Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Het Montanisme

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het Montanisme

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

De Heilige Geest en de geestdrijvers

Het Pinksterfeest heeft ons er weer bij bepaald dat de Heilige Geest Zijn intrek heeft genomen in Zijn Gemeente om haar in alle waarheid te leiden. 'Die Geest' had Christus gezegd, „zal van Zichzelf niet spreken. Hij zal Mij verheerlijken, want Hij zal het uit het Mijne nemen en zal het u verkondigen."

Desondanks zijn er in de Kerk door alle eeuwen heen mensen geweest die de Persoon en het werk van de Heilige Geest losmaakten van Christus en, zich beroepend op onmiddellijke inspraak van de Heilige Geest, kwamen tot geestdrijverij. De eerste beweging van dien aard was het Montanisme, dat een geweldige verzoeking heeft betekend voor de Oude Kerk en dat in latere eeuwen telkens weer in andere vormen de kop heeft opgestoken.

De voedingsbodem

in de tweede eeuw na Christus is de Kerk verschillende malen door een crisis heengegaan. Allereerst was daar de Gnostiek, een wonderlijk en fantastisch mengsel van religieuze voorstellingen, dat vooral op de intellectuelen indruk maakte. Toen kwam de ketterij van Marcion, die in feite twee goden leerde, één van het Oude, en één van het Nieuwe Tetament en deze twee tegen elkaar uitspeelde.

Het derde gevaar dat de Oude Kerk bedreigde was het Montanisme. En terwijl in de Gnostiek, en ook bij Marcion het verstand de hoofdrol speelde was het Montanisme juist een beweging die op het gevoelsleven appelleerde.

Er was voor deze beweging zeker een voedingsbodem in die tweede eeuw. Het enthousiasme van dc eerste Christengemeente begon te verflauwen. De verwachting van een spoedige wederkomst was ingezonken. Moest Paulus de gemeente van Thessalonica waarschuwen dat men niet zo overspannen op de wederkomst gericht moest zijn dat men het dagelijks werk verwaarloosde, een paar generaties later zaten de pinnen al erg vast in de grond. Maar juist in Klein-Azië, waar het Montanisme ontstond, heerste een ondergangsstemming, als gevolg van rampen en epidemieën. Men verwachtte daar spoedig het einde van de wereld en dacht zelfs dag en uur te kunnen bepalen.

Montanus

Het is verklaarbaar dat de boodschap van Montanus in zo'n situatie aansloeg. Montanus, van huis uit wellicht een heidens priester van de godin Cybele, wier dienst gepaard ging met extatische tonelen, was tot het christendom bekeerd, maar had kennelijk van zijn verleden wel het een en ander overgehouden.

In het jaar 156 ging door het land van Phrygië de roep dat de door Christus beloofde Parakleet (de Trooster) gekomen was, en die Parakleet heette Montanus! „Met al de ijver van een pas-bekeerde predikte hij het Evangelie, maar met diezelfde ijver brak hij de staf over de laksheid en ongeestelijkheid die hij in de kerk opmerkte. De oude gloed moest opnieuw oplaaien. Het spreken in tongen, het profeteren, de grote aktiviteit van het volkomen passief zijn onder de drijving van de Geest" (L. Praamsma, De Kerk van alle tijden, deel 1).

Montanus was vergezeld van twee profetessen, Priscilla en Maximilla, die hun manmen hadden verlaten en bij het profeteren zó in extase raakten dat zij bewusteloos werden. „Na mij", zei Maximilla, „zal er geen profetes meer zijn, het einde komt."

Alle gelovigen werden opgeroepen zich te verzamelen in Pepuza (Klein-Azië), want daar zou het nieuwe Jeruzalem neerdalen...

Askese

Ondanks het ieit dat de profetieën niet vervuld werden kreeg het Montanisme een enorme aanhang. Misschien kwam dat doordat de kerk verwereldlijkt en veruitwendigd was. Daartegenover handhaafde het Montanisme een strenge levenshouding. Alle overdaad in voedsel en kleding was uit den boze. Tweemaal per jaar moest er streng worden gevast. Een tweede huwelijk was verboden. En wie zich toch te buiten ging kreeg te maken met de kerkelijke tucht, die zeer rigoreus was.

Het kan ons al niet meer verwonderen dat het Montanisme, met z'n nadruk op de onmiddellijke leiding van de Heilige Geest, zich weinig gelegen liet liggen aan het geschreven Woord van God, evenmin als aan de officiële ambten en de sacramenten. Glossolalie (het spreken in tongen) en de verwachting van een duizendjarig rijk waren eveneens kenmerken van de beweging. En de voornaamste feestdag was uiteraard... Pinksteren, de dag van de Heilige Geest.

Opgang

Het is verbazingwekkend hoe snel het Montanisme zich verbreidde, en dat ondanks de gebrekkige communicatiemiddelen. Het is een wonder dat Rome, waar een bisschop sympathiseerde met Montanus, niet voor de sekte gewonnen. Ook in Gallië (Frankrijk) kreeg het vele aanhangers. En toen het rond het jaar 200 overwaaide naar Carthago sloot niemand minder dan de scherpzinnige kerkvader Tertullianus zich bij het Montanisme aan. Er moet een betoverende werking van deze beweging zijn uitgegaan, zelfs zó, dat de Kerk er in het begin slechts aarzelend tegen optrad.

Afwijzing

Toch heeft de Kerk uiteindelijk het Montanisme afgewezen. De eerste synoden hebben zich ermee bezig gehouden. Melito, de bisschop van Sardes, heeft tegen de beweging geschreven... Tenslotte heeft keizer Constantijn de Grote het Montanisme veroordeeld, hun godsdienstoefeningen verboden en hun kerken laten afbreken. Latere keizers gingen nog verder en lieten ook de boeken van de Montanisten verbranden en de aanhangers van de sekte te vuur en te zwaard vervolgen. Velen van hen zijn de marteldood gestorven. Na de 6de eeuw is het Montanisme verdwenen.

Nieuwe vormen

Toch zijn er telkens in de Kerk, vooral in tijden van verval en inzinking, stromingen geweest die Montanistische trekken vertoonden. „Montanus is een tweede-eeuwse revivalist geweest: één van de eerste profeten, die beweerde de opgedroogde stromen van kracht weer te kunnen doen vloeien; een voorloper van de „himmlische Propheten" uit Luthers dagen en van de Pinkstergroepen uit onze tijd" (Praamsma).

Het zijn altijd weer dezelfde accenten die

worden gelegd: de officiële kerk, die van lauwheid en geesteloosheid wordt beschuldigd, daartegenover de gezuiverde gemeente, het spreken in tongen, de verwachting van een duizendjarig rijk en van een spoedige wederkomst.

Heilzame werking

Ondanks de aanvankelijke verlegenheid van de Oude Kerk met het Montanisme is van de beweging toch een heilzame werking uitgegaan. De Kerk heeft zich rekenschap moeten geven van haar belijden, heeft ook de nauwe samenhang tussen Woord en Geest benadrukt en zelf ook meer oog gekregen voor het Woord van Christus: „Zie, Ik kom haastig". De sekten, zo is vaak gezegd, zijn de onbetaalde rekeningen van de Kerk. Maar dan moet de Kerk die openstaande posten ook wel voldoen...

Dit artikel werd u aangeboden door: https://www.hertog.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 23 mei 1986

Gereformeerd Weekblad | 12 Pagina's

Het Montanisme

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 23 mei 1986

Gereformeerd Weekblad | 12 Pagina's