Vierhonderd jaar Heidelbergse Catechismus (4)

Deze week herdenkt men dan het vierhonderdjarig bestaan van de Heidelbergse Catechismus waarover we in enkele artikelen een en ander hebben verteld. Bij de eerste druk van de Catechismus is een voorrede gevoegd van de vrome keurvorst Frederik III van de Paltz, die zelf de opdracht had gegeven om een catechismus samen te stellen voor zijn volk waaruit jong en oud de weg der zaligheid zouden kunnen leren, zoals we die in de Heilige Schrift kunnen vinden. Deze voorrede is gedateerd 19 januari 1563. Vandaar dat men deze dag heeft gekozen ter herdenking van het feit, dat de Heidelberger vierhonderd jaar dienst heeft gedaan als leerboek van de kerk.

We mogen de betekenis van de Heidelbergse Catechismus voor de kerk en het volk van Nederland niet onderschatten. De weg van de drie stukken, die zo klaar en helder in deze Catechismus wordt geleerd, is er in de loop van de eeuwen bij ons volk „ingeheid". En hoewel de predikanten deze weg niet altijd even klaar en helder hebben geleerd, bleef er onder het kerkvolk toch het besef leven, dat er drie stukken nodig zijn om getroost te leven en eenmaal zalig te sterven.

We moeten dankbaar zijn, dat de Catechismus vier eeuwen lang ons land is bepreekt in de middag-en avonddiensten en geleerd door de jeugd op de catechisaties. Want daardoor heeft ons volk de gereformeerde belijdenis van de weg des levens bewaard.

In de Paltz is de Heidelbergse Catechismus tegenwoordig zo goed als onbekend. Vraagt men in Heidelberg naar de Catechismus, dan haalt men de schouders op.

Het eenheidsstreven van de vorige eeuw, waarbij de eenheid meer op de voorgrond stond dan de waarheid, heeft de Catechismus in vergetelheid doen geraken. Wel een waarschuwing voor de kerk van nu, waarin ook steeds meer stemmen opgaan om de eenheid boven de waarheid te stellen. Eerst de eenheid en dan de waarheid, is de leus van onze tijd. Zo is het ook de vorige eeuw in Duitsland gegaan. De gereformeerden en de luthersen moesten één worden. De Catechismussen van beide laakten op de achtergrond. Er kwam in de Paltz een nieuwe Catechismus waarvan één van de eerste vragen was: „Waartoe is de mens bestemd? " En het antwoord luidde: „Hij is bestemd de waarheid te erkennen, het goede te doen en daardoor deugdzaam en gelukzalig te worden." Wat een verschil met de eerste vraag van de Heidelbergse Catechismus over de enige troost in leven en sterven beide.

Toen omstreeks 1850 een predikant een gemeente in de Paltz diende kon hij onmogelijk het rationalistische leerboek van de „eenheidskerk" gebruiken voor de catechisaties. Hij liet de vragen van de Heidelberger door de leerlingen opschrijven, omdat dit leerboek zelf niet meer gebruikt mocht worden. „Na enige tijd, " zo vertelt hij, „schreven verschillende kinderen de vragen niet meer op. Toen ik vroeg waarom ze niet meer schreven, zeiden ze: dominee, we hebben ze gedrukt thuis. De ouders hadden de oude leerboekjes met de Catechismus er in nog bewaard en de kinderen konden ze nu gebruiken. En het was in dezelfde gemeente, dat ik de lang vergeten Heidelberger bij een arme weduwe, die op haar sterfbed lag, terugvond, niet op zolder of in een hoekje van de kast of

in de rommelkamer, maar in de kamer van haar hart. De vrouw toonde kennis van Gods Woord te hebben, en toen ik haar ten laatste met de woorden van de Catechismus wees op de enige troost, nam zij het woord dadelijk van mij over en zei vrij nauwkeurig de woorden van het eerste antwoord na."

Trouwens ook later in Heidelberg had een predikant nog deze zelfde ervaring: , , In die gemeente heb ik niet weinig oude mannen en vrouwen leren kennen, wier ogen glansden als ik hen in ziekte of op het sterfbed herinnerde aan de eerste vraag. De meesten kenden die vraag nog uit hun kinderjaren van buiten. Ze vertelden dan, dat ze van deze vraag toen ze jong waren niet zoveel begrepen hadden en dat het hen moeilijk was gevallen als kind deze vragen van buiten te leren, maar nu waren ze dankbaar dat ze deze vraag en ook de andere hadden geleerd, omdat ze er troost bij vonden."

En een professor die later in Bonn doceerde, maar ook in Heidelberg predikant geweest was, vertelde: , , De latere generatie, die niet meer met de Heidelberger was gevoed miste de ankergrond des geloofs, zoals de Catechismus die leert. Aan de ouderen, aan wie in de jeugd de schatten van de Heidelberger werden medegedeeld, waren een menigte wisselende tijdstromingen voorbijgegaan, zonder ze innerlijk te raken. Ze stonden op een grond, die niet weggespoeld kon worden. Hoe groot was altijd de aandacht, hoe bewogen zich de lippen der ouden tot zacht meespreken, als men in de preek één van de kernvragen van de Catechismus aanhaalde. Dan begon de tijd van hun jeugd weer voor hen te leven, het deed hen goed de oude klanken weer te horen, als een tijding uit hun vaderlijk huis vonden ze weerklank in hun binnenste... De Heidelberger Catechismus leeft nog, hij is na driehonderd jaar nog niet gestorven. Hij leeft in de harten der christenen... Hij zal niet sterven, hij zal leven, zolang er een evangelische kerk wezen zal."

We zijn nu honderd jaar verder, maar in Duitsland leeft de Heidelberger niet meer. Ze is vergeten. Hier mogen we gelukkig het vierhonderdjarig bestaan van deze Catechismus nog gedenken. We kunnen zeggen, dat ze hier nog leeft. Ook voor onze kerk is ze nog van grote betekenis. Juist ook in de vorige eeuw, toen de modernistische en ethische stromingen de overhand kregen, is er een volk gebleven, dat bij het geloof van de Catechismus bleef leven. Juist dat eenvoudige volk heeft vastgehouden aan het belijden van de Catechismus en is trouw gebleven aan het geloof der vaderen. En van daaruit heeft het herstel van de kerk kunnen inzetten.

Daarom is het van zo grote betekenis ook voor onze tijd, dat de Catechismus blijft leven en dat ons volk bij de Heidelberger blijft leven. Het is van zo groot belang dat jong en oud uit die Catechismus onderwezen worden in de weg van de drie stukken. De Heere God moge ook in de toekomst dit onderwijs zegenen. En Hij geve, dat in het kerkelijk leven van ons land de Heidelbergse Catechismus een goede plaats mag blijven innemen. En we willen hier het woord van Kolhbrügge nog eens aanhalen: , , De Heidelberger, de eenvoudige Heidelberger, houdt daaraan vast kinderen!"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen