De Zondagswetten

(3)

We hebben in het vorige artikel geschreven over de Frankische Zondagswetten. De Middeleeuwse Zondagswetten zijn hiervan niet principieel verschillend. We kunnen ze dus laten rusten, omdat we door het bovenstaande reeds een behoorlijke indruk van de wijze hebben, waarop men de Zondag gevierd wilde zien. Voor vrouwen was bepaald, dat zij ook hun specifieke werkzaamheden als weven, spinnen, naaien, borduren, wol en vlas bewerken, niet mochten verrichten.

Het schijnt, dat reeds in de Middeleeuwen in Engeland een enigszins strengere opvatting van de Zondag heerste dan in andere landen.

We besluiten met enkele uitspraken van synoden. We zien er uit dat dezelfde vraagstukken met betrekking tot de praktische Zondagsviering telkens weer aan de orde komen, in 538 weigerde een synode precies te zeggen, hoe het met wandelen op Zondag, met eten klaarmaken, met het huis een beetje reinigen of zich zelf, nu precies moest. Maar zij sprak wel uit, dat deze vragen, naar haar gevoelen, meer tot de Joodse dan tot de Christelijke waarneming van die dag behoren. In 747 verbood een synode de geestelijken om wereldse bijeenkomsten op Zondag bij te wonen. Zij mochten op die dag ook niet reizen, maar moesten in hun klooster en kerken blijven. Een synode van 791 bepaalt, dat men zich op Zondag van alle zonde moet onthouden en van alle vleselijk werk en in niets anders bezig zijn dan in gebed, kerkgaan en dergelijke. Het verbod van Zondagsarbeid in de landbouw bleef in de Middeleeuwen bestaan, maar een synode van 1322 stelde vast dat een priester in noodzakelijke gevallen verlof kon geven. Die landarbeid heeft ook later nog zorgen gebaard. Op de vergadering van de synode van Zuid-Holland in 1626 stelde men vast, dat het volkomen geoorloofd is op Zondag koren te mennen. Maar op de gereformeerde opvattingen komen we nog terug, als het onderwerp u tenminste niet verdriet. De lezer is koning, dat weet u.

Maar nu moet ik toch nog van een paar dingen uit de Middeleeuwen melding maken. En wel eerst van een apocrief geschrift, dat een grote verbreiding *loor de gehele Christelijke Kerk van die eeuwen heeft verkregen. Men vertelt van deze brief, dat hij door Christus zelf in de hemel is geschreven met gouden letters of met zijn eigen bloed. Hij is ergens op aarde gevallen. De een zegt: te Rome. De ander zegt: te Jeruzalem enz. Het doel van de brief is om de mensen de Zondagsviering in te scherpen en nog een paar dingen. De afschriften van deze brief zijn verschillend, maar hij heeft een ongelooflijke populariteit genoten. Het stuk moet reeds uit de 6e eeuw dateren. Naast vele andere vertalingen is er ook één in het Middel-Nederlands. De lezing er van laat geen bijzondere indruk na. Het is een verward stuk. Een paar overgeschreven regels mogen u daar een indruk van geven.

Zo begint het: Hier volgt een gebod, dat God zelf geboden heeft en gezonden. Op Sint Michielsberg daar hangt de brief voor Sint Michielsbeeld en niemand weet, wie die brief daar gehangen heeft... en wie de brief uit wil schrijven daar neigt hij zichzelf tegen en doet zich open. Is 't dat er iemand is die de heilige zondag niet viert noch eert, die is vervloekt en verbannen van de heilige Kerk. En ik Jezus gebied dat gij naar de heilige Kerk gaat met goede aandacht en met innige gebeden. — Want ik beken en zie, dat gij mijn gebod niet hoort. En mijn vierdag, want ik heb u 6 dagen gegeven om te arbeiden in de week. En ik Jezus gebied u de Zondag te vieren en gij wilt het helaas niet doen. Gij wilt naar de kerk niet gaan of naar de preek of tot andere goede werken, maar gij zijt geneigd tot zonden... Zo gaat het verder. Het einde is: En ik Jezus hoor liever dat de mens zeer ootmoediglijk zegt: lieve Heere, ontferm u over mij, arme zondaar, dan dat ik het zingen der engelen hoor in het eeuwige leven. Daar moet ons brengen de gezegende Jezus. Amen. Die laatste zin is de beste wel van het hele stuk.

In dezelfde tijd, dat dit stuk werd gemaakt — einde zesde eeuw — kreeg Ierland zijn Zondagswet, met de bekende verboden van rijden, reizen, huis schoon houden, kopen enz. Een Zondagswet, die nu nog van kracht is in Engeland dateert uit 1448. Misschien mag ik nu nog een paar bijzondere dingen onderstrepen. We hebben gezien, dat van Constantijn af de arbeid op Zondag is verboden. Onder de bepalingen die er gemaakt zijn waren er

ook, die het reizen op Zondag, tenzij bij noodzaak, verbieden, gelijk wij nog altijd in onze kringen deze regel hebben. Ook was er een bepaling, die de huwelijksgemeenschap in de nacht van Zaterdag op Zondag verbood. Verboden werd zich op Zondag te laten scheren en zijn haar te laten knippen.

Men noemt de Engelse Zondag wel eens de Puriteinse Zondag. De dingen liggen toch wel enigszins anders. De Puriteinen, de strenge gereformeerde leraars uit de 17e eeuw en even daarvoor hebben die strenge Zondagsviering niet bedacht maar in zichzelf gevonden. Dat was de Christelijke traditie van het Engelse volk, die in hun gewetens tot leven kwam.

We hebben het over de wetten gehad. Zij boden een aannemelijk beeld in veel opzichten. Wij voelen wel voor zo n Zondagsheiliging. Maar hoe was de praktijk? Daar zullen we het nu maar niet meer over hebben. Maar dit waren de gedachten en idealen der besten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen