KLEINE KRONIEK

Tweeërlei maatstaf?

Staphorst is nogal eens in het nieuws. Ook kerkelijk Staphorst ontkomt daar niet aan. Zelfs op de voorpagina van Hervormd Nederland werd enkele weken geleden een artikel geplaatst over het ontstaan van een evangelisatie aldaar, een middenorthodoxe evangelisatie dan. Dat die evangelisatie daar gekomen is acht Hervormd Nederland vanzelfsprekend. Men heeft gesproken met de mensen van deze evangelisatie. En die hebben in antwoord op de vraag waarom deze werd opgericht gezegd:

„Wij spreken Frans voor elkaar. Neen, er is geen moeilijkheid in het menselijke vlak met de predikant en de kerkeraad. Maar wij hebben schriftelijk gevraagd om een anders gerichte prediking, om jeugdwerk, dat niet geschiedt en om pastorale verzorging.

Wij hebben die brief met z'n vijfendertigen ondertekend. Er kwam alleen maar een kort antwoord: wij nemen geen brief in behandeling, waarvan wij van meer dan de helft der ondertekenaars niet weten, dat zij leden der kerk zijn. En hier staat dan het hele probleem voor ons: een predikant en een kerkeraad, die overtuigd is, dat het naar de Schrift moet, zoals het gebeurt, en een groep leden der gemeente, veelal van elders gekomen, misschien niet allen met hun attestatie, die deze vorm van gemeente-zijn niet verstaan. Die niet zeggen: jullie bent fout, maar wel vragen: laat ons onszelf zijn in onze ontmoeting met de Heer.

Wij gaan daar dieper op in. Niet-theologische en godsdienstige factoren vloeien samen. Het is een zaak èn van accent èn van sociale verbondenheid. Het zware accent in de gemeente valt op de vraag, wie behouden zal zijn. Behouden in het oordeel. Daarom cirkelen de gedachten. Daar ligt de beslissing. Natuurlijk, op zichzelf is deze vraag voor de christen wettig. Maar zij is niet de enige vraag. Zij is ook niet de eerste vraag. De eerste vraag kan ook zijn: hoe loof ik de genadige God met mijn leven. En dan komt het bestaan er anders uit te zien. En waar het nu de evangelisatie om gaat is: voor wie deze ruimte, deze bijbelse ruimte kennen willen wij gemeenschap. Niet tegenover de anderen. Niet om macht uit te oefenen. Maar om niet gedwongen te zijn te leven in wat wij als beklemming voelen. Dat is óók hervormd, menen zij. En zij hebben, dunkt ons, gelijk.

Zo is men begonnen. Zo kerkt men in de kantine van de fabriek, wekelijks, eens per zondag. En de diensten worden door een honderdtal bezocht."

Hervormd Nederland vindt het dus een vanzelfsprekende zaak dat er in Staphorst een „evangelisatie" is en dat daar elke zondag predikanten van „elders" komen preken.

Ds. L. H. Ruitenberg, de schrijver van het artikel, heeft ook met de plaatselijke predikant ds. P. J. Dorsman gesproken. Hij vertelt er van:

„Tenslotte vroegen wij aan ds. P. ƒ. Dorsman: wat zegt u daarvan? Het antwoord was duidelijk. Inderdaad, wij betreuren deze stap. Zij is genomen, vorig jaar, toen wij met vakantie waren. Wij staan op het standpunt van Schrift en belijdenis. Daar wijken wij niet van af.

Ja, maar collega, er is toch in het beleven van de bijbel en het luisteren naar de belijdenisgeschriften onderscheiding mogelijk? Ze gaan met het leven mee, en dat leven verandert. Zo kunnen wij toch ook andere dingen gaan zien en horen.

Antwoord: gij staat dus een dynamische belijdenisopvatting voor. Daarmee was het antwoord gegeven, de slagboom gevallen.

Wij vroegen door: maar hoe met de jeugdorganisatie? Neen, die was er niet. Waarom? 400 catechisanten bewijzen de bemoeienis der gemeente met de jeugd. En de pastorale verzorging? Wij komen overal, maar de gemeente is groot. En het aantal ambtsdragers gering, omdat slechts weinigen bereid zijn die verantwoordelijkheid te nemen. Deze gemeente van 4000 zielen telt drie ouderlingen. Ziehier waar de kerk in haar geheel voor staat: dat er verschillend gerichte gemeenten zijn en dat daarbinnen verschillend gerichte mensen zijn. En dat de gemeenten, in belangrijke mate, wat de geestelijke leiding aangaat, zelfstandig zijn.

De evangelisatie wil geen nood-gemeente worden. Dat is haar beslissing. Maar een groep hervormden wil in Staphorst anders hervormd zijn. Zij heeft daar, in het aangezicht des Heren, dunkt ons, recht op." .—

Ik ga nu niet op hetgeen geschreven wordt over het kerkelijk leven in Staphorst. Misschien zijn er verschillende gereformeerde belijders in die plaats, die een en ander ook wel anders zouden willen hebben. Maar dat laatste zinnetje: „Zij heeft daar,

in het aangezicht des Heren, dunkt ons, recht op." Ik zou allereerst willen opmerken, dat ik dat vanuit de verte niet kan beantwoorden. Want hervormd zijn betekent toch immers altijd nog: de gereformeerde belijdenis der kerk liefhebben. Maar wanneer men naar die gereformeerde belijdenis der kerk zou willen leven en men dus in die evangelisatiekring ook „echt hervormd" is, mag zo'n evangelisatie dan wel in Staphorst en mag een hervormd gereformeerde evangelisatie in een andere plaats niet? Of komt er nu spoedig een artikel op de voorpagina van Hervormd Nederland, waarin een midden-orthodoxe gemeente onder de loupe genomen wordt waar mensen wonen, die naar Schrift en belijdenis het kerkelijk leven zoeken in te richten en die geregeld aankloppen bij de kerkeraad, maar die evenzovele malen worden afgewezen. En wordt dan het laatste zinnetje ook: „Die hervormd gereformeerden hebben er voor het aangezicht des Heeren, dunkt ons, recht op, om een kerkelijk leven te zoeken in overeenstemming met de gereformeerde belijdenis onzer kerk." Ik heb al enkele weken gewacht op dit artikel, maar alles kan natuurlijk niet ineens. Toch kijk ik elke week of het al op de voorpagina van Hervormd Nederland staat.

Opnieuw Staphorst

Ook in het confessionele Hervormd Weekblad De Gereformeerde Kerk is aandacht gewijd aan Staphorst. En daar vraagt men ook al om een artikel op de voorpagina in Hervormd Nederland over Franeker. Daar zijn de rechtzinnigen en de vrijzinnigen geïntegreerd, zoals men dat tegenwoordig noemt en daar is een groep rechtzinnigen, die erg teleurgesteld is omdat men zich niet aan de afspraken heeft gehouden. Dr. J. de Bruijn van Leeuwarden schrijft nu:

„Enkele weken geleden publiceerde ds. L. H-Ruitenberg in „Hervormd Nederland" een artikel over Staphorst. Meer dan eens is over dit merkwaardige dorp geschreven. Meestal komt de bevolking er dan niet al te best af.

In het stuk van de herv. perspredikant gaat het over kerkelijk Staphorst. Er is daar sinds kort naast de hervormde gemeente met haar kerkeraad en pre' dikant een evangelisatie opgericht. Het geestelijk klimaat en de kerkelijke gedragsregels in Staphorst liggen de mensen van deze kring hervormden, di e

prediking van ds. P. J. Dorsman en de werkwijze van zijn kerkeraad kunnen zij niet bewonderen. Zij wensen een andersgericht godsdienstig en kerkelijk leven, zonder zich aan de Bijbel te onttrekken. Zij vinden in ds. Ruitenberg een pleitbezorger. Hij steunt in zijn artikel hun streven. Hij staat kennelijk achter hen.

Op het artikel van ds. Ruitenberg ga ik niet in. Er zouden zeker wel enkele kanttekeningen bij geplaatst kunnen worden. Ook kerkelijk Staphorst laat ik rusten. Niet ontkend kan worden, dat het een stukje nood van onze Hervormde Kerk laat zien. Op meer dan één plaats zijn naast de officiële kerkeraad en gemeente in vroeger jaren evangelisaties ontstaan en worden nu z.g. noodgemeenten gecreëerd.

Alleen wat ik niet begrijp is het volgende. Staphorst staat niet op zichzelf. Er zijn ook andere gemeenten in Nederland. Ik denk b.v. aan Franeker. Ook daar is een groep hervormden, die zich niet kan vinden in wat de kerkeraad en predikant(en) deden en doen. Ook in Franeker zijn mensen, die om een andere modaliteit van prediking en pastoraat vragen. Ook zij wensen naar de Bijbel te luisteren.

Maar deze meelevende kerkgangers krijgen geen voet aan de grond. Zij worden van het kastje naar de muur gestuurd. Er is onlangs in dit blad nog uitvoerig over geschreven. Predikanten, die uitgenodigd werden in een evangelisatie te Franeker voor te gaan, kregen van het moderamen van de Provinciale Kerkvergadering van Friesland een gepeperd briefje thuis met een bedekte dreiging in de richting van tucht. Prompt is laatst tegen een emeritus-predikant, woonachtig in Utrecht, nadat hij in Franeker een dienst had geleid, door de hervormde kerkeraad van Franeker een klacht ingediend. Terwijl vele hervormde predikanten voorgaan in vroeger en nog maar kort geleden opgerichte evangelisaties!

We krijgen dus het volgende beeld: de ene predikant uit Utrecht preekt in een evangelisatie, b.v. in Woudenberg, en wordt ongemoeid gelaten. Een andere predikant uit dezelfde plaats gaat in Franeker voor en loopt kans een berisping te krijgen. Wat in Staphorst (en Woudenberg enz.) zonder ? J a g of stoot gebeurt is in Franeker onmogelijk. Komt dit omdat de rechtzinnige (Geref. Bonds)kerkeraad van Staphorst verdraagzamer is dan de midden-orthodox-vrij zinnige kerkeraad te Franeker? Of wordt hier door bepaalde hogere organen in onze kerk met twee maten gemeten? Schrijft ds. Ruitenberg nu binnenkort een aanmoedigend stukje in „Hervormd Nederland"? " —

Ja, dat vraag ik me nu ook af: Komt er nu een artikel op de voorpagina van Hervormd Nederland over Franeker? Ik zou zeggen: eerst maar over Franeker en dan het door mij gevraagde artikel. Want Hervormd Nederland meet toch zeker niet met tweeërlei maatstaf?

Vrijzinnige stemmen

Enkele jaren heeft de vereniging van vrijzinnig hervormden geijverd om prof. Smits — de man die de verzoening door Christus op zo denigrerende wijze verwierp door te zeggen: geef mijn portie maar aan Fikkie — weer in het bezit te stellen van zijn emeritaatsrechten. Men heeft daar nu een punt achter gezet. Prof. Smits was niet bereid deze rechten weer aan te vragen. En het breed moderamen van de synode was niet bereid om zonder deze aanvraag de zaak opnieuw te bezien:

„Tijdens de op 10 september 1966 te Emmen gehouden algemene vergadering van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden in Nederland heeft de „zaak-Prof. Smits" een „eerlijke begrafenis" gekregen, zoals in deze vergadering werd vastgesteld. Aan prof. dr. P. Smits werden op 21 juni 1961 door het breed moderamen van de generale synode van de Ned. Hervormde Kerk de rechten van een emeritus predikant ontnomen. Zoals bekend was er indertijd grote beroering ontstaan door bepaalde uitlatingen van prof. dr. P. Smits.

In de algemene vergadering te Emmen werd thans namens het hoofdbestuur gezegd dat het niet in het belang van de vereniging en evenmin in dat van prof. Smits kan zijn om nog verdere stappen te ondernemen, daar immers, gelet op de opgedane ervaringen, niet is te verwachten, dat zij tot een gunstig resultaat zullen leiden.

Met het breed moderamen van de hervormde synode zijn moeizame besprekingen gevoerd en brieven gewisseeld in de hoop dat langzaam wat wederzijds begrip zou groeien. Achter dit alles is nu definitief een punt gezet, zo werd in de algemene vergadering van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden medegedeeld. Prof. Smits is niet van plan een verzoek tot wedertoekenning van de bevoegdheden in te dienen.

Tijdens de discussie in de algemene vergadering bleek nogal wat ontstemming over de houding van de Synode-organen tegenover de vrijzinnigen. Uiteindelijk kon men zich in meerderheid met het standpunt van het hoofdbestuur verenigen." —

Ik meen dat het juist is dat prof. Smits zijn emeritaatsrechten niet meer heeft. En daarom is het maar goed dat hij geen nieuwe aanvraag heeft willen indienen. Want hoe zou het dan gelopen zijn? Nog nimmer heeft prof. Smits zijn woorden willen terugnemen wat de zakelijke inhoud betreft. Hoe kan zo iemand dan preken in een kerk met een gereformeerde belijdenis?

Nog een vrijzinnige stem:

„In vrijzinnig-hervormde gemeenten zijn de kerkgebouwen 's zondags verontrustend leeg en neemt vrijwel geen jeugd meer deel aan de wekelijkse eredienst. In rechtzinnig-hervormde gemeenten zijn de kerken 's zondags vol of halfvol (dit hangt mede van de grootte van de gebouwen en de gemeenten af) en zijn de jongeren met een behoorlijk getal vanzelfsprekend aanwezig, al vele, vele jaren." Aldus begint een brochure van ds. L. J. van der Kam, hervormd predikant te Blija, onder de titel: „Modernisme, bloei en verval... en verder", zo meldde de Leeuwarder Courant van 10 sept. 1966.

De Leeuwarder Courant gaat verder: „Het is één van de opmerkelijkste geschriften, die na de oorlog uit de kring van de vrijzinnige hervormden in Friesland zijn voortgekomen. In dit boekje komt ds. Van der Kam, die zelf tot de vrijzinnige modaliteit mag worden gerekend, tot de conclusie, dat dr. Abraham Kuyper gelijk had toen hij het modernisme van de vorige eeuw een „fata morgana", een luchtspiegeling, noemde. Het modernisme heeft, volgens hem. kerkverwoestend gewerkt en de moderne predikanten hebben de mensen de kerk uitgepreekt De vrijzinnigen zullen, aldus ds. Van der Kam, de weg terug moeten gaan: terug naar de kerk, terug naar de bijbel, terug naar de kennis van het evangelie, terug uit de bleke neutraliteit naar een christelijk leven, dat wel in de wereld staat en solidair is mèt die wereld, maar niet van de wereld is." Nog nimmer Is van vrijzinnige zijde zo duidelijk en eerlijk erkend hoe de vrijzinnigheid de afbraak der kerk heeft Uvorderd.

Kroniekschrijver.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen