Mozart in Holland

Leopold Mozart was met zijn vrouw en beide kinderen, Wolfgang en Marianne (Nannerl), al twee jaar op reis door Europa, toen hij in juli 1765 werd uitgenodigd naar Den Haag te komen. Het verzoek hiertoe was afkomstig van prinses Caroline van Nassau Weilburg, de zuster van de toen nog minderjarige stadhouder Willem V. Deze - naar het schijnt - muzikale prinses wilde met name de jonge Wolfgang, die toen pas negen jaar was en al de nodige furore had gemaakt aan de Europese hoven, wel eens van dichtbij aanschouwen.

Veel zin in een reis naar Holland had Leopold echter niet. De kosten vond hij namelijk te hoog en bovendien was hij van mening dat de Hollanders 'ein bischen grob' waren. Dat hij de reis toch aanvaard heeft, is te danken geweest aan de inspanningen van graaf Van Weideren, de Hollandse gezant in Londen, de stad waar de Mozarts destijds verbleven. Deze gezant heeft herhaaldelijk bij Leopold op het bezoek aangedrongen en hem waarschijnlijk gepaaid met een aantrekkelijk financieel aanbod. Uiteindelijk heeft Leopold in ieder geval in het verzoek toegestemd. Een verzoek dat hij overigens - zo schreef hij op enigszins badinerende toon aan zijn vriend Lorensz Hagenauer - alleen al niet had kunnen afslaan omdat 'man einer schwangeren Frau (prinses Caroline) nichts abschlagen solle. N.B. der Herr Gesandte war nicht schwanger, aber die Prinzessin.'

Op 11 september 1765 arriveerden de Mozarts in Den Haag, waar zij hun intrek namen in La ville de Paris, volgens Leopold 'une tres mauvaise auberge'. Het stadhouderlijke hof is hem daarentegen beter bevallen. Niet alleen werd er enthousiast gereageerd op het klavierspel van Wolfgang, maar ook deed de gelegenheid zich aan Leopold voor kennis te maken met hoge adellijke personages, die Wolfgang wellicht zouden kunnen uitnodigen voor het geven van particuliere concerten.

Naast het geven van uitvoeringen aan het hof lag het ook in de bedoeling dat Wolfgang met zijn zusje openbare concerten zou geven. Het eerste concert zou plaatsvinden op 30 september in De Oude Doelen en werd op kermisachtige wijze aangekondigd: 'Alle de ouvertures zullen zyn van de Compositie van dien jonge Componist die nooyt zijn weerga gevonden hebbende, de goedkeuring van de Hoven van Weenen, Versailles en Londen heeft weggedragen. De liefhebbers kunnen na hun plaisier hem Muziek voorleggen, hy zal het zelve alles voor de vuyst speelen', zo konden de Hagenaars in hun courant lezen. Het is overigens niet duidelijk of dit concert inderdaad heeft plaatsgevonden, aangezien het goed mogeijk is dat de uitvoering wegens ziekte van Nannerl werd afgelast. Ze was er in die dagen namelijk ernstig aan toe en er moest zelfs even voor haar leven worden gevreesd. In november begon zij echter weer op krachten te komen. Maar daarmee was de periode van ziekte nog niet ten einde: 15 november werd ook Wolfgang bijzonder ziek, zodat nogmaals alle plannen moesten worden uitgesteld. Pas eind januari 1766 waren Wolfgang en Nannerl weer voldoende hersteld en kon Leopold aankondigen dat zijn beide kinderen op 22 januari in De Oude Doelen zouden optreden. Na dit concert zijn de Mozarts voor een korte periode naar Amsterdam gegaan. Veel bijzonderheden omtrent dit bezoek zijn niet bekend. Wel is zeker dat Wolfgang en Nannerl op 29 januari en 26 februari in de Salie du Manége hebben opgetreden. Uit de advertenties kan bovendien worden opgemaakt dat het gezin Mozart destijds 'au Lion d'Or dans Ie Warmoestraat' verbleef.

Eind februari keerden de Mozarts weer naar Den Haag terug, waar zij waren uitgenodigd voor de feestelijkheden ter gelegenheid van de huldiging van prins Willem V: op 8 maart zou de prins namelijk meerderjarig worden en officieel als stadhouder worden geïnstalleerd. Voor deze gelegeheid had Wolfgang op verzoek een aantal werken geschreven, die al snel onder de volgende titels werden uitgegeven:

1. Six Sonates pour Ie Clavecin avec raccompagnement d'un Violon, dédidées d Madame la Princesse Nassau Weilburg, née Princesse d'Oranje, par W. Mozart, agé de 9 ans Op. IV (KV26 t/m 31);

2. Een Nederduitsch Air op de Installatie van Z.D.H. Willem den V, Prins van Oranje &c, &c, door CE. Graaf in muziek gebragt, en door den beroemden jongen Compositeur J.G.W. Mozart, oud 9 Jaeren, tot konstige Variatien vermeerderd, a 12 stuivers (KV 24);

3. Het bekende Airtje Wilhelmus van Nassau &C. gevarieert voor 't Clavier door gemelden jongen Mozart, a 6 stuivers (KV25).

Wat de laatstgenoemde compositie betreft: dit zijn variaties op het Wilhelmus, in die dagen de prinsenmars voor Willem V. Leopold schreef in een brief dat deze melodie in Holland 'überall gezungen, geblasen und gepfiffen wurde.'

Of de bovengenoemde werken inderdaad tijdens de feestelijkheden, die tot 12 maart duurden, zijn uitgevoerd, valt niet te zeggen. Het is volgens bepaalde Mozartkenners daarentegen wèl zeker, dat tijdens die periode het orkestwerk met de zonderlinge titel Galimathias Musicum (KV 32) ten gehore is gebracht en wel op 11 maart. Dit werk werd eveneens door Mozart voor de genoemde feestelijkheden geschreven. Uit het manuscript blijkt overigens dat vader Leopold een zekere controle uitoefende op dit werk. Zo heeft hij eerst enige maten van de slotfuga doorgestreept, om er later toch weer bij te schrijven: 'ist gut'.

Naast de muziek ter gelegenheid van de inhuldiging van de stadhouder heeft Mozart tijdens zijn verblijf in Holland ook nog andere werken gecomponeerd. Zo schreef hij voor de 'schwangere' prinses Caroline verschillende aria's. Helaas is er maar één van deze aria's bewaard gebleven: de sopraanaria Conservatie fedele (KV 123). Tevens schreef hij voor klavier de verdwenen Capricci (KV 32a), die hij - zo komt uit de betreffende advertentie naar voren - op het tweede Amsterdamse concert zou uitvoeren. Voor orkest componeerde Mozart nog een symfonie in Bes-groot (KV 22). Dit werk getuigt van een grote vooruitgang ten opzichte van de in Londen gecomponeerde symfonieën.

Na de feestelijkheden in Den Haag begon Leopold Mozart aan de terugreis te denken, want het was inmiddels al bijna drie jaar geleden dat zijn gezin uit Salzburg was vertrokken. Drie jaar een bestaan van reizen en trekken, dit dreigde in toenemende mate van negatieve invloed te zijn op de gezondheid van de beide kinderen. Bovendien was het concertseizoen bijna afgelopen, terwijl uit Salzburg brieven kwamen waarin steeds dringender werd aangedrongen op hun terugkeer.

Toch hebben de Mozarts niet onmiddellijk Holland verlaten. In Den Haag verbleven zij namelijk nog zo'n vijf weken om van daaruit nog via Haarlem naar Amsterdam en Utrecht te reizen. In Haarlem had Leopold het genoegen een vertaling van zijn Versuch einer gründlichen Violinschule in ontvangst te nemen. De Nederlandse vertaling van dit alom geprezen leerboek van het vioolspel luidde Grondig Onderwijs in het Behandelen der Viool en werd aan Mozart overhandigd door de drukker ervan: Johannes Enschedé. Dat Leopold zeer ingenomen was met deze uitgave, blijkt wel uit een brief aan Hagenauer: 'Die Edition ist ungemein schön, und noch schoner als meine eigene'. Bij de uitreiking was ook de stadsorganist Henricus Radeker aanwezig, die Wolfgang uitnodigde het beroemde orgel van de St.-Bavokerk te bespelen. Dit aanbod zal gezien de grote belangstelling van vader en zoon voor orgels met de nodige voldoening zijn aangenomen.

Het is niet precies bekend welke dagen in april de Mozarts in Haarlem hebben vertoefd. Wel staat vast dat zij overnacht hebben in het logement Het Gulden Vlies aan de Grote Markt. Lang zijn zij daar echter niet gebleven, want de 16e vertrok het gezin alweer naar Amsterdam, waar Wolfgang en Nannerl voor de derde maal een concert gaven in La Salie du Manége. Ook nu verbleef de familie weer in De Gouden Leeuw.

Leopold achtte het lucratief ook nog een concert te geven in Utrecht. De volgende dag reisden zij daarom door naar de Domstad. De kinderen traden er op 'in de Muziekzael op't Vreeburg'. Uit de advertentie in De Utrechtsche Courant blijkt dat dit concert op 21 april heeft plaatsgevonden, terwijl uit deze advertentie tevens kan worden opgemaakt waar de Mozarts hebben gelogeerd: in het hotel Plaets-Royael aan de Minrebroedersstraat.

Van Utrecht zijn de reizigers vervolgens naar Rotterdam gegaan, waar zij waarschijnlijk niet hebben opgetreden. Van een advertentie of een ander bewijs van een eventueel concert is in ieder geval geen sprake. Aangenomen wordt dat de familie Mozart eind april nog via de Moerdijk Holland heeft verlaten. Hiermee kwam een einde aan het verblijf van Wolfgang Amadeus Mozart in Holland, waarvoor oorspronkelijk slechts een maand was uitgetrokken. Wegens de opeenvolgende ziekten van Nannerl en Wolfgang heeft de zeker niet onbelangrijke Hollandse periode van Mozart echter langer dan een halfjaar geduurd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen