K L E I D E K R C ^ ^ B E K

Karl Barth herdacht

Op veel plaatsen en in veel tijdschriften is de lOOe geboortedag van de alom bekende Zwitserse theoloog Karl Barth herdacht. Hij overleed in december 1968. Drs. K. Exalto wijdt er in „De Hervormde Vaan" van juni/juli een uitvoerig artikel aan. Na in een aantal punten naar voren te hebben gebracht waarom men, zeker in gereformeerde kring, best weieens wat kritischer mocht staan tegenover Barth en zijn gedachten'gang, licht drs. Exalto een tweetal onderdelen uit Barths theologie om aan te tonen hoe gevaarlijk deze is in het licht van Schrift en belijdenis. Het gaat om wat vve noemen 'de algemene openbaring' en de leer der predestinatie. Drs. Exalto:

Algemene openbaring

„Ik zal mij nu beperken tot de laatste twee punten. Eerst dus het een en ander over de algemene openbaring. Artikel 2 van onze Nederlandse Geloofsbelijdenis zegt, dat God zJch ook in de natuur openbaart. In de gereformeerde theologie zegt men vanouds dat God zich openbaart in natuur, geschiedenis en geweten en dat deze openbaring Gods algemeen is. Er is dus niet alleen de bijzondere openbaring Gods in de Heere Jezus Christus, die slechts tot bepaalde mensen komt. maar ook een algemene openbaring Gods die tot alle mensen komt.

Voor deze leer der algemene openbaring Gods zijn ettelijke bewijzen uit de Schrift aan te voeren. Wij lezen dat God zich aan de volkeren der aarde niet onbetuigd laat, maar van de hemel zich openbaart. Vele psalmen getuigen van Gods hand in de natuur, en kregen daarom de naam natuurpsalmen. De profeten van Israël leren ons dat God zich ook openbaart in de geschiedenis der volken. Wij lezen dat sommige goddelozen in hun geweten door God verschrikt zijn. Paulus leert in Romeinen 2 dat in de harten der heidenen het "werk der wet" geschreven staat.

Natuurlijke theologie

Maar Barth spreekt terstond van „natuurlijke theologie". Dat wil zeggen: een theologie die gebouwd is op de natuur en het natuurlijke leven. Nu is zo'n natuurlijke theologie inderdaad een mogelijkheid. In de tijd van de Verlichting (18e eeuw) bouwde men een natuurlijke theologie op een „natuurlijke religie" en een „natuurlijk moraal". Men had Jezus Christus daarbij niet nodig en ook niet zijn verzoeningswerk. ,

Ook komt men in de kerk van Rome een natuurlijke theologie tegen, te weten een soort ..onderbouw". Volgens Rome kan God gekend worden door de menselijke rede. En daar zou dan de bijzondere openbaring Gods zich bij kunnen aansluiten, die zou de grond bieden voor de „bovenbouw" van de waarlijk christelijke theologie. Tegen deze veel te optimistische visie op de menselijke rede hebben de reformatoren van de zestiende eeuw zich krachtig verzet. Barth heeft ook tc maken gehad met Hitier cn de „Duitse Christenen", die eveneens een soort natuurlijke theologie erop nahielden. Zij meenden de stem van God te horen in het Duitse volk, in het Germaanse ras, in de loop der gebeurtenissen die Hitier in Duitsland aan de macht brachten.

Barth's verzet tegen en afwijzen van deze natuurlijke theologie was rechtmatig. Maar hij ging veel verder. Tegelijk met een natuurlijke theologie die inderdaad af te wijzen is, wees hij óók af Gods algemene openbaring.

Daarmee kwam Barth in strijd met het al genoemde artikel 2 van de Ned. Geloofsbelijdenis. Ook met het boek I van de Institutie van Calvijn. Calvijn sprak van een „zaad der religie" en van een „gevoel der godheid" dat ons allen is ingeschapen; maar Barth wilde daar niet van weten. Hij zag de mens uitsluitend vanuit Christus. En dat betekende een totale ommekeer van heel de gereformeerde leer.

Romeinen 1

In Romeinen 1 spreekt Paulus over heidenen. En dan zegt hij dat God zich aan hen heeft geopenbaard (vs. 19). Gods eeuwige kracht en goddelijkheid worden uit de schepselen ver-

staan en doorzien (vs. 20). Wil dat zeggen dat de heidenen daardoor tot een kennis van God komen die hen behoudt? O neen: God kennende hebben zij hem niet verheerlijkt, zegt Paulus, of gedankt, maar zijn verijdeld geworden in hun overleggingen (vs. 21). Zij werden dwazen (vs. 22). Er is dus bij hen wel een zekere kennis Gods, maar die brengt hen niet tot het doel. Hiermee is door Paulus alle „natuurlijke theologie" afgewezen, maar: met behoud van de leer der algemene openbaring! Er is onder de heidenen en andere nict-christenen een zekere „kennis" van God, verkregen uit de schepping der wereld; er is bij hen ook een zeker „verstaan" en „doorzien" van Gods openbaring; er is bij hen een zeker bezitten van de waarheid. Maar: die waarheid wordt in ongerechtigheid ten onder gehouden (vs. 18).

Geen verontschuldiging

Staat met dit alles veel op het spel? Gewis! Dit alles is voor Paulus de grond waarop allen die de bijzondere openbaring Gods in hun leven hebben gemist nochtans door God veroordeeld zullen worden. Paulus zegt: „opdat zij niet te verontschuldigen zouden zijn" (vs. 20). God hééft zich aan hen geopenbaard, maar zij zijn dwaas geweest; zij hebben in ongerechtigheid de waarheid verdrongen; derhalve zullen zij voor de rechterstoel Gods geen verontschuldiging hebben. Bij Barth valt dit laatste volkomen weg. Hij spreekt over de heidenen, de niet-christencn, dan ook op een heel andere wijze. Hij ziet hen als mensen voor wie Christus ook gestorven is. Alleen: zij weten het niet. Er is bij Barth nauwelijks een principieel onderscheid tussen christenen en nictchristenen; de eersten weten alleen wat meer, maar de laatsten delen in eenzelfde heil. Dat is Barth's universalisme. Tevens de grondslag voor zijn chtiek. Door alles op één hoop te werpen kan er geen onderscheid meer zijn. De grenzen tussen kerk en wereld vervagen. De christenen mogen zich niet apart organiseren. Al het „christelijke" (cn „reformatorische") is uit den boze.

Triest is het dat afwijzing van een algemene openbaring heden vooral ook binnen dc „gereformeerde gezindte" in ons land oprukt. Dat leidt tot een heel andere kijk op de moderne geseculariseerde mens en de wijze waarop hem het Woord Gods gebracht moet worden. Eén der pilaren van de oude gereformeerde leer, die naar de Schrift is, valt daarmee weg.

Verkiezing

Ook nog iets over Barth's verkiezingsleer. Ook op dit punt wijkt Barth radikaal af van onze gereformeerde belijdenissen, met name van de Dordtse Leerregels. Barth en Dordt zijn onverzoenlijk. In de Dordtse Leerregels is het heil particulier, bij Barth is het universalistisch. De Dordtse Leerregels spreken van „verkoren" en „verworpen", op grond van Gods eeuwig besluit, Barth verwerpt het om over twee aparte groepen van mensen te spreken, waarbij sommigen tot de groep der verkorenen behoren en de anderen niet.

Natuurlijk is ook mij wel bekend dat in de Schrift alle nadruk valt op de verkiezing, en niet op de verwerping, en dat wij mogen weten dat de verkiezing een verkiezing in Christus is, maar Barth gaat veel verder. In de Heilige Schrift zijn er wel degelijk de persoonlijk verkorencn, in tegenstelling tot anderen, die niet verkoren zijn. In de Schrift vind ik niets van een universele verkiezing in Christus, zodat alle mensen in Hem verkoren zouden zijn. Voor Barth is het zo, dat God in de persoon van Christus zélf de verwerping heeft gedragen, zodat er voor de mensen nu alleen nog maar de verkiezing is.

Prediking

Alle ware ernst der prediking is daarmee wég. Welke betekenis heeft nog de prediking van geloof en bekering? Wat er van deze heilloze leer geworden is, leert de prediking van de middenorthodoxie in onze kerk. Een consequentie van dit alles is dat Barth het Evangelie vóór de Wet zet. De weg van het hartelijk leedwezen dat wij God door onze zonden vertoornd hebben, schijnt niet meer nodig te zijn om te delen in de genade Gods. De genade is „goedkoop" geworden.

Genade?

Maar is dit nog wel een genade die werkelijk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen