp tussen waar geloof en zelfbedrog. Matthew Henry is ook heel praktisch en bruikbaar. Dat is een aanrader. Hij heeft duidelijk hoop voor jonge mensen. In Een huis voor de Heere schrijft hij aan de ouders: ‘Als we het beste voor hen wensen, zouden we ook graag het beste voor hen hopen. En de grond van onze hoop is dat onze Heere Jezus zoveel gunst betoond heeft aan kleine kinderen.’ Henry is heel mild, ruim, gunnend, warm van toon.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen