Maria, de moeder des Heeren

Elke zondag wordt haar naam op ontelbare plaatsen genoemd. Wanneer de gemeente van Christus samenkomt, dan klinken altijd weer de bekende woorden: ., Die ontvangen is van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria".. En nu, in de Adventsen Kersttijd, zal zij een rol spelen in vele preken: Maria, de moeder des Heeren.

Het eenvoudige, onbekende meisje uit Nazareth, dat door de Heere werd uitverkoren om de moeder te zijn van Gods Zoon in ons menselijk vlees. Toen zij deze boodschap ontving heeft zij alleen maar gezegd: „Ziet, dc dienstmaagd des Heeren, mij geschiede naar Uw Woord". Na de uitbundige lofzang die zij aanhief in het huis van Zacharias cn Elizabeth (, , Mijn ziel maakt groot de Heere en mijn geest verheugt zich in God, mijn Zaligmaker") zijn er niet zoveel woorden meer van haar opgetekend. De indruk die de verschillende evangelie-beschrijvingcn van haar geven is dat zij een vrouw was , , met een ootmoedige en stille geest". En wanneer zij teveel op de voorgrond trad, dan werd zij door haar Zoon liefdevol, maar beslist teruggewezen. Na de hemelvaart vinden we haar in de discipelkring, wachtend op de komst van de Heilige Geest. Eerst worden alle discipelen van Jezus opgesomd, en dan volgt helemaal achteraan ook haar naam: „Maria, de moeder des Heeren". En dat is dan tegelijk de laatste keer dat we iets van Maria horen.

In het licht van deze sobere bijbelse gegevens zitten wij, protestanten, altijd weer met de vraag: hoe is de romse kerk er toch toe gekomen, Maria zo te vereren.? Het antwoord daarop kan eigenlijk kort zijn. Ook hier is het gezag van de Heilige Schrift in het geding. Voor Rome is niet beslissend wat dc bijbel zegt, maar wat via de traditie tot ons is gekomen. Zo kon Rome door de eeuwen heen ertoe komen aan het eenvoudige meisje uit Nazareth allerlei titels toe te kennen waarvoor de Heilige Schrift geen enkele grond biedt, in tegendeel, die met de Heilige Schrift in strijd zijn. (Moeder Gods, altijd maagd. Koningin des hemels, Sterre der zee, mystieke roos, middelares van alle genaden, enz.)

Fantasie

De wortels van de Maria-verering zijn al heel oud. Aanvankelijk werd in de christelijke gemeenten Maria wel geëerd als de moeder des Heeren, zonder haar echter in het gebed aan te roepen of haar voorspraak te vragen.

Al héél vroeg evenwel, waarschijnlijk nog in de tweede eeuw, werd men geboeid door het verhaal van haar leven. En omdat de bijbel zo uiterst schaars is wat de gegevens daarover betreft, begon men dat leven aan te kleden met allerlei romantische bijzonderheden. Toen de kerk het gevaar daarvan inzag was het eigenlijk al te laat. Want nog in 469 verbood de paus alle apocriefe geschriften en gelastte hij bij de Schriftlezing in de kerk alleen de boeken van het Oude Testament te gebruiken. Maar inmiddels was de legende-vorming rondom Maria al zo ver voortgeschreden dat de Maria-verering niet meer te stuiten was.

Heidense invloeden

Tot het jaar 313 was het christendom nog een verboden godsdienst. Dat wil niet zeggen dat de overheid altijd en overal even streng optrad tegen christenen, maar een overgang van het heidendom naar het christendom was toch nooit helemaal zonder gevaar voor leven of vrijheid. Toen keizer Constantijn omstreeks het jaar 320 tot het christendom overging werd zijn voorbeeld door duizenden en nogeens duizenden gevolgd. Maar de massale „bekeringen" hadden ook een schaduwkant. De jonge christenen waren niet zómaar los van hun heidense achtergrond. Ze hadden als heidenen niet alleen goden, maar ook godinnen vereerd. En langzamerhand begon Maria de plaats in te nemen van de godinnen die ze afgezworen hadden.

Reeds Epiphanius vertelt dat er in zijn

dagen een sekte van dweepzieke vrouwen bestond die zich priesteressen van Maria noemden en ter ere van de moeder des Heeren een processie hielden! Hij sprak daar zijn afkeuring over uit, want, zei hij, „Maria is toch geen godin!"

De moeder Gods

Een belangrijke stoot tot de verdergaande Maria-verering werd gegeven door het concilie van Efeze (431). Daar kwam de vraag aan de orde of het geoorloofd was Maria „moeder Gods" te noemen, dat door Nestorius bestreden werd. Dat was van zijn kant verklaarbaar. Hij scheidde namelijk de twee naturen van Christus, alsof er tv/ee Christussen waren: een menselijke en een Goddelijke. Zijn visie werd verworpen, maar dat hield tegelijkertijd in dat de titel „moeder Gods" gehandhaafd bleef. Men mocht immers geen scheiding aanbrengen tussen de menselijke en de goddelijke natuur van Christus.?

Over deze beslissing was de bevolking van Efeze, v/aar het conciHe was gehouden, uitbundig verheugd. Alle huizen waren verlicht, de geur van de wierook hing in de straten. De leden van het concilie werden in een feestelijke optocht van de vergaderzaal naar hun woning geleid. En Cyrillus van Alexandrië, een vurig voorstander van de titel „moeder Gods" wist in zijn preek geen woorden genoeg te vinden om Maria te verheerlijken.

Voorspraak

Van die tijd af werd de verering van Maria algemeen en het gebed tot haar regel. Dat kwam doordat de op zichzelf juiste uitspraak van het concilie van Chalcédon (451) ook een schaduwzijde had. Chalcédon hield onverkort vast aan de eenheid van de twee naturen: Christus is God en Mens in één Persoon. Maar voor het bewustzijn van vele gelovigen was Christus toch veel meer God dan Mens. Zo werd het priesterlijke in Hem, Die één van ons is en medelijden kan hebben met onze zwakheden, steeds meer naar de achtergrond verdrongen, en ging men Hem steeds meer zien als de God Die komen zou om als Rechter de wereld te oordelen. En wie zou dan voor Hem kunnen bestaan ?

Er moest iemand tussen beide komen om voor de zondaren een goed woordje te doen. Heiligen en martelaren deden dat ook al, maar van Maria, die toch de moeder van Christus was, verwachtte men veel meer! Vv^ie kende Hem beter dan Zijn eigen moeder.? Zo werd Maria van „begenadigde" de genaderijke", de uitdeelster van de genade, op wie men een beroep kon doen en bij wie men altijd terecht kon.

Onbevlekte ontvangenis

In de Middeleeuwen is strijd gevoerd over de vraag of Maria zonder zonde ontvangen en geboren is. Bernard van Clairveaux en Thomas van Aquino bestreden het, maar Duns Scotus verdedigde het. In 1373 verklaarde de heilige Brigitta dat zij een gezicht had gezien waarin de „moeder Gods" haar verschenen was en waarin zij tot haar had gezegd: „het is dc waarheid dat ik ontvangen ben zonder erfzonde". Natuurlijk werd dat niet zomaar geaccepteerd. De officiële Kerk zweeg zelfs eeuwenlang. Pas in 1854 werd het dogma van de onbevlekte ontvangenis plechtig afgekondigd.

Maria hemelvaart

De lichamelijke ten hemel opneming van Maria is pas in onze eeuw tot dogma verklaard. Het feest werd echter al in de 6e eeuw gevierd! De Kerk liet haar gelovigen eeuwenlang de vrijheid om dat al of niet te geloven. Maar de jaarlijkse viering van Maria Hemelvaart maakte natuurlijk de publieke opinie rijp voor de afkondiging van het leerstuk.

Op 1 november 1950 liet Paus Pius XII de wereld weten: „Wij roepen uit en verklaren en definiëren dat het een door God geopenbaard dogma is, dat de Onbevlekte Moeder Gods, altijd Maagd, Maria, na het voltooien van haar aardse loopbaan met lichaam en ziel tot de hemelglorie is opgenomen".

Onze houding tegenover Maria

Het behoeft geen nader betoog dat we ais mensen die bij het Woord alléén willen leven heel dc roomse Maria-verering hartgrondig verwerpen. Ze doet tekort aan het werk en het offer van Christus, is daar zelfs een pure verloochening van. Daarbij doet het niet terzake dat cr ook in onze tijd en in ons land rooms-katholiekcn zijn die deze Maria-verering niet kunnen , , meemaken". De maatstaf voor ons is nog altijd de officiële rooms-katholieke leer. En deze leer veroordeelt allen die Maria niet de plaats willen geven die de roomse kerk haar heeft toegekend.

Wij willen ons graag houden aan het getuigenis van de Heilige Schrift, die Maria op de juiste plaats zet. Een hoog-begenadigde vrouw, zelfs „de gezegende onder de vrouwen". Maar in haar eigen oog niet meer dan

, , de dienstmaagd des Heeren".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen