Samen herdenken - gescheiden optrekken?

RONDOM DE REFORMATIE

1. Het is door de jaren heen een traditie geworden zo op en rond de 31e oktober vanuit verschillende kerken bijeen te komen om de daden des Heeren in de Reformatie van de kerk in de 16e eeuw te gedenken. Het is inderdaad opvallend dat de meeste herdenkingssamenkomsten interkerkelijk van karakter zijn. Ik doel hier niet op bepaalde , , oecumenische" bijeenkomsten, waar ook de pastoor zijn zegje komt doen en men zich van protestantse zijde uitput in vriendelijkheid en tegemoetkomendheid ten opzichte van Rome. Maar het gaat mij erom te signaleren dat binnen de gereformeerde gezindte de gemeenschappelijke herdenking van de kerkhervorming één van de schaarse gelegenheden blijkt te zijn om eens over kerkmuren heen te kijken. Dat is al jaren zo - dat is ook dit jaar weer het geval.

2. Hoe dit verschijnsel te beoordelen? Om te beginnen mag het verblijdend worden genoemd dat dit nog kan. Dat mensen uit verschillende kerken elkander vinden, niet alleen in het negatieve, het protest - maar ook in het pró-test. Het woord , , protestant" is immers afgeleid van het latijnse protestatio, hetgeen wil zeggen: , , openlijk getuigenis", opkomen en uitkomen voor een goede zaak en dan van daaruit contra de dwaling en de leugen. Zo komen in de herdenkingsdiensten telkens weer de grondtrekken van het geloof aan de orde, met name de drie reformatorische sola's: het sola fide, sola scriptura en sola gratia, dat wil zeggen , , door geloof alleen, door de Schrift alleen, door genade alleen". Vanuit verschillende kerkelijke achtergronden zijn sprekers in zulke herdenkingssamenkomsten dan één in de dankzegging voor het grote werk dat God heeft verricht in die gezegende dagen van de Reformatie. Eén ook in verootmoediging over onze gezamenlijke afdwalingen sindsdien. Eén ook in gebed om de hernieuwde doorwerking van Gods Geest, vanuit het besef, , ecclesia reformata semper reformanda", de gereformeerde kerk moet telkens weer ge-reformeerd worden, doorgaande kerkhervorming is geen luxe, maar noodzaak.

Een inmiddels alweer enige jaren geleden overleden predikant zei: , , Er zijn vele kerkmuren die scheiding maken, maar er zitten gelukkig ook deuren in". Daarmee doelde hij op dié gelegenheden wanneer er ineens een verrassend contact mogelijk blijkt met broeders en zusters, die anders door organisatorische schermen volkomen of grotendeels aan je oog onttrokken zijn. Je blijkt ineens samen te kunnen bidden, danken en zingen met mensen die je elke zondag bij de kerkgang tegenkomt en dan met een korte groet passeert. , , Die zijn van een andere kerk". Deze ontmoetingen alleen al zijn voldoende reden om interkerkelijke samenkomsten rond hervormingsdag in ere te houden.

3. Maar hiermee is toch niet alles gezegd. Er is ook een schaduwzijde. Komt de verdeeldheid binnen het reformatorische kamp juist niet op schrijnende wijze tot uiting wanneer zo nadrukkelijk achter de naam van elke spreker vermeld wordt tot welk kerkgenootschap hij behoort? Kerk a, b, en c moeten beshst vertegenwoordigd zijn, anders zal dat immers te merken zijn aan de opkomst! Want de mensen van kerk a komen toch zeker niet als er alleen maar sprekers zijn van de kerken b en c...

Is het ook niet bevreemdend dat wat eenmaal in het jaar kan, verder blijkbaar tot de onmogelijkheden behoort? Die kritische vraag moet ons bewust blijven. Jaar op jaar tezamen de kerkhervorming gedenken en dan toch weer langs elkaar heen leven tot een volgende keer dat de kalender 31 oktober aanwijst, dat is een manier van doen die de oprechtheid van het samen gedenken met vraagtekens omringt.

Samen positie kiezen tegenover allerlei gevaren, dwalingen en verleidingen van deze tijd, vraagt om herziening van de onderlinge verhoudingen binnen de , , gereformeerde ge­ zindte". Maar dat geldt in nog sterkere mate] voor het samen gedenken en verwachten, » waartoe we rond de dag van de Kerkhervor-|i ming geroepen worden. Dat moét eenvoudig! consequenties hebben voor de wijze waarop! we met elkaar omgaan. Prof. dr. W. van 't Spijker schrijft in de Waarheidsvriend van 27 oktober 1994 over , , Onbevredigende reformatieherdenking" en merkt daarbij op dat er onder de reformatoren sprake was van eenheid in verscheidenheid en verscheidenheid in eenheid. , , Luthers kerkidee was van een ander dan dat van Calvijn. En het kerkmodel van ; Frankrijk, Schotland en Nederland zag er | weer anders uit dan dat van Geneve. Maar de^ modellen, waar dan ook, ontvingen hunt: kracht en inhoud vanuit het evangelie zélf. Daar ligt het geheim van de kerk, in het pure, . klare evangehe van Gods eeuwige genade in J Christus voor doodschuldige zondaren. Waar 'i dat evangelie, hoe dan ook, verduisterd j wordt, verdwijnt de kracht, verdwijnt ook de j eenheid van de kerk. Want haar eenheid ligt in j dit evangehe van vrije genade. Op dit punty hebben de reformatoren elkaar herkend eni ook gezocht. Onbevredigend zal iedere Refor-I matieherdenking blijven, zolang in dit stukl van zaken de dingen niet werkelijk op elkaar i betrokken worden: evangelie en Kerk en dan I ook Kerk en kerken". We zouden kunnen zeggen dat naarmate de wezenlijke en hartelijke ; betrokkenheid op deze klare kern van het j evangelie afneemt, ook de spankracht ver-i dwijnt om eenheid in verscheidenheid en ver-j scheidenheid in eenheid te beleven en dat dan \ allerlei nadere verbijzonderingen tot verdeeldheid en verwijdering leiden.

4. Maar wat kunnen wij dan concreet doen? ; Ik ben er diep van overtuigd dat de ware eenheid in de waarheid alleen door de HEERE Zelf gegeven kan worden, dat Hij alleen kan bijeen brengen wat bijeen hoort. Maar tegelijkertijd moet dan beklemtoond worden dat dit niet uitsluit dat de roeping tot eenheid (ook in de zichtbare openbaring daarvan) ons zwaar heeft te wegen.

Ook wat dat betreft kan , , Calvinus oecumenicus" (W. Nijenhuis), de in de ware zin des woords oecumenische Calvijn, ons tot een lichtend voorbeeld zijn. Wat heeft de geneefse hervormer zich met alle ijver ingezet om de verhouding tussen Luther en de zijnen ener- zijds en de gereformeerden anderzijds te zuiveren en om aan de andere kant ook tot een consensus (overeenstemming) te komen met Zwingli. Hoe beschamend dat vandaag de dag zelfs binnen de belijnd calvinistische stroom van de Reformatie kerkelijke eenheid een schier onbereikbaar ideaal schijnt te zijn. Vaak krijg je de indruk dat deze zaak niet leeft bij de gemeente. Maar dat komt ook doordat de gemeente in de prediking te weinig geconfronteerd wordt met de zonde en schuld van de onderlinge verscheurdheid. Niet alleen doet die verscheurdheid afbreuk aan het getuigenis naar buiten toe en geeft Rome een stok in de hand om te slaan, ook is zij er de oorzaak van dat krachten die beter gebruikt konden worden in onheilige broedertwist worden verspild.

Veel te weinig wordt er in kerkdiensten gebeden om de ware eenheid. De herdenkingsdag van de Kerkhervorming moet een dag zijn van verootmoediging vanwege onze beschamende verdeeldheid en een bededag om meer onderlinge samenbinding en hefde te mogen ontvangen.

5. Een voor de hand liggende bedenking is dat zo'n grote eenheid alleen mogelijk zal blijken te zijn wanneer er een vervaging en vervlakking van het belijden en van de kerkelijke positiebepaling mee gepaard gaat. Wat in de oecumenische beweging op grote schaal gebeurt binnen de Wereldraad van Kerken, zou zich dan binnen de gereformeerde gezindte, zij het op kleine schaal en op minder verregaande wijze, herhalen.

Als gevaar wordt gesignaleerd dat bepaalde toch niet geheel onbelangrijke verschilpunten in leer en in levensstijl op de achtergrond zullen worden geschoven. Er zou een concentratie plaatsvinden op kernpunten van gereformeerd belijden, op zich heel goed en noodzakelijk, maar onmiskenbaar met het gevaar dat bepaalde, toch ook wel wezenlijke punten geheel uit het oog worden verloren. Een concentratie die tot reductie leidt.

Het is goed deze gevaren en bezwaren in de overweging te betrekken. Het mag inderdaad niet de opzet zijn nu maar eens te gaan zoeken naar een zo algemeen mogelijke noemer, waaronder heel de gereformeerde gezindte kan worden samengebracht. Het gaat niet om een grootste gemene deler, een verdord skelet van gemeenschappelijke geloofsovertuigingen.

Maar waar het dan wél om gaat, is het besef dat we niet langer langs elkaar heen mogen draven bij het berijden van onze gehefde stokpaardjes. Scribenten in allerlei kerkelijke bladen moeten eens stoppen met de kwalijke gewoonte hun pen in gal en alsem te steken, wanneer er bij kerkelijke naburen iets te laken valt. Het komt nogal eens voor dat de hefde ver te zoeken is in de toon en inhoud van zulke artikelen. Het is ook beslist niet nodig iedere keer opnieuw het goede recht van het bestaan van onze eigen kerk omstandig aan te tonen. Door zo te focussen op het kerkelijk standpunt wordt het accent eenzijdig gelegd op wat scheidt en blijft datgene wat bindt onderbehcht. Te weinig khnkt in dergelijke vertogen de gebroken klank van de verootmoediging door. Het mag echter gezegd worden dat er de laatste jaren in toenemende mate andere tonen worden aangeslagen, waarbij eerlijk de eigen gebreken en tekortkomingen worden erkend en gepoogd wordt de worstehng van anderen in hun specifieke kerkelijke situatie aan te voelen. Zo kun je over en weer als broeders en zusters in verschillende kerkverbanden eikaars ondersteuning en bemoediging ervaren. Dat is een groot goed en mag als een zegen van God worden ontvangen.

6. Maar, zal iemand zeggen, mogen we dan de HEERE niet danken voor wat Hij gedaan heeft in de geschiedenis van onze eigen kerk? Zeker wel. Maar als we dan maar nooit vergeten dat 1834 (Afscheiding), 1886 (Doleantie), 1892 (Vereniging of ontstaan Christelijke Gereformeerde Kerken uit hen die met de Vereniging niet meegingen), 1907 (ontstaan kerkverband Gereformeerde Gemeenten), 1944 (Vrijmaking) niet op één lijn gesteld kunnen worden met 1517. Er mag gesproken worden van , , doorgaande reformatie", maar dat kan niet betekenen dat de voortgaande kerkelijke ontwikkehngen die met genoemde jaartallen worden aangeduid de wezenlijke verbondenheid vanuit , , 1517" zouden opheffen of zelfs maar in de schaduw stellen. Indien we met het hier gestelde instemmen, betekent dat niets minder dan dat wij in de gemeenschappelijke herdenking van de Kerkhervorming een wezenlijk ontmoetingspunt hebben binnen de gereformeerde gezindte.

7. Maar dan is het ook volstrekt duidelijk dat zo'n herdenking geen op zichzelf staand, geïsoleerd en dus incidenteel gebeuren kan en mag zijn. Dan zou herdenken immers een alibi worden, zoals prof. Van 't Spijker schrijft in de Wekker van 28 oktober 1994. Neen, de herdenking van de Kerkhervorming zou medicijn moeten zijn. Vanuit de ure van bezinning die we als gereformeerde belijders binnen verschillende kerkgenootschappen op of rond de 31e oktober hebben, wordt ons de nood van de verscheurdheid opnieuw bewust. Met die nood mogen we gezamenlijk treden voor het aangezicht van die God op Wie ons voorgeslacht niet tevergeefs heeft vertrouwd. Wanneer we dat gedaan hebben en blijven doen, geldt het adagium (de zinspreuk) , , ora et labora", bid en werk. Laten er door heel het jaar heen ontmoetingspunten gecreëerd worden, zodat we elkaar regelmatig vinden rondom het Woord. Dan behoeven er geen opzienbarende en revolutionaire dingen te gebeuren, maar kan er vanaf de basis iets groeien. Wij mogen daarin , , de dag der kleine dingen niet verachten" (vergelijk Zacharia 4 : 10).

Toespraak voor de werkgroep Gereformeerd Kontakt te Wezep, 29 oktober 1994.

V.

J.H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen