Normen en waarden op school

KLEINE KRONIEK

Het juninummer van , , De Hervormde ±1. Vrouw" is een themanummer gewijd aan , , Nor men en Waarden". Na een algemene inleiding door prof. dr. W.H. Velema schrijft mevr. J.C. Korevaar-Spijker over „Normen en waarden in het gezin", drs. M. Burggraaf over „Normen en waarden op school" en mr. G. Holdijk over , , Normen en waarden in de politiek". Uit het artikel van Burggraaf willen we enkele passages doorgeven. Nadat hij heeft betoogd dat normen en waarden weer in het centrum van de belangstelling zijn komen te staan, zodat zelfs de , , paarse" regering erover spreekt, stelt hij de vraag: , , waarom normen en waarden op school? ”

„Dat het onderwijs aandacht besteedt aan normen en waarden is niet vanzelfsprekend. Ik noem enkele argumenten die tegenspreken dat het in het onderwijs ook om morele opvoeding moet gaan.

-We leven in een pluralistische samenleving; leerlingen met een zo verschillende achtergrond kan men niet dezelfde normen en waarden voorhouden. Vrij recent is de discussie over de Islam. Moet een (openbare) school toestaan dat culturele waarden en normen, vanuit de Islam bepaald, hier toegang krijgen?

- De school is er voor kennisverwerving en leren van vaardigheden en niet voor opvoeding. Laat de school ervoor zorgen dat deze kennisverwerving zo goed en effectief mogelijk plaatsvindt (de effectieve school). De resultaten zijn bepalend en de­ ze moeten via de kortste weg behaald worden. Beperk je tot de basisvaardigheden dan bereid je jongeren voor op een plaats in de samenleving. De school is voor kennis en instructie en niet voor opvoeding. De pedagogische taak van de school is oneigenlijk.

- Een samenleving die steeds verder individualiseert leidt tot onverschilligheid waar het gaat om normen en waarden. Een school kan dit tij niet keren. Probeer maar eens gemeenschappelijke waarden te omschrijven. Daar komen we in deze tijd niet meer uit en daarom kunnen we beter soortgelijke pogingen staken.

Men stelt: er is verschil tussen onderwijs als kennisoverdracht en opvoeding als mentaliteitsverandering. Als gezin en school niet meer op elkaar aansluiten en er te grote verschillen zijn kan de school aan de opdracht tot waardenontwikkeling niet voldoen omdat er te weinig gemeenschappelijks is.

Bovenstaande argumenten hebben alle een kern van waarheid in zich. Met de reeds eerder genoemde Dasberg blijf ik van mening dat de school desondanks een opdracht heeft in de morele opvoeding. We beseffen dat deze opdracht moeilijker wordt naarmate gezin en school niet meer bij elkaar aansluiten als het over normen gaat. Daarom vinden we juist in het openbaar onderwijs een verzet tegen waardenontwikkeling in de schoolopvoeding. Voor de christelijke school kan dit argument echter niet tellen.

Maar wat dieper steekt: eigenlijk hoeft het niet een vraag te zijn óf waarden en normen een rol spelen in de school. Zij spelen een rol, zij het veelal imphciet. Geen kennisinhoud is waardenvrij. De keuze van wat geleerd moet worden is in hoge mate waardenbepaald. De selectie van wat wel en wat niet op het rooster komt is gebaseerd op waar denoordelen.

Zo bezien is het niet de vraag óf de school zich bezighoudt met waarden en normen. Het is veeleer van belang hóe en welke waarden en normen gestalte krijgen in het onderwijs.

De opdracht is om deze waarden en normen duidelijk te maken.

Welke waarden en normen

In de discussie is wel gekscherend gesproken over een zak met waarden en normen die uit het hoofd geleerd moet worden in opvoeding en onderwijs. Mevr. Netelenbos, staatssecretaris van Onderwijs, verzet zich tegen een lijstje dat aan scholen moet worden voorgehouden.

De minister van OCW spreekt van gedeelde waarden en normen in de samenleving. In een democratische samenleving moet de vraag om welke normen en waarden het gaat, worden beantwoord door de burgers. Eenvoudig een terugkeer naar traditionele waardenpatronen is uitgesloten.

Als er dan toch waarden genoemd gaan worden komen de volgende in het rijtje: vrijheid van meningsuiting, openbaarheid, milieubescherming, respect voor eikaars bestaan en levenswijze, gelijkwaardigheid van mensen.

Dasberg spreekt van deugden als eerlijkheid, moed, opofferingsgezindheid, verantwoordelijkheid. De school moet op deze waarden ingaan en gehoorzaamheid eisen.

Voor al deze typeringen blijft het bezwaar gelden dat waarden zijn losgemaakt van de bron. Maar waarden zijn niet los verkrijgbaar. Moraal in de losse verkoop verschraalt tot burgerlijk fatsoen. Nu is op­ voeden tot burgerlijk fatsoen geen overbodige luxe maar er kan niet mee volstaan worden.

Als we doorstoten tot de kern is de bron voor wezenlijke waarden en betrouwbare normen te vinden in het Woord van God. Dit geeft de levensregels die van waarde zijn om als normatief te gelden. De Wet van God en de van deze Woorden afgeleide normen zijn niet in de losse verkoop maar blijven verbonden aan de Wetgever, de Bron.

De normen-en waardendiscussie kan alleen heilzaam zijn voor de samenleving als er een terugkeer is tot de Bron.

Opvoeding en onderwijs

Tot nu toe is niet nadrukkelijk gesproken over de verschillen tussen opvoeding en onderwijs. Is onderwijs ook opvoeding?

De eerste opvoedingsverantwoordelijkheid ligt bij de ouders. Zij worden geroepen tot opvoeding. Ook tot morele opvoeding.

De school heeft echter ook een opvoedende taak. De school leidt kinderen binnen in de maatschappij, in de wereld, in de beschaving. We kunnen dit sociahsering noemen. Maar er is meer. Als we een kind verkeersregels bijbrengen socialiseren we het. Het daarmee samenhangend besef van verantwoordelijkheid voor eigen en andermans leven is echter opvoeding.

Beide behoren in de school thuis. De school heeft ook een opvoedende taak en daarmee een taak in de opvoeding van waarden en normen.

Onderwijs en opvoeding hebben met elkaar van doen. Onderwijs zonder opvoeding verzandt tot louter informatie-overdracht en vaardigheidsontwikkeüng. Daarvoor hebben we de christelijke school niet nodig. Zo zijn christelijke scholen ook niet gesticht. Ze zijn gesticht vanuit het besef dat de school een belangrijk opvoedingsmiheu is. Weüswaar is het gezin het eerste opvoedingsmilieu. De school is echter een goede tweede.” Tenslotte onderstreept Burggraaf de voorbeeldfunctie van de opvoeder. Woorden wekken, voorbeelden strekken. Dat legt op onderwijsgevende en opvoeder een zware verantwoordelijkheid. Deze kan alleen gedragen worden door te leven bij de Bron!

V.

J.H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen