De belijdenisgeschriften onzer kerk

DE HEIDELBERGSE CATECHISMUS

(7)

Bij de keizer aangeklaagd.

De vijandschap van de roomsen en de luthersen — en vooral ook van de laatsten < — tegen de keurvorst van de Paltz werd zo groot, dat ze in staat waren hem ter dood te doen b'rengen. En waarom? Enkel en alleen omdat hij de gereformeerde belijdenis liefhad en die ook door middel van zijn Catechismus aan de bevolking van zijn land liet onderwijzen. En ook omdat hij ervan overtuigd was, dat die Catechismus gegrond was op de Heilige Schrift, wist hij van geen wijken.

Nu was in Duitsland bij de godsdienstvrede van Augsburg in 1555 gesloten, de hervormde religie gelijkgerechtigd met de roomse erkend. Dat is een keerpunt geweest in de geschiedenis der Hervorming. Immers tot dat ogenblik toe moest men om allerlei oorzaken dikwijls de hervormde religie wel dulden. Maar het vaste voornemen bestond om, zodra men de handen vrij had, alle „ketters" weer terug te voeren in de schoot van de roomse kerk. Maar door de loop der omstandigheden is men daarin verhinderd geworden.

Toch betekende Augsburg nog niet godsdienstvrijheid in de zin van het woord, zoals wij dat tegenwoordig verstaan. Alleen de Luthersen werden eigenlijk maar erkend. De Zwinglianen b.v. en de wederdopers waren van die godsdienstvrijheid uitdrukkelijk uitgesloten. Bovendien gold die godsdienstvrijheid alleen voor de vorsten en niet voor de onderdanen. De vorst maakte uit welke godsdienst in zijn gebied zou worden onderhouden.

Enige lutherse vorsten kwamen nu samen om te overleggen wat men toch met Frederik III van de Paltz moest doen. Gebleken was immers dat hij zijn Catechismus niet terug wilde nemen. En daar kon men zich toch zonder meer niet bij neerleggen. Hun theologen hadden duidelijk aangewezen, dat de Catechismus op verschillende punten in strijd was met de lutherse leer. En daarom moest de keur

vorst van de Godsdienstvrede van Augsburg worden uitgesloten. Ze besluiten dan ook hem bij de keizer aan te klagen.

Het kwam die lutherse vorsten dan ook goed uit, dat er in 1566 een rijksdag gehouden zou worden te Augsburg. Daar zal men uitmaken wat er met de keurvorst zal gebeuren. Alle stukken zijn klaargemaakt om een einde te maken aan de regering van deze gereformeerde vorst en om de gereformeerde leer uit te roeien. Men was al zeker van de overwinning. Men liet dan ook al verluiden, dat de keurvorstelijke waardigheid hem zou worden ontnomen, ja, die Catechismus kon hem zijn hoofd wel kosten. Men waarschuwt hem van alle kanten om toch niet naar Augsburg te gaan. Van zijn broeder Richard krijgt hij hierover nog een zeer dringende brief. Maar hij gaat toch. Hij schrijft o.a. aan zijn broer: , , Ik sta vast in de troostelijke hoop op mijn lieve en getrouwe Vader in de hemel, dat zijn almacht mij tot een werktuig zal maken om zijn naam in het heilige rijk der Duitse natie in deze laatste tijden niet alleen met de mond, maar ook metterdaad te belijden..."

Op de rijksdag te Augsburg.

Wanneer hij 14 Mei 1566 op de rijksdag te Augsburg komt voelt hij terstond, dat deze vergadering hem vijandig gezind is. De roomse vorsten en de keizer hadden bisschoppen bij zich en de lutherse vorsten hadden hun theologen meegebracht. Maar Frederik III stond alleen. En toch was hij niet alleen, want de Heere was aan zijn zijde.

De keizer beveelt hem al zijn kerkelijke instellingen met de Catechismus weer af te schaffen en wanneer hij aan dit bevel geen gehoor gaf, dan zou op de strengste wijze tegen hem worden opgetreden.

De keurvorst trekt zich dan terug om zich op het antwoord te bezinnen. Maar spoedig daarop komt hij dan toch de vergadering weer binnen, gevolgd door zijn zoon Johan Casimir, die hem als zijn geestelijke wapendrager de Bijbel nadroeg. Het antwoord van de keurvorst kwam ongeveer hier op neer: Mijn godsdienst kan ik niet veranderen op bevel van de keizer, want ik erken in de zaken van de godsdienst maar één Heere, namelijk de Heere der heren en de Koning der koningen. Niet de keizer, maar alleen God heeft in deze zaken te gebieden. — Wat betreft mijn Catechismus: ik belijd hem. Hij is gegrond op de Heilige Schrift en hoewel er vele aanvallen op gedaan zijn, is hij toch niet overwonnen en ik hoop, dat hij nooit overwonnen zal worden. En overigens troost ik mij hiermee, dat mijn Heere en Heiland Jezus Christus mij met alle gelovigen deze gewisse belofte Gods gedaan heeft, dat alles wat ik om zijn eer en om zijns naams wil zou verliezen, mij in de andere wereld duizendvoudig zal vergoed worden. Daarmee beveel ik mij gaarne aan de genade van uw keizerlijke Majesteit.

Diep was de indruk, door zijn krachtig getuigenis gemaakt. De vijandige harten zijn getroffen. Volgens de oude overlevering trad, toen hij geëindigd had te spreken, de keurvorst August van Saksen op hem toe. legde hem de hand op de schouder en zei: , , Frits, gij zijt vromer dan wij allen!"

De protestantse vorsten weigeren dan ook uitvoering te geven aan het keizerlijk decreet, dat tegen de keurvorst en tegen de gereformeerde godsdienst was gericht. Tien dagen lang heeft men de keurvorst Frederik nog lastig gevallen met de eis om de kerkorde in te trekken — een kerkorde, die op gereformeerde beginselen gebaseerd was, zoals we reeds eerder hebben vermeld < — en ook om de Catechismus terzijde te stellen.

Maar hij volhardt. Voordat de rijksdag is afgelopen, gaat hij naar huis. Hij wordt door zijn volk geestdriftig ontvangen. Door zijn kloekmoedig optreden heeft de gereformeerde leer haar plaats in Duitsland behouden. Zeker, later is ook daar veel afdwaling gekomen, maar de Heere heeft door Frederik III toch grote dingen willen doen.

Het einde van de keurvorst.

Zolang de keurvorst nu leefde, heeft men de Catechismus met rust gelaten. Maar na de dood van deze godzalige vorst stak de vijandschap weer op. Zelf ontsliep hij echter in vrede.

Frederik III was een vorst bij Gods genade als weinigen, met een helder verstand en een vast geloof, een ongeveinsde vroomheid en door zijn volk ten zeerste bemind. Aan het einde van zijn leven wordt hij hevig geplaagd door rheumatiek. Zijn ziekbed is zeer smartelijk. Maar „de enige troost", die hem kracht gaf in het heetst van de strijd, gaf hem ook kracht op zijn ziekbed. In leven en sterven was de Heere hem nabij.

Op zijn sterfbed sprak hij tot zijn familie en vrienden: „Ik heb voor u en de kerk lang genoeg geleefd, maar nu word ik tot een beter leven geroepen. Ik heb voor de kerk zoveel gedaan als ik kon, maar ik kon niet veel. God, die alles vermag en voor zijn knechten gezorgd heeft, voordat ik in de wereld kwam, leeft en heerst in de hemel; Hij zal u geen wezen laten en mijn tranen en gebed, dat ik in dit vertrek knielend gedaan heb tot God voor mijn opvolgers en voor de kerk, niet zonder vrucht laten."

Verder sprak hij nog: „Ik ben lang genoeg opgehouden geworden door het \frome gebed der christenen; het is tijd dat ik mijn leven eindig en tot mijn Heiland in de ware rust worde overgebracht."

Nadat hij nog Psalm 31 en Johannes 17 had laten voorlezen en zelf overluid gebeden had, ontsliep hij zacht en zeker van zijn zaligheid in de ouderdom van 61 jaar op de 26ste October 1576.

Dat was het einde van de vorst, die als een dienstknecht des Heeren zijn volk heeft willen leiden op de weg der zaligheid.

Groot was de smart onder de bevolking, toen hun vrome vorst ter aarde werd besteld. Groot was echter ook de vreugde in de hemel, toen er weer één van de strijdende kerk op aarde overging tot de triumferende kerk in de hemel, om daar de naam des Heeren te prijzen, eeuwiglijk en altoos.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen