KLEINE KRONIEK

Communisme in de praktijk

Dezer dagen maakte één van mijn ouderlingen een doodgewone opmerking, die toch ergens in mijn gedachten bleef haken. Hij merkte op dat West Europa en ons eigen volk „al maar communistischer aan het worden waren". Inderdaad, het is alsof de volkeren van West Europa en de kerken steeds meer verblind raken en niet meer zien wat er eigenlijk aan de hand is. De gedachtenwereld wordt „communistischer". Het geloof heeft niet zoveel invloed meer op de gedachtenwereld van de mensen, en het is duidelijk dat we leven in de tijden van de „verkoeling" waar de Bijbel van spreekt. Maar die geest van verblinding die duidelijk openbaar komt doet niet meer zien in welk een verschrikkelijke slavernij men komt onder het communisme. Onlangs is er een wereldcongres van psychiaters gehouden die een motie hebben aangenomen waarin geprotesteerd wordt tegen het misbruik van de psychiatrie om christenen — om een voorbeeld te noemen — van hun geloof af te brengen, of om anderen die met het communistische regime niet mee kunnen gaan door een psychiatrische behandeling tot andere gedachten te brengen. Zulke dingen gebeuren onder het communisme. En het is aan een dapper man als Wladimir Boekowski te danken dat deze praktijken aan het licht zijn gebracht. Wie is hij? Ik vond antwoord in Het Beste dat pas schreef:

„Wladimir Konstantinowitsj Boekowski werd in 1942 geboren en groeide op in een Moskous gezin waar toewijding aan het communisme als een geloofsbelijdenis gold. Maar de jonge Wladimir verdroeg de massadiscipline slecht. Toen hij 17 was maakte hij in zijn laatste middelbare schooljaar een getypt humoristisch schoolblad. „Een paar grappen over de leraren en wat satirische versjes, dat was alles", zo omschreef hij het later. „Niets over politiek. En er bestond maar één exemplaar van." Maar er kwamen functionarissen van de communistische partij en van het ministerie van Onderwijs opdagen, en Wladimir werd van school gestuurd.

Op de jonge Boekowski kwam dit over als een bevestiging van zijn overtuiging dat er onder het Russische systeem geen persoonlijke vrijheid bestond. Later zou hij zegegn: „Kan iemand het met zo'n regiem oneens zijn en toch in leven blijven? "

Boekowski bezocht een avondschool en in 1960 slaagde hij erin zich als student in de biofysica te laten inschrijven aan de Universiteit van Moskou. Hij werd mederedacteur van een niet toegestaan literair tijdschrift en organiseerde tijdens de weekeinden poëzievoordrachten op het Majakowskiplein, die honderden belangstellenden trokken, maar ook het misnoegen van de autoriteiten opwekten. In 1961 werd.hij van de universiteit verwijderd.

In juni 1963 viel de toen 20-jarige Boekowski voor het eerst in handen van de KGB. Zijn misdaad was het bezit van twee fotokopieën van De nieuwe klasse, het boek van de Joegoslavische disident Milovan Djilas, dat verboden was omdat het kritiek op de communistische bureaucratie inhield. Zijn straf: onderzoek door een commissie van psychiaters en opsluiting in een gevangenisziekenhuis in Leningrad." —

Dat is zo de gewone gang van zaken in Rusland. Wanneer iemand ondanks alles toch aan zijn geloof vasthoudt of, zoals in het geval Boekowski een bepaalde vrijheidsdrang heeft, dan moet hij wel niet goed wijs zijn en aan de psychiaters worden overgeleverd. Chroetsjtsow, de toenmalige Russische leider zei in 1959 dat er in Rusland geen tegenstander van „ons systeem" zijn, maar alleen een paar gekken.

Boekowski en de psychiaters

Boekowski heeft ervaren wat het zeggen wil in de handen van de communistische psychiaters te vallen:

„Boekowski zou bijna elf van de volgende dertien jaar in psychiatrische afdelingen, gevangenissen en werkkampen doorbrengen. In het beruchte Serbski-Instituut voor Gerechtelijke Psychiatrie in Moskou rakelden doktoren de zonden uit zijn verleden op. Er was geen twijfel aan dat ze hem geestesziek zouden verklaren. De Russische gemeenschap was al volmaakt: derhalve moest iedereen die er iets aan wilde verbeteren wel gek zijn.

Hij werd nu overgeplaatst naar het Speciale Psychiatrische Hospitaal in Leningrad, waar Boekowski werd samengebracht met mensen die inderdaad gek waren of tot waanzin werden gedreven. De straf werd daar veelal vermomd als medische behandeling. Injecties met sulfazin, een geliefd middel ter verkrijging van „medewerking", hadden de nevenwerking van laaiende koorts en ondragelijke pijn.

In zijn worsteling om tenminste zijn verstand er

bij te houden zette Boekowski zich tot de taak om Engels te leren. Aan de hand van een versleten woordenboek werkte hij. zich door Thackeray, Dickens, Kipling en andere toegestane schrijvers heen.

Na vijftien maanden, die hem als een verblijf in de hel voorkwamen, werd hij vrijgelaten, maar die vrijheid zou niet lang duren. Toen de KGB overging tot heftige vervolging van dissidente schrijvers, tekende Boekowski een petitie ten gunste van openbare rechtspleging. Hij werkte mee aan het organiseren van een demonstratie op het Poesjkinplein, waar op aanplakbiljetten het recht op vrije meningsuiting zou worden geëist. Drie dagen voor die demonstratie, op 2 december 1965, werd Boekowski weer gearresteerd en naar een psychiatrische inrichting gestuurd.

Zijn belevenissen waren nu bekend geworden in de westerse wereld, en dat bracht de Russen zo in verlegenheid dat ze hem al na 7y2 maand lieten gaan. Maar vrijheid was voor Boekowski minder belangrijk dan recht. In januari 1967 protesteerde hij tegen arrestatie van vier dissidente vrienden en werd toen zelf in hechtenis genomen en wegens „verzet tegen de openbare orde" veroordeeld tot drie jaar werkkamp. Tijdens zijn slotpleidooi las hij artikel 125 van de Russische grondwet voor, waarin, onder meer, het recht op vrije meningsuiting en vrijheid van vergadering worden gegarandeerd.

Boekowski tot zijn rechters: „In welk soort landen is het verboden om kritiek te uiten op de regering? In kapitalistische landen? Nee, communistische partijen kunnen daar vrijelijk bestaan en mogen er proberen het kapitalistische systeem te ondermijnen Als ik weer vrij zal zijn, zal ik opnieuw demonstraties organiseren, en die zullen net als eerst, door de wet zijn toegestaan."

Boekowski werd naar het werkkamp Bor gestuurd, 600 kilometer ten zuiden van Moskou. Hij werd daar in het begin van 1970 uit ontslagen; zijn laatste periode van vrijheid in de Sowjet-Unie brak aan." —

Hij heeft zijn vrijheid gebruikt om een rapport samen te stellen over wat psychiaters in Rusland ten aanzien van hen die het met het communistische systeem niet eens zijn doen. Daar hebben ook psychiaters aan meegewerkt die het niet met die communistische praktijken eens waren. Hij heeft dat rapport toen doen toekomen aan het wereldcongres van psychiaters dat in 1971 samenkwam. Maar men durfde het toen niet aan de communistische praktijken te veroordelen. Wat dan nu op dit wereldcongres wel gebeurd is.

Boekowski naar de vrijheid

De KGB, de Russische geheime dienst, heeft Boekowski weer gevangen genomen. Men had hem het liefst weer in een psychiatrische inrichting opgesloten, maar de hele wereld wist nu wat er met Boekowski aan de hand was. En van de wereldopinie is men nog bang in Rusland. Zo kwam er een storm van protesten uit de hele wereld die de geheime politie in januari 1972 om Boekowski haastig, in een proces van één dag, te doen berechten. De verdediger van zijn keuze werd hem onthouden en hij mocht geen enkele getuige oproepen. Boekowski, een magere, bleke figuur, stond stram rechtop toen hij tegenover de rechtbank een slotverklaring aflegde.

„Waar was deze zitting voor nodig? Voor het bestraffen van één persoon? Nee. De bedoeling is om iedereen angst in te boezemen die de misdaden van het regiem wereldkundig zou willen maken. Hoe lang ik ook in de gevangenis zal moeten blijven, ik zal nooit mijn overtuiging opgeven. Ik betreur alleen dat ik in de korte periode van één jaar, twee maanden en drie dagen waarin ik vrij was, niet méér heb kunnen doen."

Boekowski werd veroordeeld tot twaalf jaar vrijheidsberoving: twee jaar gevangenis, vijf jaar werkkamp en vijf jaar verbanning. Toen hij zijn straf in de beruchte gevangenis in Wladimir ten oosten van Moskou, met zijn hongerrantsoenen en ijskoude isoleercellen, had uitgezeten, werd Boekowski overgebracht naar het werkkamp Perm in de Oeral.

Daar werd hij blootgesteld aan onafgebroken kwellingen en herhaadelijk in strafcellen geplaatst. Maar toegeven deed hij niet. Met een bevriende psychiater schreef hij het merkwaardige Psychiatrisch handboek voor dissidenten, een werk dat ondanks zijn ironische humor van belang is als gids voor hen die worden bedreigd met hersenspoeling door de KGB. Bladzij voor bladzij, vaak in de vorm van een geheime code in brieven aan vrienden, werd het handboek het kamp uit gesmokkeld.

In februari 1974 werd Boekowski veroordeeld tot drie maanden in de kampgevangenis, waar hij op hongerrantsoen werd gezet. Toen berichten over zijn achteruit gaande gezondheidstoestand het westen bereikten, werden de Russische autoriteiten

overstroomd met: dringende pleidooien. Eindelijk werd hij, in gevaarlijk verzwakte toestand, uit de kampgevangenis ontslagen. Een paar dagen daarna toen een Oekrainse gevangene met acute tuberculose onrechtvaardig werd behandeld en bezoek van zijn familie geweigerd werd, ging Boekowski in hongerstaking. Die werd in het hele kamp nagevolgd en duurde een maand. Voor straf werd Boekowski naar Wladimir teruggestuurd.

Zijn strijd duurde voort. Zelfs tijdens de eenzame opsluiting werden er nog mededelingen zijn cel in en uit gesmokkeld. Een van de resultaten was een ontwerp voor een internationaal geldende wetgeving inzake een minimale levensstandaard voor politieke gevangenen in alle landen. De tekst werd eind 1975 naar het westen gesmokkeld.

In die augustusmaand hadden oost en west het akkoord van Helsinki betreffende veiligheid en samenwerking getekend. In ruil voor die toegezegde eerbiediging van fundamentele mensenrechten werden de Russen kredieten en uitbreiding van de handel in het vooruitzicht gesteld, alsmede westerse erkenning van de bestaande Oosteuropese grenzen. Velen in het communistische blok hoopten op basis van die overeenkomst op grotere vrijheden. Maar er veranderde niets, of hoogstens ten kwade.

Boekowski: „Helsinki is betaald met ons bloed. Onze omstandigheden werden meteen slechter, want het Kremlin had gekregen wat het wilde en hoefde zich niet zo veel meer aan te trekken van de wereldopinie." —

Onnoemelijk heeft Boekowski geleden. Protesten uit de gehele wereld hebben hem tenslotte de vrijheid gegeven om naar het westen te gaan. Hij werd uitgewisseld tegen een Chileense communist. Zelfs in het vliegtuig naar het westen bleef Boekowski geboeid met de handen op de rug en bewaakt door een eenheid van de geheime politie. Naast hem zat Aleksandr Baranow, de tweede man van de KGB. Boekowski eiste dat zijn handboeien zouden worden losgemaakt. Onmogelijk, antwoordde Baranow.

„Maar we zijn buiten het Russische luchtruim, " hield Boekowski vol. „Kunt u mij zelfs in het buitenland gevangen houden? " Met een zuur gezicht ging Baranow naar de cockpit en vroeg per radio om instructies. Toen hij terugkwam, ontdeed hij Boekowski van de handboeien.

Later in Zürich zwoer Boekowski zijn leven te wijden aan de menselijke vrijheid in de communistische landen: „In de gevangenis in Wladimir zitten mensen die zieker zijn dan ik en meer recht hebben op hun vrijheid. Ik hoop dat de strijd om de burgerlijke rechten in de Sowjet-Unie als resultaat van mijn vrijlating nog in kracht zal toenemen." —

Ik heb deze kroniek gewijd aan deze man omdat ik meen dat het noodzakelijk is dat we duidelijk zien wat het communisme in wezen is. Doordat zovelen in het westen zich zand in de ogen laten strooien en zo verblind zijn geworden is het gevaar groot dat we in dezelfde noden en moeiten zullen komen als de christenen en de dissidenten in Rusland. Daarom moeten we weten wat er aan de hand is. En men zal duidelijk moeten strijden tegen het communisme.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen