Liturgie voor een rouwdienst

(2) De „Commissie Dienstboek van het Samenwerkingsorgaan voor de eredienst van de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in Nederland" deed in de nieuwe serie „Proeven voor de Eredienst" een eerste publicatie het hcht zien, namelijk een „Liturgie in dagen van rouw". Vorige keer stonden we stil bij de Inleiding, ditmaal willen we iets zeggen over de Proeve zelf.

Huisdienst

Het eerste dat ons geboden wordt is een „Avondgebed", een richtlijn voor een soort huisdienst, „op de sterfdag of op één van de dagen vóór de uitvaart". Het begint met een vredegroet en een introïtustekst, daarna volgt een psalmgebed en verder zijn een aantal Schriftgedeelten opgenomen waaruit een keuze kan worden gemaakt, om het geheel te besluiten met het „Onze Vader". Inplaats van dat laatste, of eraan voorafgaande kan gekozen worden uit een viertal , , modellen" van gebeden.

Afgezien van de inhoud heb ik al grote moeite met het gegeven zelf. Uiteraard zal een predikant, zodra het bericht hem heeft bereikt dat een gemeentelid is overleden, nog dezelfde dag, of in ieder geval zo spoedig mogelijk, een condoleantie-bezoek aan het gezin of de familie brengen. Ieder die al een poosje meeloopt kan weten dat een dergelijk bezoek niet tot de gemakkelijkste behoort. In huis is het meestal een drukte van belang, omdat er terstond na een sterfgeval zoveel geregeld moet worden. En meestal lopen familieleden, vrienden en buren uit en in. Desondanks zal de predikant proberen een gesprekje aan te knopen met de familie en in ieder geval dat gesprek af te sluiten met Schriftlezing en gebed.

Het hjkt me in die situatie een hele opgave een soort huisdienst te beleggen. Bovendien, moet dat zo nodig aan de hand van een nauwkeurig uitgewerkte liturgie? Ik zie mezelf al zitten in een sterfhuis met een opengeslagen Dienstboek om daaruit een standaardgebed voor te lezen! De nabestaanden zouden terecht denken: kan hij niet met eigen woorden bidden? Zij hebben er behoefte aan dat hun situatie en omstandigheden in het gebed naar voren worden gebracht. Nu laat deze liturgie daarvoor wel enige ruimte, want een paar keer komen we de zinnen tegen als „gebeden naar de behoefte van het ogenbhk" of „aan te passen aan de omstandigheden". Maar in het geheel van deze gemodelleerde en gestroomlijnde liturgie zou dat volkomen uit de toon vallen.

Veel zwaarder weegt me nog het inhoudelijke bezwaar dat ik vorige keer al signaleerde, namelijk dat er gebeden wordt voor de dode! „Zo noemen wij de naam van onze (naam) en zeggen: Heer, ontferm U". Dan weer: „Gedenk zijn/haar naam en neem hem/haar op in Uw erbarmen". Of: „Heer, maak het licht voor (naam) en voor ons".

Ik vraag me maar steeds af wat voor theologie daar toch achter zit. In ieder geval niet het geloof dat bij het sterven de definitieve beslissing is gevallen. Wat is dat anders dan de dwaling van Rome, dat wij, levenden, door onze gebeden nog verandering kunnen brengen in het lot van de doden?

De maaltijd des Heeren

De rest van de Proeve bevat een vijftal orden van dienst voor een uitvaart, waarvan de laatste is bedoeld om gebruikt te worden bij het graf of in het crematorium. In verschillende van deze diensten is ook de mogelijkheid ingebouwd om het Heilig Avondmaal te vieren (wat trouwens systematisch wordt aangeduid als „de maaltijd des Heeren"). We zijn hier wel zeer vèr verwijderd van de tijd van de Reformatie, toen „lijkpredikatiën" hoogstens oogluikend werden toegelaten, maar eigenlijk als ongeoorloofd werden gezien.

Bij een rouwdienst is meestal een zeer gemengd publiek aanwezig. Tot de familieen kennissenkring behoren niet alleen mensen van de eigen kerkelijke gemeente, maar soms ook Rooms-Katholieken en — in toenemende mate — mensen zonder enige kerkelijke binding. Hoe kan men in zo'n gemengd gezelschap het Heihg Avondmaal vieren? De Proeve heeft daar geen enkele moeite mee, getuige de volgende nodiging:

„Wie door bemiddeling van eigen kerkgemeenschap deel heeft aan de maaltijd van de Heer, nodigen wij als dienaren van Jezus Christus uit, hun plaats in te nemen in de kring rond de tafel en dankbaar en gelovig in te stemmen met de lofzegging en de zegening van God onze Hemelse Vader."

Afgezien van het feit dat een rouwdienst wel de minst geschikte gelegenheid is om het Heilig Avondmaal te vieren, wordt een „open" Avondmaal als de gewoonste zaak ter wereld beschouwd! Een Avondmaalstafel die voor ieder toegankelijk is, ongeacht tot welk kerkgenootschap hij of zij behoort. Van enig toezicht op de tafel des Heeren is geen sprake...

Eind goed...!

Ook in deze verschillende orden van dienst wordt stelselmatig gebeden voor de overledenen. Ik geef een enkel voorbeeld:

„Mogen uw heihge engelen hem/haar geleiden tot de troon van het Lam, dat hij/zij met apostelen en profeten en met al uw heiligen de majesteit van uw Christus mag aanschouwen. Bekleed hem/haar met de mantel der gerechtigheid en schenk hem/haar de vrede van uw kinderen."

Of wat denkt u van dit gebed?

„Voor wie vergeten zijn en zonder helper, voor wie de hand aan zichzelf geslagen hebben en wier namen door geen mens worden genoemd, bidden vwj U, Heer: dat Gij hun geschrei zult blijven horen en hun een plaats zult geven met Lazarus bij Abraham in zijn schoot."

Op een andere plaats moet tijdens het uitdragen van de kist worden gezongen:

„Dat een engel u geleide naar het lichte paradijs. Nu de dood u van ons scheidde gaat gij niet alleen op reis. Hoor, van ver het eng'lenkoor zingt het nieuwe leven voor."

Wie niet beter wist zou denken in een roomse kerk verzeild te zijn geraakt. Maar nee, dit zijn liturgische Proeven voor de toekomstige Samen-op-Weg-kerk. Hebben zij dan misschien tóch gelijk, die steeds hebben beweerd dat Samen-op-Weg niet zal eindigen bij een fusie tussen de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Ker-

het Woord van Christus in iedere andere tijd en kuituur in. De Heilige Geest neemt het uit Christus en verkondigt het ons tot aan de dag van Christus. En bij die verkondiging weet Hij ons in onze tijd en kuituur aan te spreken. Daarbij licht ongetwijfeld iets van de rijkdom van de waarheid Gods op.

We hoeven als het gaat over onze verstaanskaders niet in het relativisme te vervallen. Dat gebeurt m.i. in onze tijd maar al te veel. Nog onlangs bijvoorbeeld in de inaugurele rede van dr. Holtrop, hoogleraar in de missiologie te Kampen. Zeker wordt het evangehe bepaald door de tijd waarin het weerklinkt, maar het raakt niet verloren in enige tijd of kuituur. Het is met tijden en kuituren herscheppend bezig tot eer van God. En zoals in het dagelijks leven een klein beginsel van de nieuwe gehoorzaamheid toch gestalte krijgt, zo mag er ook iets zichtbaar zijn van het christelijke in een bepaalde kuituur en in een bepaalde tijd.

W.

K.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen