Augustinus

De jonge Augustinus
Het leven van deze Noord-Afrikaan ken je misschien nog van school. Kunstenaars maakten fantasieportretten, maar vergaten dat hij een bruine huidskleur had. Wij weten veel over hem, dankzij zijn autobiografie, de Confessiones (Belijdenissen). Bekend is dat hij als jongen met vrienden fruit stal uit een boomgaard, om de sensatie. Later schaamde hij zich ervoor. Herken je dat? Hij kon heel goed leren, maar kreeg vaak een pak slaag, omdat hij niet wilde leren.

Moeder Monica
Moeder Monica was ooit alcoholiste. God kan ook verslaafden bekeren! Zij bad of haar man Patricius en hun drie kinderen christen mochten worden. Patricius is in 371 op zijn sterfbed gedoopt. Veel mensen stelden hun doop uit, omdat die letterlijk alle zonden zou afwassen! Monica’s invloed op Augustinus werd steeds kleiner toen hij in Carthago woonde. Hij ging op in sport, spel en toneel. Later stond hij daar afwijzend tegenover: die hielden hem van God weg. Geldt dat ook voor jou? Hij studeerde retorica, welsprekendheid, en woonde samen met een meisje, waarvan de naam onbekend is. Hun zoon heette Adeodatus. Deze naam betekent ‘door God gegeven’. Dat is bijzonder! De Bijbel had voor hem geen betekenis, omdat die niet voldeed aan de regels van de retorica. Een ernstig verwijt, als je beseft Wie de Auteur is!

Zoekend naar rust
Augustinus zocht innerlijke rust. Van grote invloed was de sekteleider Mani. Deze Pers wilde mensen verbeteren door goede voorbeelden en een sober leven. Maar hij doorzag de zondeval niet. Augustinus werd manicheeër; een volgeling van Mani. Je kunt je voorstellen dat Monica zijn levenskeus betreurde. In 384 vertrok Augustinus naar Italië en liet Monica achter bij de haven, maar zij reisde hem na. In Milaan luisterde Augustinus graag naar bisschop Ambrosius, een uitstekend spreker. Niet zijn preek, maar zijn retorische gave trok hem. De onrust bleef. Maar God greep in. Augustinus hoorde een kinderstem zingen: “Tolle lege; neem en lees”. Dit bracht hem bij het Woord. Toen kwam het licht in zijn hart en volgde zijn bekering. Daarom schreef hij later: “Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U.” En: “Genade is immers niet gegeven omdat wij het waard waren, maar omdat God het wilde.” De verkiezing werd zo levenservaring. “Ik kan veilig rusten, wanneer ik mijn hoofd aan Christus’ bloedende zijde neerleg.” Augustinus las Psalm 32 vaak met tranen, omdat zijn ziel verbroken was onder de onuitsprekelijke genade van God in Christus. Als sommigen twijfelden aan de Drie-eenheid verklaarde hij: “Ga naar de Jordaan en je zult de Drie-eenheid zien.” Over Psalm 27: “Hij verlicht mij, laat de duisternis terugwijken. Hij verlost mij, laat de zwakheid verdwijnen.” Na zijn doop ging hij naar Noord-Afrika terug, maar Monica stierf in de Italiaanse havenstad Ostia.

Augustinus als ambtsdrager
In Thagaste stichtte Augustinus in 397 met vrienden een soort klooster, als alternatief voor hebzucht, hoogmoed en macht. Men las Bijbelboeken, bad en zong. Centraal stonden hier de naastenliefde en opofferingen. Hij kon daar rustig leven. Augustinus bedacht ‘kloosterregels’ voor deze christelijke gemeenschap, die nog in gebruik zijn bij de Augustijner kloosters. Ook de augustijner monnik Luther kende ze!
In 391 werd hij tegen zijn wens presbyter (ouderling), in 396 bisschop te Hippo. Hij preekte, als afgestudeerd retor, boeiend. In de Belijdenissen staan notities als “Blijf nog even gemeente, zo dadelijk komt er een belangrijke bijbeluitleg.”
De bisschop van Hippo vond dat wij geen aards koninkrijk moeten verwachten; het vrederijk van Christus is hemels. Alle aardse rijken (Civitas terrena) verdwijnen, maar Gods rijk (Civitas Dei) blijft. Tussen het rijk van de duivel en dat van God blijft strijd. De christen is burger van beide. Hierover gaat zijn andere beroemde boek De Civitate Dei (De stad van God).

Kanttekeningen
In dezen prijzen wij u niet, schreef Paulus. Zijn er ook dingen bij Augustinus waarvan we dit moeten zeggen? Ongetwijfeld! Zo doopte Augustinus kinderen op het geloof van hun ouders. Die antwoordden namens het kind. Dan berust de doop op het geloof van een ander. Je vindt dit ook bij Thomas van Aquino en Luther. Augustinus achtte de kinderdoop noodzakelijk voor de zaligheid.
Dat namen de Rooms-katholieken en Lutheranen over. De doop zou de erfzonde afwassen en moest spoedig bediend worden. Wat betekent de doop voor jou? Een aanzet voor de latere inquisitie is merkbaar als hij “Dwingt ze om in te gaan” wil uitleggen.
Wij vinden bij Augustinus een aanzet tot heiligen- en relikwieënverering. In De stad van God (hoofdstuk 8) stelt hij: “Er gebeuren nog wonderen in Christus’ naam, door middel van hetzij Zijn sacramenten, hetzij gebeden, hetzij relikwieën van Zijn heiligen.” Dus wonderen, door het aanraken van een relikwie? Dit keuren wij af. Augustinus geloofde ook in een fase tussen het sterven en het laatste oordeel, een vagevuur. Men mag martelaren in de hemel aanroepen om hun voorbede. Gebeden voor doden, om hun toestand in het hiernamaals te verlichten, missen volstrekt een Bijbelse basis.
Augustinus vond iemand die getuigde van zijn geloofszekerheid en toekomstige zaligheid hoogmoedig. Vaak legde hij de Bijbel allegorisch uit. Zo vormen de tien Egyptische plagen een voorafschaduwing van de vervolgingen onder tien Romeinse keizers.
Rome heeft een andere indeling van de Tien Geboden dan wij hebben. Rome nam de zijne over! Augustinus vond de gedachte dat de aarde rond is een vreselijke ketterij en zag Genesis 1 als een dichterlijk scheppingsverhaal. Wat denk je hiervan?
Misschien vraag je jezelf af hoe het mogelijk is om gereformeerd te zijn en ook Augustinus te waarderen!

Waardering
Augustinus bestreed de donatisten, die een gemeente van louter heiligen wilden. Onmogelijk, vond hij: “De kerk is als een lelie te midden van de doornen. Ze heeft zich vermengd met slechten en met goeden.” Bleef iedereen bij vervolgingen standvastig? Donatus veroordeelde het dat de kerk afvalligen genadevol opnam. Herdoop was zelfs geboden als iemand gedoopt was door een “afvallig” bisschop.
Terecht zei Augustinus dat de waarde van de doop in Christus Zelf ligt, niet in ambtsdragers. “De Heere heeft voor Zichzelf de macht van het dopen vastgehouden; aan Zijn dienaren heeft Hij de bediening gegeven.” Pogingen om de donatisten te overtuigen, faalden. Zij gebruikten geweld, ja, beraamden een moordaanslag op Augustinus! Zijn reactie was: “Wie zal ik vrezen, wanneer ik veilig wandel in het Licht?” In 404 vroeg de bisschop van Hippo, met de synode, om keizerlijke hulp. Het donatisme verdween vervolgens.
Bedreigend was ook de Britse monnik Pelagius, die ernstig preekte en respectabel leefde. Hij verafschuwde naamchristenen. Pelagius ontkende de erfzonde: iedereen zou geboren zijn als “tabula rasa”, een onbeschreven blad, en zou een vrije wil hebben om goede of kwade voorbeelden te volgen. Op aandrang van Augustinus veroordeelde de kerk Pelagius in 417. Luther en Calvijn prezen Augustinus’ optreden tegen Donatus en Pelagius. De reformatoren waardeerden hem, omdat hij zo zuiver over de vrije wil, de verkiezing en genade sprak. Zij bewezen verder dat ‘Rome’ zich niet op hem kan beroepen voor hun transsubstantiatieleer!

Augustinus’ levenseinde
In 410 namen de Goten Rome in en plunderden deze ‘eeuwige stad’; het Romeinse Rijk viel. Heidenen gaven de christenen de schuld. Maar Augustinus schreef toen De stad van God (De Civitate Dei), later het lievelingsboek van Karel de Grote. Gods oordeel over goed en kwaad is absoluut; onze vermogens relatief. Toen ook Hippo geplunderd werd, heeft Augustinus op de muur van zijn woning boetpsalmen laten schrijven. Gelukkig bleef zijn bibliotheek gespaard, anders was er niet meer zoveel van, en over hem, bekend.

354 Geboren in Thagaste (op de grens van het huidige Algerije en Tunesië)
370 Studeert retorica in Carthago, wordt vader van Adeodatus
373 Wordt volgeling van Mani (215-275)
376 Docent retorica in Carthago
383 Reist via Rome naar Milaan en wordt stadsretor
384 Docent retorica te Milaan aan het keizerlijk hof
386 Bekering tot het Christendom
387 Met Pasen door Ambrosius gedoopt, met Adeodatus
388 Verblijf in Rome; keert terug naar Thagaste
391 Dood van Adeodatus; Augustinus wordt presbyter
395 Hulpbisschop van bisschop Valerius te Hippo Regius
396 Volgt Valerius op als bisschop
396 De Confessiones afgerond
426 Na 23 jaar is De Civitate Dei afgerond
430 Augustinus overlijdt op 28 augustus in Hippo

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen