KLEINE KRONIEK

Dc Heidelbergse Catechismus

In het jaar 1563 zal het vierhonderd jaar geleden zijn, dat de Heidelbergse Catechismus het licht zag. De naam Heidelberg wijst er reeds op, dat ze niet van Nederlandse oorsprong is. In opdracht van de vrome keurvorst Frederik III van de Paltz is ze opgesteld door twee jonge theologen, Zacharias Ursinus en Caspar Olevianus. Nu ga ik in deze kroniek niet de geschiedenis van de Catechismus ophalen. Daar zal ter gelegenheid van de herdenking van het vierhonderdjarig bestaan nog wel het een en ander over geschreven worden. De keurvorst wilde een boekje hebben, waaruit het kerkvolk kon worden onderwezen en waaruit ook de jeugd haar kennis kon opdoen van de weg der zaligheid. Zo verscheen deze Catechismus in het jaar 1563 in Heidelberg en in datzelfde jaar verscheen er een Nederlandse vertaling van de hand van ds. Gilles van der Erven en in hetzelfde jaar verscheen er een tweede vertaling van de hand van ds. Petrus Dathenus. De Nederlandse gemeente in Frankenthal nam haar terstond in gebruik.

Frederik III van de Paltz heeft om zijn Catechismus veel moeten lijden. De Luthersen en de Roomsen verzetten zich tegen dit gereformeerde leerboekje. Hij moest zich zelfs op de rijksdag van Augsburg verantwoorden, daar men de gereformeerde leer met kracht wilde uitroeien. Zo ver-schijnt hij, evenals Luther ruim veertig jaar tevoren voor de rijksdag. Dat was bijzonder gevaarlijk voor deze keurvorst en men had hem dan ook ten sterkste afgeraden om te gaan. Maar hij legt er een heerlijk geloofsgetuigenis af. Hij zei daar o.a.: „Wat de godsdienst betreft, dat ik die zou moeten veranderen en afschaffen, zo betuig ik dat ik in geloofszaken niet meer dan één Heere erken, die een Heere is aller heren en een Koning aller koningen... en dat het de ziel en haar zaligheid betreft, die mij door mijn Heere en Heiland Christus is opgedragen en die ik ook schuldig ben te bewaren... Ik belijd mijn Catechismus. Hij is met gronden uit de Heilige Schrift gewapend. Daarom zal hij naar mijn weten onoverwonnen blijven. Overigens troost ik mij daarmede, dat mijn Heere en Heiland mij en alle gelovigen deze gewisse belofte gegeven heeft, dat ik alles wat ik om Zijns naams wil verlies, honderdvoudig zal wederontvangen."

Dit getuigenis heeft diepe indruk gemaakt en de vijandige harten zijn dan ook zo getroffen, dat de evangelische vorsten geen maatregelen tegen de keurvorst durven nemen. Zo heeft de Paltz haar Catechismus behouden, hoewel in later jaren juist om dit leerboekje veel vervolgingen door de bewoners van dit deel van Duitsland zijn geleden. In ons land heeft dit leerboekje de harten stormenderhand overwonnen en tot op deze dag is dit boekje het leerboek van de kerk gebleven, een onovertroffen leerboek.

Catechismusprediking

Bijna vier eeuwen is de Catechismus in ons land bepreekt. In Heidelberg weet men niet meer van de Heidelberger Catechismus, omdat ze daar uit het kerkelijk leven verdwenen is toen de Luthersen en de Gereformeerden zich met elkaar verenigd hebben. Toen kwam er een gemeenschappelijke Catechismus, waarvan een van de eerste vragen was: „Waartoe is de mens bestemd? " Met het antwoord: „Hij is bestemd de waarheid te erkennen, het goede te doen en daardoor deugdzaam en gelukzalig te worden." Welk een andere geest dan die van de eerste vraag van onze Catechismus: Wat is uw enige troost in leven en sterven beide? Maar zo is met de Catechismus ook de kennis van de gereformeerde leer in Heidelberg en omgeving verdwenen. En we mogen wel erg dankbaar zijn, dat in ons land de Heidelberger Catechismus nog steeds invloed oefent, zelfs in kringen die we niet meer ronduit gereformeerd kunnen noemen. Door de Catechismus zijn verschillende midden-orthodoxe gemeenten toch nog ergens op de hoogte van de grondwaarheden der gereformeerde leer.

Daarom is ook de Catechismusprediking van zo groot gewicht. Mijn volk is verloren omdat het geen kennis heeft, zegt de profeet. Welnu, de Catechismusprediking kan ons volk bij de kennis van de gereformeerde leer bewaren. In de Kerkorde van Dordt van 1619—'19 werd dit gezegd: „De Dienaars zullen alomme des Zondags ordinaarlijk in

de namiddagsche predicatieën, de somma der Christelijke leer, in de Catechismus, die tegenwoordig in de Nederlandsche kerken aangenomen is, vervat, kortelijk uitleggen, alzo dat dezelve zoveel mogelijk jaarlijks mag geëindigd worden, volgens de afdeling des Catechismus zeiven daarop gemaakt" (art. 68).

In de eeuwen voor de Franse revolutie is hier trouw de hand aan gehouden, maar in de tijd van het verval der kerk is de Catechismusprediking. in onbruik geraakt. Later is in de gereformeerde kringen in en buiten de Hervormde Kerk de Catechismusprediking weer in ere hersteld en we moeten daar dankbaar voor zijn. Het is alleen te betreuren dat in vele kerkelijke kringen het bezoek aan de namiddagdiensten afneemt en daarmee ook het horen van de Catechismusprediking. Deze prediking dient bediening des Woords te zijn en het is ook aan te bevelen om vanuit de Schrift de Catechismus te bepreken. Ook in de nieuwe kerkorde wordt de Catechismusprediking aanbevolen. Toch zijn er wel gemeenteleden, die liever de gewone prediking beluisteren.

Prediking over vrije stof hoger waarderen dan Catechismusprediking?

In sommige kerkelijke kringen kunnen we een voorkeur opmerken voor de prediking over een zogenaamde vrije stof boven de Catechismusprediking. In De Wekker gaat men in op deze zaak. Iemand had opgemerkt, dat door de Catechismuspreek de prediking van de profeten verwaarloosd wordt. Ds. Velema antwoordt daarop:

, , Ik geloof dat deze corresponderende broeder een onjuiste tegenstelling maakt. Catechismuspreek en het profetische woord staan in geen enkel opzicht tegenover elkaar. Als een dominee niet preekt uit de profeten dan is dat niet de schuld van het feit dat hij regelmatig uit de Catechismus preekt, maar dat hij eenzijdig is in zijn tekstkeuze — een gevaar, waaraan iedere predikant bloot staat. Het zal daarom goed zijn dat de predikant hier zelf tegen waakt en zijn kerkeraad hierop toeziet.

Om alle willekeur te voorkomen is het goed dat van de predikant wordt gevraagd dat hij de Catechismus behandelt en de Catechismuspreek niet achterwege laat. Gaat de verplichting er af, dan is het hek van de dam en zouden we deze hele preek om hals brengen. Dat zou een ramp zijn voor het kerkelijk leven. De geregelde prediking van de Catechismus is opvoedend en bouwend voor de gemeente. De predikant is verplicht om regelmatig die onderwerpen te bespreken, die hij uit zichzelf niet aan de orde zou stellen. Juist de prediking uit de Catechismus geeft de rechte liefde tot Gods Woord en Kerk. Het bewaart ons er, onder de zegen des Heeren, voor dat de kerk open komt te staan voor alle wind van leer. Het is bitter nodig dat de Catechismusprediking blijft gehandhaafd, want daardoor wordt de gemeente ingeleid in Gods waarheid. Het zijn de beste kerkleden niet, die de Catechismusprediking willen afschaffen.

Vanzelfsprekend moet de Catechismusprediking goed gebeuren. Geen dogmatisch systeem worde uiteengezet. Er zijn vele gezichtspunten van waaruit de Catechismus kan worden behandeld. Wee de dominee, die elke keer maar weer dezelfde preken houdt. Hij is er zelf de oorzaak van dat de gemeente de Catechismusprediking gaat verachten. Variatie in de behandeling van de Catechismus en de actualiteit van de Catechismus laten zien jaagt de mensen heus de kerk niet uit. De Catechismus moet profetisch worden behandeld.

M n reagerende broeder schrijft: we leven in een tijd, waarin we meer en meer het profetische woord in vervulling zien gaan. Accoord. Maar dat kan bij de Catechismus terdege worden aangetoond, zoals ook de morgenpreek over , , de vrije stof" dezelfde dingen aan de orde stelt.

Het ene kwaad — de profeten laten liggen — moeten we niet gaan bestrijden met het andere kwaad — facultatief stellen van de Catechismuspreek; maar we moeten beiden doen: zowel de volle boodschap van Gods Woord brengen als de rijke schatten van de Catechismus de gemeenten tonen. En wat dat „verplicht" betreft — ik heb het idee dat 25% van de zondagen geen Catechismus wordt gepreekt. Het valt dus nog wel een beetje mee!"

Kroniekschrijver.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen